Những rào cản khiến ông Trump khó nhận món quà 400 triệu USD từ Qatar

Thông tin Tổng thống Donald Trump có thể tiếp nhận một chiếc máy bay Boeing 747 trị giá 400 triệu USD từ Qatar đang làm dấy lên những tranh cãi lớn tại Mỹ. Không chỉ là vấn đề quà tặng ngoại giao, điều này còn đặt ra hàng loạt câu hỏi pháp lý, đạo đức và an ninh, khiến việc tiếp nhận món quà này gần như bất khả thi trong thực tế.

Theo các nguồn tin thân cận, chính phủ Qatar đã đề xuất tặng lại chiếc máy bay này cho phía Mỹ, với mục đích sử dụng làm chuyên cơ cho ông Trump.

Tổng thống Mỹ Donald Trump lên chuyên cơ Không Lực Một. Ảnh: Reuters

Ông Trump được cho là rất quan tâm đến món quà này, thậm chí công khai tuyên bố với báo chí: “Tôi có thể là người ngốc nếu từ chối một chiếc máy bay miễn phí. Chúng ta đã phát miễn phí rất nhiều thứ, vậy thì nhận lại một cái cũng hợp lý thôi”.

Tuy nhiên, thực tế lại không đơn giản như vậy.

Quy định của Hiến pháp Mỹ và tiền lệ lịch sử

Hiến pháp Mỹ quy định rõ ràng rằng tổng thống không được nhận quà tặng, danh hiệu hay lợi ích từ bất kỳ quốc gia nước ngoài nào nếu không có sự chấp thuận của Quốc hội. Điều khoản này, được biết đến là “emoluments clause”, được thiết lập để ngăn ngừa ảnh hưởng từ nước ngoài đối với các quan chức cấp cao của Mỹ.

Lịch sử nước Mỹ từng ghi nhận những trường hợp tặng quà tương tự. Năm 1839, Quốc vương Morocco đã tặng Tổng thống thứ 8 của Mỹ, ông Martin Van Buren 2 con sư tử sống. Một năm sau, Quốc vương Oman cũng gửi tặng ông ngựa, ngọc trai và các vật phẩm giá trị.

Thay vì tự ý nhận quà, Tổng thống Van Buren đã tuân thủ hiến pháp và báo cáo lại với Quốc hội.

“Tôi thấy có nghĩa vụ phải trình vấn đề này lên Quốc hội để họ đưa ra quyết định xử lý phù hợp”, Tổng thống Van Buren thông báo với các nghị sĩ khi đó.

Sau đó, Quốc hội Mỹ nói rõ là ông không được nhận. Kết quả là ngựa được bán, sư tử đưa đến sở thú và ngọc trai hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Smithsonian.

Trái ngược với tiền lệ trên, ông Trump công khai bày tỏ mong muốn nhận món quà từ Qatar, cho rằng điều đó là “hợp lý” trong bối cảnh Mỹ đã viện trợ nhiều cho các nước khác.

“Tôi nghĩ đây là một cử chỉ tuyệt vời từ Qatar. Tôi rất cảm kích. Tôi sẽ không bao giờ từ chối một đề nghị như vậy. Ý tôi là sẽ thật ngu ngốc nếu tôi nói: ‘Không, chúng tôi không muốn một chiếc máy bay miễn phí cực kỳ đắt đỏ đó’”, ông Trump phát biểu trước các phóng viên tại Nhà Trắng trước khi bắt đầu chuyến công du Trung Đông.

Tranh cãi pháp lý và phản ứng của Nhà Trắng

Theo CNN, ông rất muốn nhận chiếc Boeing 747 trị giá 400 triệu USD từ Qatar để sử dụng làm chuyên cơ Không lực Một. Ông dường như cho rằng nếu Qatar tặng chiếc máy bay cho Lầu Năm Góc thì điều đó có thể giúp ông tránh khỏi rắc rối pháp lý.

“Nếu chúng ta có thể nhận một chiếc 747 như một khoản đóng góp cho Bộ Quốc phòng để sử dụng trong vài năm trong khi họ chế tạo các máy bay khác, tôi nghĩ đó là một cử chỉ rất tử tế”, ông Trump cho biết.

Nhà lãnh đạo Mỹ cho biết thêm, chiếc máy bay Boeing 747 đó cuối cùng sẽ được chuyển giao cho thư viện tổng thống của ông - nơi lưu trữ tài liệu và nghiên cứu liên quan đến nhiệm kỳ của ông vì ông không có kế hoạch sử dụng nó cho mục đích cá nhân sau khi rời nhiệm sở.

