Nỗ lực và trách nhiệm chống khai thác IUU

Thủy sản là ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, trong đó khai thác thủy sản (KTTS) góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; đời sống vật chất và tinh thần của người dân vùng ven biển, đảo ngày càng được nâng cao. Ðến ngày 15/5/2025, tỉnh Cà Mau có 4.438 tàu cá (1.550 tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên). Sản lượng KTTS 5 tháng đầu năm 101.765 tấn, đạt 42,40% kế hoạch; có 5 cảng cá đang hoạt động, trong đó có 2 cảng cá loại II (Sông Ðốc và Rạch Gốc) được công bố Danh sách Cảng cá chỉ định phục vụ xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản và tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15 m trở lên cập, rời cảng theo quy định. Bên cạnh đó, có 1 cảng cá loại III (Cái Ðôi Vàm) được công bố đủ điều kiện cho tàu cá hoạt động từ vùng khơi trở ra cập cảng.

Siết chặt giám sát

Với quyết tâm trong công tác quản lý, giám sát chặt hoạt động khai thác hải sản, nhất là chống khai thác IUU, đến nay tỉnh đã lập danh sách 464 tàu cá theo dõi, quản lý tàu cá hết hạn giấy phép khai thác và tàu cá đã đăng ký nhưng chưa được cấp giấy phép KTTS (trong đó, 463 tàu cá hết hạn giấy phép KTTS và 1 tàu cá đã đăng ký nhưng chưa được cấp giấy phép KTTS). Tính đến ngày 15/5/2025, tàu cá còn hạn đăng kiểm 2.677/3.085 tàu, đạt 86,77%; hết hạn đăng kiểm 408 tàu, chiếm 13,23%.

Theo con số từ ngành chức năng quản lý, tính đến ngày 15/5/2025, có 310 tàu cá hết hạn giấy phép KTTS, hết hạn đăng kiểm có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU cần được theo dõi, quản lý chặt chẽ; trong đó, tàu cá hết hạn giấy phép KTTS 269 tàu, tàu cá hết hạn đăng kiểm 201 tàu.

Lực lượng chấp pháp luôn hiện diện trên vùng biển đảm bảo quốc phòng, an ninh, trật tự, gắn với khai thác hiệu quả, bền vững theo quy định, trong đó có chống khai thác IUU.

Thực tế đã qua cho thấy, Cà Mau rất quyết tâm trong việc tăng cường công tác phối hợp tuần tra, kiểm tra, kiểm soát tại các vùng biển, cửa biển, cửa sông, kiên quyết không cho ra biển hoạt động đối với tàu cá không đủ điều kiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; đồng thời, xử lý nghiêm đối với các cán bộ, công chức, viên chức để xảy ra sai sót trong quá trình thực hiện nhiệm vụ tại các cảng cá, văn phòng IUU và các trạm kiểm soát biên phòng. Cùng với đó, đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý, kiểm soát tàu cá của tỉnh thông qua 2 phần mềm: phần mềm quản lý liên thông kiểm soát tàu cá và ứng dụng bảng dữ liệu Excel Online trên nền tảng Google Sheets. Qua đó, từ đầu năm đến nay, lực lượng chức năng tỉnh đã phát hiện, xử phạt 70 vụ/78 trường hợp vi phạm với số tiền xử phạt 1,7 tỷ đồng. Trong đó, xử phạt vi phạm IUU 23 vụ/25 trường hợp với số tiền 783 triệu đồng.

Nhiều khó khăn kéo dài

Ðịa bàn tỉnh với chiều dài 254 km bờ biển từ Ðông sang Tây, hơn 50 cửa sông, rạch lớn, nhỏ thông ra biển, trong đó có rất nhiều cửa sông, rạch không có bố trí lực lượng chức năng để kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra, vào; từ đặc điểm tự nhiên này, một số tàu cá trốn tránh được sự kiểm soát của lực lượng chức năng khi đưa tàu cá ra biển hoạt động. Việc sang bán tàu cá không khai báo, không thực hiện thủ tục đăng ký lại với cơ quan có thẩm quyền, nhất là sang bán ra ngoài tỉnh, dẫn đến công tác quản lý, điều tra, xác minh đối với các hành vi vi phạm gặp rất nhiều khó khăn.

