Những hình ảnh, tài liệu chưa từng công bố về Ngày giải phóng Thủ đô Hà Nội

Phát biểu tại sự kiện, bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục văn thư và Lưu trữ nhà nước cho biết: "Sự kiện hôm nay là hoạt động vô cùng quan trọng, có ý nghĩa thể hiện trách nhiệm, vai trò của cơ quan lưu trữ trong nhiệm vụ công bố, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ để tạo điều kiện cho đông đảo công chúng... được tiếp cận nguồn sử liệu quan trọng, sát thực đáng tin cậy về một sự kiện rất quan trọng của Thủ đô.

Với gần 200 hình ảnh, tài liệu lưu trữ về ngày tiếp quản, giải phóng Thủ đô sẽ cho chúng ta sống lại những giây phút huy hoàng, thời khắc lịch sử mà dân tộc ta đã đấu tranh để giành lại độc lập dân tộc, giải phóng Thủ đô Hà Nội. Và đặc biệt cho chúng ta sống lại ký ức của cách đây 70 năm khi mà nhân dân Thủ đô hân hoan, chào đón những giây phút lần đầu tiên làm chủ vận mệnh của mình. Chính thức bước vào thời kỳ mới, giai đoạn mới, giai đoạn xây dựng xã hội chủ nghĩa".

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục văn thư và Lưu trữ nhà nước phát biểu tại sự kiện.

"Trong buổi công bố giới thiệu tài liệu ngày hôm nay, chúng tôi còn vinh dự mời được những nhân chứng lịch sử sẽ kể cho chúng ta là thế hệ sinh sau chiến tranh về những ký ức lịch sử, thời khắc huy hoàng đó và chính họ là những người trong cuộc", bà Nguyễn Thị Nga nhấn mạnh.

Theo bà Nguyễn Thị Nga, mhững tài liệu được công bố hôm nay là những minh chứng góp phần tái hiện về những thời khắc lịch sử hào hùng của dân tộc và Thủ đô từ khi Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 được ký kết với các nội dung:

Một số tài liệu về chiến thắng Điện Biên Phủ, về Hiệp định Giơ-ne-vơ quy định về việc quân Pháp sẽ rút khỏi Hà Nội trong 80 ngày và sự chuẩn bị của Chính phủ đối với việc thi hành Hiệp định.

Về quá trình chuẩn bị tiếp quản: Để chuẩn bị tốt cho việc tiếp quản, từ ngày 01/02/1951, Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội đã xây dựng Đề án tiếp quản Thủ đô trình Bộ Nội vụ để xin ý kiến. Nội dung Đề án nhận định: Thành phố Hà Nội chiếm vị trí quan trọng bậc nhất trong cả nước về mọi mặt chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội. Khi chuyển sang "Tổng phản công" và "Tổng động viên", Hà Nội sẽ là địa bàn phòng ngự quyết liệt nhất của địch. Từ đó, Ủy ban kháng chiến hành chính Hà Nội đánh giá tình hình và nghiên cứu tỉ mỉ về chiến lược và sách lược, đề ra kế hoạch, nhiệm vụ tổng thể chung và của từng ngành nhằm biến Hà Nội thành chiến trường, với khẩu hiệu "Giải phóng Thủ đô".

Ngay sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, tháng 8-9/1954, Chính phủ đã có nhiều phiên họp về thực thi Hiệp định, trong đó có nội dung tiếp quản Thủ đô. Ngày 12/9/1954, Hội đồng Chính phủ đã quyết nghị về vấn đề tổ chức tiếp quản Thủ đô, 8 chính sách và 10 điều kỷ luật đối với bộ đội, cán bộ và nhân viên khi vào thành phố tiếp quản; thành lập Ủy ban Hành chính Hà Nội bên cạnh Ủy ban Quân chính thành phố Hà Nội...

Một số tài liệu được giới thiệu tại sự kiện như: Chương trình, kế hoạch và nhân sự cho việc tiếp quản Thủ đô Hà Nội như tài liệu về việc thành lập Ủy ban Hành chính Hà Nội; Công văn số 236-TTg ngày 27/7/1954 của Phủ Thủ tướng về việc kế hoạch hướng dẫn, chỉ đạo phục hồi các thị xã và thành phố cũ (trước đây đã tiêu thổ kháng chiến), Công văn số 1678 ZYO/3 ngày 20/8/1954 của Bộ Y tế về việc cử Thanh niên xung phong đi tiếp quản; Kế hoạch của Bộ Tài chính về tiếp quản Thành phố Hà Nội năm 1954.