Tuy vậy, các chuyên gia pháp lý cảnh báo rằng nếu ông Trump tiếp nhận chiếc máy bay mà không có sự cho phép của Quốc hội, điều đó sẽ vi phạm trực tiếp Hiến pháp Mỹ.

Giáo sư luật Jessica Tillipman (Đại học George Washington) cho rằng, việc nhận món quà từ một chính phủ nước ngoài, đặc biệt khi người nhận đang nắm giữ vị trí lãnh đạo cao nhất của Mỹ, không chỉ tạo ra những rủi ro pháp lý nghiêm trọng mà cả về vấn đề đạo đức. Mỗi khi ông Trump làm việc với phía Qatar trong nhiệm kỳ tổng thống, món quà này sẽ luôn là một phần của cuộc tranh luận công khai.

“Có lý do vì sao các tổng thống trước đây đều từ bỏ quyền kiểm soát tài sản cá nhân hoặc đưa vào quỹ tín thác mù. Điều này là để tránh những lo ngại rằng tổng thống có thể hành động vì lợi ích cá nhân”, bà Tillipman cho biết thêm.

Nhà Trắng hiện chưa xác nhận chính thức việc tiếp nhận máy bay, đồng thời cho biết “các khía cạnh pháp lý vẫn đang được xem xét”. Chính phủ Qatar cũng chưa đưa ra tuyên bố cuối cùng.

Những tiêu chuẩn khắt khe đối với chuyên cơ Không Lực Một

Một lý do ông Trump quan tâm đến máy bay từ Qatar là vì dự án phát triển chuyên cơ Không lực Một thế hệ mới, vốn được đặt hàng từ năm 2018, trong nhiệm kỳ thứ nhất của ông, vẫn đang bị chậm tiến độ và đội vốn. Do Boeing gặp nhiều vấn đề liên quan đến an ninh kỹ thuật và nhân sự, thời gian bàn giao có thể kéo dài đến sau nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.

Dù vậy, việc nhận một chiếc máy bay “có sẵn” từ nước ngoài như một giải pháp thay thế, về bản chất, là vi phạm nguyên tắc an ninh tối cao của nước Mỹ, bất kể lý do tài chính hay tiện lợi.

Chiếc máy bay của tổng thống Mỹ, gọi là Không Lực Một (Air Force One), không chỉ là phương tiện di chuyển, mà còn là trung tâm chỉ huy bay di động, có khả năng chống vũ khí hạt nhân, có hệ thống liên lạc được bảo vệ ở mức tối mật.

Nhà sử học Garrett Graff, tác giả bản tin Doomsday Scenario, cảnh báo việc sử dụng một chiếc máy bay từng thuộc về chính phủ nước ngoài làm phương tiện di chuyển cho tổng thống là điều “không thể chấp nhận”, xét theo cả khía cạnh an ninh cũng như phản gián.

“Để giảm thiểu rủi ro từ nghe lén, theo dõi, tấn công mạng hoặc phá hoại, chiếc máy bay đó sẽ phải được tháo rời hoàn toàn và kiểm tra từng bộ phận như thể đang được lắp ráp từ đầu, nhưng cho dù có làm như vậy tôi cũng sẽ không đồng ý để tổng thống Mỹ lên chiếc máy bay đó” ông Graff nêu quan điểm, đồng thời nhấn mạnh, các nguy cơ tiềm ẩn khiến nó không đủ điều kiện trở thành chuyên cơ Không Lực Một.

Sự phản đối từ lưỡng đảng

Cả đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa tại Mỹ đều bày tỏ lo ngại trước khả năng ông Trump nhận máy bay từ Qatar.

“Tôi nghĩ nước Mỹ đủ khả năng tự chế tạo máy bay riêng cho tổng thống”, cựu Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy và là thành viên đảng Cộng hòa, phát biểu trên CNN.

Phía đảng Dân chủ thì chỉ trích gay gắt hơn. Hạ nghị sĩ Dan Goldman nhấn mạnh: “Chúng ta cần đảm bảo rằng Tổng thống Mỹ hành động vì lợi ích của nước Mỹ, chứ không phải vì lợi ích của bất kỳ quốc gia nào khác”, ông nhấn mạnh.

Lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer cho rằng việc chấp nhận máy bay này là hành vi vi phạm tiêu chuẩn chưa từng có của Mỹ. Ông Jack Reed thành viên Ủy ban Quân vụ Thượng viện, cũng chỉ trích ông Trump vì cân nhắc chấp nhận máy bay.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo CNN, Reuters