Một thực tế đang diễn ra trong thời gian dài, gây khó khăn cho địa phương trong thực hiện chống khai thác IUU và những quy định của Việt Nam trong khai thác hải sản, đó là địa phương chưa có cơ sở xác định được nguyên nhân thiết bị giám sát hành trình (GSHT) mất tín hiệu kết nối; quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho thiết bị GSHT chưa được ban hành để kiểm soát chất lượng và ràng buộc trách nhiệm các đơn vị cung cấp khi chủ tàu thiệt hại kinh tế, do phải đưa tàu cá vào cảng trong vòng 10 ngày theo quy định; công tác theo dõi, xử lý gặp nhiều khó khăn khi không thể liên lạc được với chủ tàu, thuyền trưởng; thiết bị GSHT thường xuyên bị lỗi kỹ thuật, mất kết nối dẫn đến chi phí sửa chữa của ngư dân tăng cao.

Việc quản lý, giám sát tàu cá tại Cà Mau đã được tăng cường, thực hiện liên tục, như là một phần cam kết trách nhiệm của địa phương trong nỗ lực chống khai thác IUU vì mục tiêu phát triển nghề cá bền vững.

Ðối với việc truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác, hiện quy mô và số lượng cảng cá chỉ định chưa đáp ứng được nhu cầu cập, rời cảng để bốc dỡ sản phẩm thủy sản khai thác phục vụ công tác truy xuất nguồn gốc; cơ sở hạ tầng nghề cá chưa được đầu tư, nâng cấp tương xứng với nhu cầu thực tế tại địa phương. Trong công tác xử lý tàu cá vi phạm quy định về KTTS nổi lên hàng loạt vấn đề khó khăn, trong đó có việc một số chủ tàu, thuyền trưởng, thuyền viên không thừa nhận hoạt động KTTS vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, khẳng định đang hoạt động trên vùng biển tiếp giáp giữa Việt Nam với các nước thì bị bắt hoặc hư hỏng máy, trôi dạt...; việc thu thập các chứng cứ khác (ngoài lời khai) khó khăn, có những vụ việc không có chứng cứ. Hành vi vi phạm, phạm tội xảy ra trên biển hoặc ở nước ngoài nên việc thu thập chứng cứ vật chất là rất khó, bởi các chủ tàu cá và thuyền trưởng đã vô hiệu hóa thiết bị VMS, khi bị phát hiện thì họ lấy lý do gửi vào đất liền để sửa chữa nhưng thực chất là cố tình né tránh sự giám sát của cơ quan chức năng.

Dù còn nhiều trở ngại, tuy nhiên, với quyết tâm của cả hệ thống chính trị, cùng với việc tăng cường công tác tuyên truyền, cũng như đẩy mạnh các hoạt động tái tạo nguồn lợi hải sản, ông Châu Công Bằng, Phó Giám đốc điều hành Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết, địa phương luôn mong muốn việc gỡ “thẻ vàng”, chống khai thác IUU phải thực chất, không hình thức. Theo đó, tiếp tục tăng cường, siết chặt toàn bộ khâu quản lý tàu cá, kết nối dữ liệu GSHT; tăng cường trách nhiệm của địa phương và ngành chuyên môn nhằm đưa nghề cá Cà Mau đi vào nền nếp, phát triển bền vững và có trách nhiệm.

Cà Mau đặt mục tiêu, các chủ tàu có tàu cá thuộc diện nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU thực hiện cam kết không vi phạm, không đưa tàu cá ra biển hoạt động khi chưa đảm bảo các điều kiện theo quy định; tàu cá nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU được theo dõi, giám sát chặt chẽ; đảm bảo 100% hồ sơ số hóa đạt yêu cầu để cung cấp kịp thời theo đề nghị của Ðoàn thanh tra EC hoặc cơ quan Trung ương./.

Trần Nguyên