Nỗ lực triển khai 7 tuyến metro tại TP.HCM trong 10 năm

Nhằm làm rõ hơn về những giải pháp trong việc huy động vốn, giải phóng mặt bằng (GPMB), lộ trình triển khai 7 tuyến đường sắt đô thị tại TP.HCM trong 10 năm tới, PV Báo Giao thông đã trao đổi với ông Phan Công Bằng, Trưởng ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM.

Ông Phan Công Bằng, Trưởng ban Quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR). Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Hiệu ứng tích cực từ metro số 1

Thưa ông, sau hơn 2 tháng đưa vào vận hành khai thác tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên, ông đánh giá hiệu quả của tuyến này như thế nào?

Có thể khẳng định rằng, tuyến metro số 1 đưa vào vận hành đã đạt được những thành công bước đầu đáng ghi nhận.

Trong giai đoạn đầu nghiệm thu có điều kiện (vận hành thực tế nhưng vẫn cần khắc phục một số vấn đề nhỏ), hệ thống đã gặp phải các sự cố như tàu tạm dừng khi trời mưa, quy trình vận hành chưa hoàn toàn suôn sẻ, hệ thống vé tự động những ngày đầu còn trục trặc...

Tuy nhiên, tất cả những khó khăn này đã được chúng tôi phối hợp, từng bước xử lý, đến nay hệ thống cơ bản đã vận hành ổn định.

Từ khi đi vào vận hành, tuyến metro số 1 đã thu hút hàng triệu lượt người trải nghiệm và sử dụng như một phương tiện di chuyển hằng ngày.

Điều này không chỉ khẳng định tính thiết thực của metro mà còn cho thấy nhu cầu lớn của người dân đối với loại hình giao thông công cộng này.

Nhờ đó, metro số 1 đã góp phần quan trọng trong việc giảm tải áp lực giao thông trên các tuyến đường huyết mạch, đặc biệt là Xa lộ Hà Nội và các trục chính dẫn vào trung tâm thành phố.

Tuyến metro số 1 được đưa vào khai thác trong sự hưởng ứng của người dân TP. Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Đặc biệt ngày 22/2 vừa qua, tuyến metro số 1 đã rất vinh dự được đón đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm cùng Đoàn công tác của Trung ương và lãnh đạo thành phố đi tàu từ ga Bến Thành đến ga Tân Cảng.

Có thể khởi công metro số 2 trong năm 2025

Từ thành công của metro số 1, người dân thành phố rất háo hức chờ những tuyến tiếp theo, kế hoạch của thành phố như thế nào, thưa ông?

Vừa qua, Quốc hội đã tán thành, thông qua Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, TP.HCM.

Đây là một cột mốc quan trọng, mở ra cơ hội lớn cho việc đẩy nhanh tiến độ, mở rộng mạng lưới metro tại hai đô thị trọng điểm của cả nước.

Đối với TP.HCM, chúng tôi đang nỗ lực để triển khai tuyến metro số 2 - là tuyến đầu tiên được vận hành theo cơ chế đặc thù, đặc biệt này.

Đến nay, tuyến số 2 đã cơ bản hoàn thành công tác GPMB; công tác di dời hạ tầng kỹ thuật tại vị trí các ga dự kiến hoàn thành trong quý 3/2025.

Mặt bằng tuyến metro số 2 đã cơ bản bàn giao xong, hạ tầng kỹ thuật đang được di dời. Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Với cơ chế được áp dụng hình thức chỉ định thầu, Ban Quản lý đường sắt đô thị đang khẩn trương hoàn thành các thủ tục lựa chọn nhà thầu.

Trước mắt chúng tôi lựa chọn đơn vị tư vấn đảm bảo các tiêu chí về năng lực, chất lượng, nhằm đẩy nhanh tiến độ.

Với tuyến metro số 2, chúng tôi đặt mục tiêu hoàn thành trong khoảng 4,5 đến 5 năm.

Theo đó, đến năm 2030, nếu tuyến metro số 2 được đưa vào vận hành khai thác sẽ là sự kiện vô cùng ý nghĩa.

Hiện nay đường Cách mạng tháng Tám, đường Trường Chinh quá tải, tình trạng kẹt xe xảy ra triền miên. Để đi từ quận 1 tới quận 12 và ngược lại, người dân phải mất cả tiếng đồng hồ.

Nếu có metro, tuyến đường này chỉ mất khoảng 20 phút, vừa nhanh, an toàn lại không ô nhiễm… chính vì vậy, cần phải sớm triển khai dự án này.

