Nơi đây, hồi sinh một ngôi chùa

Hang chùa được hình thành tự nhiên, gần với vị trí chùa Đồng Bồng (gọi theo tên làng) được xây dựng trên sườn núi Tượng Sơn vào khoảng thế kỷ XVI - Di tích Phật giáo thờ Đức Phật Thích ca Mâu Ni, dưới chân núi là đền Hạ. Di tích nằm trong quần thể Danh thắng Núi Tượng Sơn, gồm 7 ngọn núi và các thung lũng liên kết với nhau trong một không gian rộng 112 ha, trong đó núi đá 61 ha và 59,9 ha ruộng nước bao quanh khu vực dãy núi. Chùa Đồng Bồng đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa xếp hạng, tại Quyết định số 178/QĐ-UBND, ngày 20/01/2010.

Quần thể núi đá vôi (gọi là Vịnh Hạ Long cạn) tại xã Hà Tiến, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa

Ngôi chùa cổ Đồng Bồng có quy mô xây dựng 5 gian tiền đường, 1 gian hậu cung kiến trúc theo kiểu mái cong. Đây là một công trình kiến trúc cổ thời kỳ cuối Lê, có một vị trí xứng đáng trong quần thể dày đặc di tích (đình làng, chùa chiền, đền, phủ, miếu, bia ký...) nằm rải rác tự nhiên trên địa bàn xã Hà Tiến. Trải bao năm tháng “thủy phá, thạch xuyên - nước chảy đá mòn”, “vật đổi sao dời”, nhiều di tích không còn “trơ gan cùng tuế nguyệt”... ngôi Chùa cổ Đồng Bồng xuống cấp hư hại còn trơ lại đống đổ nát. Những dấu tích, di vật gốc còn lại chỉ là nền, móng, gạch, ngói, cột đá, chân tảng kê cột bằng đá, một số mảnh gốm... nằm rải rác khu vực di tích.

Hiện vật nguyên gốc tại di tích chùa Đồng Bồng

Di vật nguyên gốc nằm rải rác tại hang chùa, khi ngôi chùa còn lại một đống đổ nát dưới sườn núi, được nhân dân bảo vệ

Trên dãy núi đá trước cửa hang chùa còn lưu lại một tấm bia thời Trần, chiều cao 0,85cm, rộng 0,60cm thuộc loại “Ma nhai” chữ mờ, trán bia hình vòng cung chạm khắc nổi “lưỡng long chầu nguyệt” theo kiểu rồng xoắn, thân hình uốn lượn, bờm và móng vuốt lộ rõ. Trên mặt tấm bia có bốn chữ lớn: “Động Bồng Sơn Am”. Tấm bia ký người đương thời dựng ngày 1 tháng 2 năm Canh Dần, niên hiệu Thiệu Phong thứ 10 (năm 1350) đời vua Trần Dụ Tông (1336 - 1369), vị hoàng đế thứ 7 triều đại nhà Trần nước Đại Việt. Chữ được khắc chìm vào mặt bia kiểu chữ Hán, chữ Nôm nội dung ghi lại việc cung tiến ruộng đất cho chùa... Việc nghiên cứu tấm bia này sẽ góp phần bổ sung vào những tư liệu chính sử về một giai đoạn phát triển rực rỡ kiến trúc nghệ thuật thời đại Lý - Trần trên đất Thanh Hóa nói chung, huyện Hà Trung nói riêng.

Tấm bia ký chữ Hán và chữ Nôm khắc chìm tại cửa Hang chùa

Với lòng hảo tâm của tín đồ, nhân dân trong làng ngoài xã, đặc biệt là sự quan tâm ủng hộ của cấp ủy, chính quyền, của ngành văn hóa, mà trong đó vai trò chính của Sư cô Thích Chúc Thật (thế danh Bùi Thị Gấm) người con của làng đã phát tâm công đức, vận động hằng tâm hằng sản quyên góp mỗi người “một ly một lai” để phục dựng lại ngôi chùa. Chùa Đồng bồng còn đơn sơ, nhưng dẫu sao cũng đáp ứng được một phần nhu cầu đời sống tín ngưỡng, phật giáo hàng ngày đối với tăng ni phật tử, nhân dân trong và ngoài xã... góp phần làm cho đời sống tinh thần thêm phong phú, cộng đồng gắn kết sẻ chia để cùng “Tốt đời, đẹp đạo”.

Tục Đốt đình liệu tối 30 tết nguyên đán hàng năm tại Đình làng Đồng Bồng

Quần thể Di tích thắng cảnh Núi Tượng Sơn với cảnh quan sinh thái tự nhiên có giá trị về nhiều mặt, cần được tăng cường biện pháp bảo vệ tích cực. Trong đó, cần thiết lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất... thực hiện việc trùng tu tôn tạo chùa Đồng Bồng phù hợp với thực tế, đảm bảo các quy định của nhà nước và luật pháp. Từng bước có kế hoạch thực hiện việc phục dựng, trùng tu di tích đảm bảo tiêu chuẩn, danh hiệu “Chùa cảnh tinh tiến, gương mẫu” theo quy định, hướng dẫn. Sư cô trụ trì chùa Đồng Bồng cần tăng cường trách nhiệm, tích cực chủ động phối hợp với chính quyền xã và ngành văn hóa hoàn thiện các thủ tục pháp lý về kế hoạch sử dụng đất, thiết kế, xây dựng… theo đúng quy định hiện hành của nhà nước và pháp luật. Khuyến khích việc trùng tu tôn tạo di tích theo phương châm xã hội hóa là chính, đề nghị có sự hỗ trợ một phần ngân sách của nhà nước. Hoạt động cơ sở tôn giáo phải chấp hành “Luật tín ngưỡng, tôn giáo”, Hiến chương Giáo hội Phật giáo Việt Nam và các quy định của địa phương. Gắn việc phục dựng tổ chức lễ hội phật giáo với khai thác phát huy giá trị bản sắc văn hóa truyền thống làng xã nhằm nâng cao năng lực sức sáng tạo và hưởng thụ văn hóa cho nhân dân, thiết thực thúc đẩy xây dựng nông thôn mới trên quê hương.

Một tiết mục biểu diễn nghệ thuật sân khấu truyền thống (Tuồng) của CLB văn nghệ xã Hà Tiến

Sự quan tâm ủng hộ của cấp ủy, chính quyền, các ban ngành đoàn thể, của ngành văn hóa và nhân dân địa phương là quan trọng và rất cần thiết, nhất là sự nỗ lực tích cực của sư thầy trụ trì chùa. Nơi đây là điểm đến với nhiều tiềm năng tiềm ẩn đầy thú vị đang được “thức dậy”. Du khách có dịp hành hương du ngoạn ngắm nhìn cảnh quan sinh thái tự nhiên hùng vĩ, tìm hiểu, khám phá, thả hồn bay bổng chiêm ngưỡng “Vịnh Hạ Long trên cạn”, “tre mắt ngược”, thưởng thức “món chả ốc nhồi ống nứa”… Tin rằng, thời gian tới, việc đầu tư trùng tu tôn tạo hệ thống di tích danh thắng phong phú đa dạng ở xã Hà Tiến, quần thể danh thắng Núi Tượng Sơn và di tích chùa Đồng Bồng… cùng với khai thác phát huy giá trị lợi thế vốn có, từng bước đáp ứng nhu cầu đời sống văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo cho nhân dân nhất là vào các dịp hội làng, lễ hội, sự kiện lớn ở địa phương.

Lê Như Cương