Về tình hình tiếp quản Hà Nội: Sáng 10/10/1954, các đơn vị Quân đội do Ủy ban Quân chính thành phố và Đại đoàn 308 do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ- Chỉ huy trưởng của Mặt trận Hà Nội đã chia làm nhiều cánh lớn, mở cuộc hành quân tiến vào giải phóng Thủ đô.

Biên bản họp Hội đồng Chính phủ ngày 03-04/11/1954 có nội dung tiếp quản Thủ đô và thành lập Ủy ban Hành chính Hà Nội và hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các vị lãnh đạo vẫn chào đồng bào tại cuộc mít tinh chào mừng Trung ương Đảng, Chính phủ trở về Thủ đô của nhân dân Hà Nội ở quảng trường Ba Đình (01/01/1955).

Một số tài liệu lưu trữ khác được trưng bày.

Một số báo cáo, hình ảnh tiêu biểu như: Báo cáo về cuộc đón tiếp bộ đội, chính quyền ta vào ngày 10/10/1954, ảnh Lính Pháp rút ở các tuyến đường ở Thủ đô; bộ đội về tiếp quản cột cờ Hà Nội, phụ nữ Thủ đô rạng ngời đón quân giải phóng, hay Lễ Chào cờ thiêng liêng vào chiều ngày 10/10/1954, báo cáo tình hình tiếp quản sau một ngày, một tháng và báo cáo của các ngành; tình hình đổi tiền Đông Dương và tiền liên bang trong tháng 10/1954…

Báo cáo ngày 24/10/1954 về tình hình của Đoàn cán bộ tiếp quản Thủ đô nêu: Tổng số cán bộ và nhân viên tiếp quản vào Thủ đô chia làm 3 đợt từ 02/10 đến ngày 24/10 là 4.803 người; từ ngày 02/10 đến ngày 08/10 là thời gian đấu tranh với đối phương để bàn giao các cơ sở; từ ngày 09/10 đến ngày 24/10 trở đi, bộ mặt của Hà Nội đã khác, cán bộ và nhân dân đón mừng bộ đội kháng chiến vào giải phóng Thủ đô, tuy nhiên do công việc mới mẻ nên đoàn cán bộ tiếp quản còn một số thiếu sót và gặp những khó khăn…

Tiếp quản các cơ quan công sở của chính quyền cũ, chế độ công chức lưu dung và tổ chức hoạt động của chính quyền sau tiếp quản: Công văn của ngày 24/11/1954 của Ban Tiếp quản giáo dục về tình hình tiếp quản và hoạt động của các trường ở Hà Nội; Báo cáo số 113/BC/TQGD ngày 16/11/1954 của Ban Tiếp quản giáo dục về chuyển giao các cơ quan văn hóa giáo dục và các trường cho Bộ Giáo dục và Sở Giáo dục Hà Nội đã tái hiện việc các ngành đã tiến hành tiếp quản các công sở của chính quyền cũ và tổ chức hoạt động, quyết nghị về đổi tên phố ở Hà Nội tháng 12/1954...

Cuộc mít tinh chào mừng Trung ương Đảng, Chính phủ trở về Thủ đô của nhân dân Hà Nội ngày 01/01/1955: Chỉ thị số 8025/QTHC ngày 29/12/1954 của Phòng Quản trị Hành chính, UBHC Khu Tả Ngạn về việc tổ chức "ngày mừng Hồ Chủ tịch và Chính phủ về Thủ đô"; Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng và Chính phủ trên lễ đài ngày 01/01/1955...

Người dân tham quan không gian trưng bày tài liệu lưu trữ.

Ngoài ra, tại sự kiện sáng nay còn giới thiệu những tài liệu của các nhạc sĩ có hồ sơ lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III như Nhạc sĩ Văn Cao, Huy Du, Nguyễn Đức Toàn với những ca khúc về Hà Nội gồm "Tiến về Hà Nội", "Sẽ về Thủ đô", "Hà Nội, trái tim hồng"… trong đó chúng ta có thể thấy một Hà Nội vừa nên thơ, vừa hào hùng.

Những tài liệu lưu trữ của Trung tâm Lưu trữ quốc gia III được giới thiệu chứa đựng những thông tin tin cậy về quá trình quân dân ta giải phóng, tiếp quản Thủ đô, khẳng định sự chỉ đạo sâu sát, bám sát nhân dân, dựa vào nhân dân để hoạt động và tinh thần kiên cường, bất khuất của quân dân Hà Nội.

Các tài liệu, hình ảnh này sẽ tiếp tục được trưng bày tại Triển lãm "Hà Nội – Ký ức những ngày tiếp quản" dự kiến khai mạc vào 02/10/2024 tại Nhà Triển lãm 61 Tràng Tiền, Hà Nội do Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước phối hợp với Trung tâm Thông tin, Sở VHTT Hà Nội tổ chức.

Tin và ảnh: Trung Nguyễn