Tuyến metro số 2 dài khoảng 11km, hầu hết đi ngầm dưới lòng đất. Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Đến 2035 hoàn thành 7 tuyến dài 355km

Những tuyến metro khác được chuẩn bị như thế nào, thưa ông?

Song song với việc triển khai tuyến metro số 2, chúng tôi cũng sẽ chuẩn bị để xây dựng các tuyến metro còn lại.

Thành phố sẽ thực hiện các công tác chuẩn bị, xác định ranh GPMB trên cơ sở quy hoạch được duyệt; nghiên cứu vị trí nhà ga để có ranh giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật…

Dự kiến trong năm 2026 sẽ bắt đầu thực hiện công tác GPMB đồng loạt các tuyến còn lại.

Đến cuối năm 2028, sẽ cơ bản hoàn thành khâu GPMB, di dời hạ tầng kỹ thuật.

Song song đó là lập dự án đầu tư. Nếu nỗ lực cao độ, có thể đến năm 2029 bắt đầu triển khai thi công các tuyến, đến 2035 hoàn thành đưa vào khai thác.

Trong các tuyến metro sẽ khởi công, chúng tôi đặc biệt ưu tiên tuyến số 2 (nối dài) nối từ ga Bến Thành đến ga Thủ Thiêm và tuyến số 6 kết nối sân bay Tân Sơn Nhất.

Các đoạn tuyến này sẽ cùng với tuyến đường sắt nhẹ Long Thành - Thủ Thiêm triển khai đồng bộ. Khi hoàn chỉnh, các tuyến này sẽ kết nối sân bay Long Thành với sân bay Tân Sơn Nhất bằng hệ thống đường sắt đô thị.

20 năm mới hoàn thành một tuyến metro số 1, vậy 10 năm hoàn thành 7 tuyến với 335km liệu có khả thi? Kinh nghiệm gì từ tuyến metro số 1 để triển khai các tuyến tới đúng lộ trình?

Tôi cho rằng đây là nhiệm vụ cực kỳ khó khăn, do vậy để hoàn thành tiến độ theo Nghị quyết 188/2025/QH15, chúng ta cần phải nỗ lực, vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của tất cả các khâu, các cơ quan.

Diện mạo TP.HCM thay đổi khi metro hoàn thành.

Với tuyến metro số 2 và các dự án sau này, thành phố có thể chủ động hơn vì sử dụng nguồn vốn trong nước, giúp linh hoạt trong triển khai và giảm thiểu các thủ tục hành chính rườm rà, không phụ thuộc các điều khoản của bên cho vay.

Đặc biệt, từ kinh nghiệm tuyến metro số 1, với các tuyến tiếp theo chúng ta sẽ giải quyết dứt điểm GPMB, di dời hạ tầng kỹ thuật trước khi khởi công.

Nếu không làm tốt khâu này, việc thi công sẽ bị đình trệ, kéo dài thời gian và phát sinh chi phí lớn, khiếu nại, khiếu kiện của các nhà thầu rất phức tạp.

Việc Quốc hội thông qua Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù dành cho metro là một bước ngoặt quan trọng, giúp tháo gỡ những vướng mắc trước đây.

Có thể nói Nghị quyết thông qua các chính sách gần như toàn diện để triển khai metro, các vấn đề nào vướng mắc lớn được tháo gỡ.

Trong đó, cơ chế không phải lập chủ trương đầu tư là điểm đột phá lớn, giúp tiết kiệm thời gian, giảm chi phí tư vấn và đẩy nhanh tiến độ triển khai các tuyến metro mới. Chỉ riêng bước này, nếu triển khai theo thủ tục thông thường phải mất từ 2-3 năm.

Cùng với đó, TP.HCM được phân cấp phê duyệt dự án đầu tư, điều chỉnh dự án, thực hiện các thủ tục về môi trường... giúp đơn giản hóa quy trình, tránh tình trạng chờ đợi phê duyệt từ nhiều cấp.

Một trong những điểm nghẽn lớn nhất của các dự án metro trước đây là công tác GPMB. Với cơ chế mới, thành phố được phép tách riêng GPMB thành một dự án độc lập, triển khai song song với các bước khác, thay vì chờ đợi hoàn thành xong mới khởi công. Đây là yếu tố then chốt giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Xin cảm ơn ông!

Mỹ Quỳnh