Những người giữ nhịp an toàn trên đường ray

Những người gác tàu lặng lẽ.

Hình ảnh quen thuộc, sứ mệnh bền bỉ

Cách đây nhiều thập kỷ, hình ảnh người gác tàu đã trở thành biểu tượng không thể tách rời của ngành đường sắt. Trong bộ đồng phục xanh lam giản dị, tay cầm cờ báo hiệu và chiếc cần chắn gỗ, họ đứng ở những giao cắt đường sắt để điều phối an toàn giao thông. Công cụ khi ấy rất thô sơ: đèn dầu, còi tay và bảng tín hiệu. Nhưng sự tập trung, tận tâm của họ chính là chìa khóa bảo đảm không xảy ra bất kỳ sơ suất nào.

Trong chiến tranh, công việc này càng thêm phần khắc nghiệt. Bom đạn có thể ập xuống bất cứ lúc nào, nhưng những người gác tàu vẫn kiên cường bám trụ, sửa chữa đường ray và đảm bảo tuyến đường huyết mạch luôn thông suốt. Đối với họ, sự an toàn của đoàn tàu không chỉ là trách nhiệm, mà còn là danh dự.

Ngày nay, dù công nghệ đã thay đổi cách vận hành giao thông, nhưng hình ảnh ấy vẫn còn nguyên giá trị. Trong xã hội hiện đại, người gác tàu tiếp tục là lực lượng quan trọng, âm thầm giữ an toàn cho hàng triệu chuyến tàu và hàng chục triệu hành khách mỗi năm.

Theo thống kê từ Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), cả nước hiện có hơn 3.000 đường ngang giao cắt giữa đường bộ và đường sắt. Trong số này, chỉ khoảng 10% được lắp đặt hệ thống cảnh báo tự động. Còn lại, phần lớn các đường ngang phụ thuộc hoàn toàn vào sự hiện diện và trách nhiệm của hơn 4.000 nhân viên gác tàu.

Năm 2024, ngành đường sắt vận hành vận chuyển 7 triệu lượt hành khách và 5 triệu tấn hàng hóa. Điều đó đồng nghĩa với việc, mỗi ngày có hàng nghìn chuyến tàu cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa con người và máy móc để đảm bảo an toàn. Các báo cáo cho thấy, tại những đường ngang có người gác, tai nạn giao thông đã giảm hơn 60% so với các điểm không có người trực. Những con số ấy là minh chứng rõ nét cho vai trò không thể thay thế của họ trong mạng lưới giao thông đường sắt.

Câu chuyện về những người hùng thầm lặng

Công việc của người gác tàu không chỉ dừng lại ở việc đóng mở chắn tàu. Đằng sau đó là những câu chuyện đầy cảm xúc về lòng dũng cảm và tinh thần trách nhiệm.

Vào sáng ngày 31/8/2022, tại đường ngang Km270+740 khu gian Cầu Giát - Yên Lý, chị Phạm Thị Hường, nhân viên gác chắn, đã đối mặt với một tình huống nguy hiểm. Một người đàn ông bất cẩn loạng choạng bước vào đường ray khi tàu hỏa đang lao tới với tốc độ cao. Không chút do dự, chị Hường lao tới kéo người đàn ông ra khỏi mũi tàu chỉ trong tích tắc. Sự phản ứng nhanh nhạy và tinh thần quả cảm của chị đã cứu sống một mạng người trong gang tấc.

Ngày 7/4/2024, tại Trảng Bom, Đồng Nai, anh Trịnh Đình Dũng, một nhân viên gác tàu kỳ cựu, đã cứu một người đàn ông định tự tử trên đường ray. Khi phát hiện sự việc, anh Dũng chỉ có vỏn vẹn 4 giây để hành động. Không nghĩ đến nguy hiểm, anh lao tới kéo người đàn ông ra khỏi đường ray ngay trước khi đoàn tàu đến. Câu chuyện về anh Dũng không chỉ khiến đồng nghiệp khâm phục mà còn lan tỏa sự trân trọng đối với những người gác tàu.

Là Trạm trưởng Trạm gác chắn tại đường ngang QL32 (Km16+314), chị Nguyễn Thị Lan được biết đến như một “kiện tướng an toàn chạy tàu”. Suốt nhiều năm, chị luôn tận tụy với công việc, đảm bảo mọi chuyến tàu qua trạm đều an toàn tuyệt đối. Những lúc cao điểm, chị phải xử lý hàng chục tình huống nguy hiểm mỗi ngày, từ ngăn chặn xe vi phạm đến hỗ trợ người dân băng qua đường ray.

Trưa ngày 28/7/2020, tại TP. Biên Hòa, ông Trần Văn Năm đã cứu một người đàn ông mắc kẹt trên đường ray ngay trước mũi tàu. Với kinh nghiệm hơn 20 năm làm việc, ông Năm đã nhanh chóng xử lý tình huống, cứu sống nạn nhân trong gang tấc.

Những câu chuyện trên không chỉ là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm mà còn thể hiện sự hy sinh thầm lặng của các nhân viên gác tàu.

Thách thức trong thời đại 4.0

Thời đại 4.0 mang lại nhiều cải tiến công nghệ cho ngành đường sắt. Hệ thống cảnh báo tự động, camera giám sát, cảm biến AI,… đang được triển khai nhằm giảm tải cho con người. Tuy nhiên, công nghệ không thể thay thế hoàn toàn vai trò của người gác tàu, đặc biệt tại các điểm giao cắt chưa được hiện đại hóa.

Hiện tại, hơn 2.400 đường ngang trên cả nước vẫn phụ thuộc hoàn toàn vào nhân viên gác tàu. Đáng lo ngại, lực lượng này đang đối mặt với nguy cơ già hóa. Theo thống kê, hơn 30% nhân viên gác tàu đã trên 50 tuổi. Trong khi đó, mức lương trung bình chỉ khoảng 6-8 triệu đồng/tháng, chưa đủ để thu hút nhân lực trẻ.

Ngoài ra, khối lượng công việc lớn và áp lực cao khiến nhiều người phải làm việc 12-14 tiếng mỗi ngày. Dù vậy, họ vẫn kiên trì bám trụ, bởi với họ, sự an toàn của người dân luôn là ưu tiên hàng đầu.

Để nâng cao hiệu quả, ngành đường sắt cần đẩy mạnh tự động hóa, đầu tư vào hạ tầng hiện đại và cải thiện chế độ đãi ngộ cho nhân viên gác tàu. Bên cạnh đó, cần chú trọng tuyển dụng và đào tạo thế hệ trẻ, bảo đảm lực lượng kế cận vững vàng cả về chuyên môn lẫn tinh thần trách nhiệm.

Tuy nhiên, dù công nghệ có hiện đại đến đâu, trái tim và sự tận tụy của những người gác tàu vẫn là yếu tố quyết định. Những người như chị Hường, anh Dũng, chị Lan hay ông Năm không chỉ bảo vệ an toàn giao thông mà còn góp phần giữ gìn giá trị nhân văn trong xã hội.

Trên những đường ray, họ chính là nhịp đập không ngừng, kết nối những hành trình, mang lại niềm tin và sự an tâm cho mọi người. Và dù thời gian có trôi, những người gác tàu vẫn mãi là những người hùng thầm lặng của ngành đường sắt Việt Nam.

YÊN MINH