Những người cuối cùng làm giá đỗ thủ công bằng cát sông Trà Khúc

Cứ mỗi độ gần Tết Nguyên đán, gia đình bà Nguyễn Thị Đoàn Viên (61 tuổi, trú thị trấn Tịnh Hà, huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi) lại bận rộn vì nhu cầu giá đỗ nhiều hơn.

“Tôi đã bám nghề làm giá bằng cát ở sông Trà khúc suốt hàng chục năm nay. Mỗi ngày, gia đình tôi dùng khoảng 20 kg đậu xanh làm giá, cận Tết thì nhu cầu của người dân tăng cao nên cũng bận rộn hơn, làm nhiều hơn”, bà Viên nói.

Theo một số bậc cao niên, cách làm của nơi khác thế nào thì không rõ, nhưng ở thị trấn Tịnh Hà quá trình gieo ươm, ủ cho đến khi thu hoạch giá của bà con từ trước đến nay hoàn toàn tự nhiên, không sử dụng bất cứ một loại hóa chất kích thích nào.

Anh Ngô Duy Đoan (trú thị trấn Tịnh Hà) cho biết, lúc trước người làm giá gieo đậu trực tiếp trên bãi bồi sông Trà Khúc. Người dân đào hố trên bãi cát làm giá. Bây giờ, cát bãi bồi lẫn nhiều sỏi đá nên phải làm thao tác sàng cát rồi cho vào thùng làm giá.

“Làm giá theo cách truyền thống tốn nhiều thời gian, công sức. Phải ra bãi bồi lấy cát về sàng lọc kỹ trước khi gieo đậu. Sau vài lần thu hoạch giá là phải thay cát mới”, anh Đoan chia sẻ.

Hiện có nhiều cơ sở sử dụng vải, lưới, thùng nhựa để làm giá. Cách này rút ngắn thời gian thu hoạch, ít tốn công. Cây giá được sản xuất theo cách này có giá thành rẻ. Do đó, giá trồng bằng cát khó cạnh tranh. Tuy nhiên, cách làm giá bằng cát an toàn hơn cho người sử dụng. Cây giá cũng ngon hơn.

Để có cát làm giá đỗ, người dân nơi đây phải ra các bãi bồi trên sông Trà Khúc sàng lọc sỏi rồi mang về nhà cho vào thùng. Cát mịn, không lẫn sỏi đá giúp cây giá phát triển thuận lợi, không biến dạng.

Thùng làm giá được phủ một lớp cát, rồi rải đậu xanh đã ngâm nước lên trên. Mỗi lớp cát sẽ rải một lớp đậu, mỗi thùng rải 6-7 lớp đậu xanh.

Sau đó, người dân dùng nước bơm từ giếng khoan tưới giá. Cát ẩm giúp hạt đậu nảy mầm, sau 4 ngày là có thể thu hoạch giá.

“Đậu được ngâm nước, rửa sạch sau đó cho vào thùng làm giá. Để cây giá phát triển cần phải tưới nước giữ ẩm cho cát. Làm giá bằng cát không sử dụng hóa chất nên rất sạch, an toàn cho người sử dụng”, bà Viên nói.

Cây giá được trồng thủ công từ cát sông Trà Khúc dài, rễ nhiều, giòn hơn và có vị ngọt, đậm đà hơn không dùng cát. Trung bình 1 kg đậu xanh sẽ cho thu hoạch 7-8 kg giá. Giá được rửa sạch cát trước khi mang ra chợ bán với giá 8.000 đồng/kg.

Thị trấn Tịnh Hà (huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi) là nơi có vùng làm giá nổi tiếng. Trước kia, vùng này có khoảng 100 hộ dân chuyên trồng giá bằng cát sông Trà Khúc.

Làm giá bằng cách này khá tốn công, tốn thời gian nên không thể cạnh tranh với cách làm giá không dùng cát. Nên rất tiếc nghề làm giá bằng cát sông dần mai một. Hiện chỉ còn 3 hộ dân bám trụ với nghề làm giá truyền thống.

Nguyễn Ngọc