Ô nhiễm không khí và cái giá kinh tế vô hình

Ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM đang diễn biến ngày càng phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và chất lượng sống. Theo Báo cáo của Bệnh viện Phổi Trung ương, trong các đợt ô nhiễm kéo dài, số ca khám và nhập viện vì các bệnh lý hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản, dị ứng… tại Hà Nội đã tăng khoảng 15–20%. Con số này phản ánh rõ tác động của môi trường ô nhiễm tới hệ thống y tế và người dân.

Ảnh minh họa.

Song hành với tác động về y tế là những chi phí ngầm mà người dân phải gánh chịu. Từ việc trang bị khẩu trang chuyên dụng, máy lọc không khí, đến các khoản khám chữa bệnh định kỳ hay nghỉ làm do ảnh hưởng sức khỏe, ô nhiễm không khí đang âm thầm tạo ra một gánh nặng kinh tế không nhỏ. Mỗi hộ gia đình đô thị có thể chi hàng triệu đồng mỗi năm để tự bảo vệ sức khỏe – trong khi khoản chi này hoàn toàn có thể được giảm bớt nếu chất lượng không khí được cải thiện một cách bền vững.

Ngoài thiệt hại trực tiếp đến người dân, chi phí xã hội cũng bị đội lên. Tình trạng năng suất lao động giảm, chi phí y tế tăng và các tác động tiêu cực tới ngành giáo dục – khi học sinh phải nghỉ học do ô nhiễm – đều là những “hóa đơn vô hình” mà nền kinh tế phải thanh toán. Trong các thành phố có chỉ số AQI thường xuyên vượt ngưỡng an toàn, những chi phí này trở thành một phần không thể tách rời trong ngân sách sinh hoạt của nhiều hộ dân.

Trước thực trạng nêu trên, các chuyên gia cho rằng việc đầu tư cho chất lượng không khí không chỉ là yêu cầu về sức khỏe cộng đồng, mà còn là chiến lược kinh tế dài hạn. Những chính sách kiểm soát nguồn phát thải – từ giao thông, công nghiệp cho đến đốt rác sinh hoạt – cần được thực hiện một cách quyết liệt, đồng thời nâng cao khả năng giám sát chất lượng không khí theo thời gian thực.

Hiện nay, Việt Nam đã có những bước đầu xây dựng hành lang pháp lý như Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi, quy định về phát triển giao thông xanh, khuyến khích chuyển đổi nhiên liệu sạch. Tuy nhiên, để giảm chi phí ngầm mà người dân đang phải gánh chịu, cần có sự đồng bộ từ cấp chính quyền đến doanh nghiệp và từng cá nhân. Một hệ thống cảnh báo sớm, hành lang pháp lý rõ ràng cho xe điện, và ưu đãi với doanh nghiệp sử dụng năng lượng sạch là những hướng đi cụ thể nên được đẩy nhanh.

Ngoài ra, minh bạch hóa số liệu chất lượng không khí cũng là công cụ để người dân chủ động bảo vệ sức khỏe và để xã hội cùng giám sát các nguồn phát thải. Kinh nghiệm từ các quốc gia như Hàn Quốc hay Nhật Bản cho thấy, đầu tư vào công nghệ giám sát môi trường và tăng cường giáo dục cộng đồng là chìa khóa giúp kiểm soát ô nhiễm không khí hiệu quả hơn mà không cần trả bằng cái giá sức khỏe hay chi phí ngầm khổng lồ.

Ô nhiễm không khí là vấn đề không thể xem nhẹ, và cái giá mà xã hội phải trả không chỉ nằm ở bệnh viện mà còn hiện hữu trong từng hóa đơn sinh hoạt của người dân. Việc nâng cao chất lượng không khí không chỉ là vì môi trường, mà còn vì kinh tế và tương lai phát triển bền vững của đô thị Việt Nam.

Bích Ngọc