Nữ dịch giả đưa văn chương Han Kang ra thế giới

Han Kang bắt đầu sáng tác từ năm 1995, nhưng phải đến năm 2015 văn chương của bà mới được thế giới chú ý đến. Đó là thời điểm tác phẩm Người ăn chay được dịch sang tiếng Anh bởi một cô gái trẻ 28 tuổi tên Deborah Smith.

Deborah Smith (trái) và nhà văn Han Kang tại giải Booker Quốc tế năm 2016. Ảnh: Neil Hall/Reuters.

Nữ dịch giả trẻ với thành công ngoài mong đợi

Deborah Smith sinh năm 1987 tại Anh. Sau khi tốt nghiệp Đại học Cambridge, cô bắt đầu học tiếng Hàn từ năm 2009 và phát hiện ra có quá ít các tác phẩm văn học Hàn Quốc được dịch ra tiếng Anh.

Với niềm yêu thích văn chương và ngôn ngữ Hàn Quốc, cô lựa chọn Người ăn chay của Han Kang là một trong những cuốn sách đầu tiên để dịch sang tiếng Anh. Và nó thành công vượt ngoài mong đợi.

Người ăn chay được xuất bản lần đầu tại Hàn Quốc vào năm 2007, gồm 3 phần mà trong đó phần thứ 2 đã được trao giải thưởng văn học Yi Sang cao quý. Cuốn sách tập trung kể về Young-hye, một phụ nữ điển hình ở Hàn Quốc, đã quyết định trở thành một người ăn chay, nói không với thịt. Việc này đã gặp phải sự phản đối cũng như gây ra xung đột trong gia đình của cô. Chính từ đó, Young-hye nhận ra được bản chất thật sự của những người xung quanh cô.

Kể từ khi Người ăn chay được xuất bản dưới nhan đề The Vegetarian vào năm 2015, cuốn sách đã gây được sự chú ý của đông đảo độc giả và nhà phê bình.

The Vegetarian nhanh chóng lọt vào danh sách đề cử giải Booker Quốc tế và trở thành tác phẩm đầu tiên chiến thắng giải thưởng này vào năm 2016, sau khi thay đổi quy chế trao cho tác phẩm thay vì tác giả như trước kia. Đây là một trong những giải thưởng danh giá nhất dành cho các tác phẩm được dịch sang tiếng Anh.

Số tiền thưởng 50.000 bảng Anh (khoảng 1,6 tỷ đồng) được chia đều cho cả Han Kang và dịch giả Deborah Smith, nhằm ghi nhận sự đóng góp của cả người đã chuyển ngữ cho cuốn sách.

Nhờ chiến thắng này từ bản dịch tiếng Anh, doanh số bán sách tăng vượt trội lên đến hơn 462.000 bản. Tác phẩm cũng lọt vào danh sách sách hay nhất năm 2016 của tạp chí Time.

Thành công của bản dịch The Vegetarian đã giúp Deborah Smith thành lập Title Axis Press, một nhà xuất bản phi lợi nhuận nhằm dịch "những cuốn sách không ai nghĩ sẽ thành công sang tiếng Anh".

Sau The Vegetarian, Deborah tiếp tục chuyển ngữ các cuốn sách khác của Han Kang gồm Human Acts (tên tiếng Việt: Bản chất của người) năm 2016, The White Book (tên tiếng Việt: Trắng) năm 2017 và gần đây nhất là Greek Lessons năm 2023 dịch cùng Emily Yae Won.

Nhờ một loạt các tác phẩm được dịch sang tiếng Anh, văn chương của Han Kang dễ dàng được các nhà phê bình tiếp cận và đánh giá. Sự ghi nhận to lớn nhất dành cho những áng văn này chính là giải thưởng Nobel Văn chương cao quý năm 2024 vừa được Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố vào ngày 10/10 vừa qua.

Những cuốn sách của Han Kang được Deborah Smith dịch sang tiếng Anh.

Tranh cãi xoay quanh bản dịch của Deborah Smith

Năm 2017, một tác giả và học giả người Hàn Quốc tên Charse Yun đã đăng tải trên một tờ báo chỉ trích bản dịch tiếng Anh The Vegetarian của Deborah Smith. Theo đó, bản dịch gặp nhiều lỗi sai về mặt từ ngữ, nhầm lẫn về chủ thể đối thoại, thậm chí còn làm thay đổi cả giọng văn của Han Kang. Hay nói cách khác, đây giống như một bản chuyển thể hơn là một bản dịch.

Giáo sư Jung Ha-yun của Đại học nữ Ewha Hàn Quốc cũng cho rằng bản dịch này đáng xấu hổ và khiến cho nó khác xa khá nhiều so với văn bản gốc.

Tuy nhiên phần lớn những tranh cãi này chỉ diễn ra tại Hàn Quốc, nơi có nhiều người có thể đọc hiểu cả bản gốc lẫn bản dịch, còn với đa số độc giả đọc tiếng Anh vốn không thông thạo tiếng Hàn thì The Vegetarian là một cuốn sách thú vị.

Deborah Smith cũng đã lên tiếng sau những tranh cãi về bản dịch của mình. Các dịch giả đều cho rằng bản thân đã trung thành với bản gốc, nhưng định nghĩa trung thành của mỗi người cũng khác nhau.

Với những nhận định cho rằng bản dịch đã biến cuốn sách thành một tác phẩm hoàn toàn khác, cô không phủ nhận điều này. Deborah cho rằng với hai ngôn ngữ có cấu trúc ngữ pháp khác nhau như tiếng Anh và tiếng Hàn, chẳng có một bản dịch nào là không "sáng tạo".

Nhiều lời phê bình cho rằng Deborah Smith đã khiến The Vegetarian trở nên "thi ca hóa" quá mức so với bản gốc. Cô cho rằng bản thân ngôn từ trong tác phẩm của Han Kang cũng tuyệt vời và cô chỉ đang cố gắng để truyền tải điều đó sang tiếng Anh. Trước đó, cuốn sách cũng đã được ghi nhận bằng giải thưởng Yi Sang cũng như sự yêu mến của chính độc giả Hàn Quốc.

Ngược lại, trong một bài phỏng vấn năm 2016, nhà văn Han Kang cũng chia sẻ bản thân may mắn khi gặp được Deborah Smith, một dịch giả tâm huyết có thể truyền tải những gì bà thể hiện. Theo lời Han Kang, Deborah thường gửi cho bà bản dịch sau khi hoàn thiện lần đầu, với những phần ghi chú và câu hỏi để làm rõ hơn các ý, và bà cũng phản hồi lại bằng nhiều ghi chú khác để giải thích.

Dù bản dịch không hoàn hảo, nhưng không thể phủ nhận những đóng góp to lớn của Deborah Smith trong hành trình đưa văn chương của Han Kang ra với công chúng thế giới.

Và đến khi Han Kang vinh dự được trao Nobel Văn chương thì sẽ càng có thêm nhiều độc giả nữa tìm đến các cuốn sách của bà trên những kệ sách trên khắp mọi nơi.

Thiên Ái