Những 'cánh chim đầu đàn' trong phong trào phụ nữ 'Ba đảm đang'

Những ký ức đậm sâu

Bà Nguyễn Thị Điểm. Ảnh: Bảo Lâm

Sinh năm 1947, bà Nguyễn Thị Điểm, nguyên là xã đội phó dân quân giai đoạn 1968-1979, vẫn còn nhớ như in những ngày tham gia công tác và hoạt động phong trào “Ba đảm nhiệm” của phụ nữ huyện Đan Phượng (Hà Nội).

“Thời gian đó, hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Chống Mỹ, cứu nước là nhiệm vụ thiêng liêng nhất của mọi người Việt Nam yêu nước, chúng tôi gánh vác thêm phần việc của chồng con, anh em, hoàn thành mọi nhiệm vụ sản xuất ở địa phương, để chồng con, anh em có thể yên tâm, sẵn sàng chiến đấu. Từ phong trào “Ba đảm nhiệm” được Bác Hồ đổi tên thành phong trào “Ba đảm đang”, thi đua của phụ nữ Đan Phượng càng được thúc đẩy phát triển mạnh mẽ”, bà Điểm nhớ lại.

Những ký ức một thời của bà Điểm đã cuốn chúng tôi vào không khí thi đua sôi nổi, rộng khắp trong lao động sản xuất của thanh niên Đan Phượng ngày ấy. Hầu hết thanh niên “Ba sẵn sàng” nô nức lên đường “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, ở lại quê hương đa phần là phụ nữ. Với tinh thần “Một người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”, với khí thế sôi nổi của phong trào “Ba đảm đang”, để bảo đảm kịp thời vụ, cô gái trẻ Nguyễn Thị Điểm cùng chị em trong xã đã không quản ngại khó khăn, “làm ngày không đủ, tranh thủ làm đêm”, thâm canh, tăng vụ, phát triển chăn nuôi, làm phân xanh, sản xuất bèo hoa dâu...

Bà Nguyễn Thị Điểm (áo trắng) vinh dự được đón đồng chí Trường Chinh về thăm cánh đồng ngô, lúa của xã Song Phượng, huyện Đan Phượng năm 1983. Ảnh tư liệu

“Lúc đó, phong trào thi đua thâm canh tăng năng suất lúa được triển khai rộng khắp. Tôi vừa công tác, vừa trực chiến, vừa là tổ trưởng tổ sản xuất giống bèo hoa dâu. Thời điểm ấy, tôi mạnh dạn nghiên cứu phương pháp nhân giống bèo và được 20 tấn, vì vậy được vinh danh "Kiện tướng bèo hoa dâu", được tỉnh Hà Tây tặng thưởng một xe đạp nữ Thống Nhất. Thực sự vui sướng, phấn khởi, tự hào lắm”, bà Điểm kể.

Trong thời gian từ năm 1966 đến 1979, bà Điểm được tặng 4 Huy hiệu Chiến sĩ thi đua; 4 Huy hiệu Chiến sĩ Quyết thắng; 10 Bằng khen của tỉnh đội Hà Tây và tỉnh đội Hà Sơn Bình; 1 Huy chương hạng Nhất chiến sĩ vẻ vang. Bà từng là đại biểu Quốc hội khóa VII, Bí thư Đảng ủy xã Song Phượng, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Đan Phượng…

Theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, với lòng căm thù giặc sục sôi, lại được thôi thúc bởi tinh thần phụ nữ “Ba đảm đang”, “giặc đến nhà đàn bà cũng đánh”, năm 1965, khi đó đang là sinh viên năm cuối Đại học Y dược Hà Nội (nay là Đại học Y Hà Nội), Nguyễn Kim Nữ Hiếu đã cùng 100 sinh viên tình nguyện gác bút nghiên, viết đơn nhập ngũ.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu (người đội mũ cối) cùng gia đình, bạn bè trước khi lên đường vào chiến trường năm 1972. Ảnh tư liệu

Sau thời gian huấn luyện, bà Hiếu được phân công về Viện Quân y 9 (nay là Bệnh viện Quân y 109) sau đó là Đội Điều trị 11, làm nhiệm vụ chăm sóc bộ đội bị thương khi tham gia bảo vệ Thủ đô, rồi Viện Quân y 108 (nay là Bệnh viện Trung ương Quân đội 108). Nhớ lại những năm tháng ấy, trong mắt của bà Hiếu ánh lên niềm tự hào về một thời thanh xuân tràn đầy nhiệt huyết.

Bà Hiếu kể: “Khi tình hình chiến tranh ở Hà Nội căng thẳng, tôi được phân công phụ trách bệnh nhân của Khoa A1 trên khu sơ tán ở huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phú. Khoa chúng tôi đóng tại khu rừng lim rất rộng. Mỗi ngày mấy bận, chúng tôi di chuyển đường rừng để thăm, khám cho bệnh nhân vì các khoa cách xa nhau. Tôi còn nhớ, trong giai đoạn này, phong trào “Ba đảm đang” đã có sức lan tỏa rộng khắp. Khí thế của phong trào càng như tiếp thêm động lực để chúng tôi ra sức thi đua góp sức, làm tốt nhiệm vụ khám chữa bệnh".

Với nhiều nỗ lực cố gắng, năm 1967, bà Hiếu vinh dự được dự Đại hội Thanh niên quyết thắng toàn quân và Đại hội Anh hùng chiến sĩ thi đua toàn quốc và sau đó được đi báo công trong toàn quân. Cũng với tinh thần “Ba đảm đang”, liên tục trong vòng 15 năm từ năm 1967, năm nào bà Hiếu cũng được nhận danh hiệu Chiến sĩ thi đua...

Dù đã 90 tuổi, nhưng bà Đặng Thị Vĩnh Tâm vẫn miệt mài đan áo len gửi tặng trẻ em nghèo. Ảnh: Bảo Lâm

Sinh ra và lớn lên ở tỉnh Thanh Hóa, với mong muốn được chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, 21 tuổi, cô gái Đặng Thị Vĩnh Tâm (sinh năm 1935) đã quyết tâm theo học lớp y tá tại tỉnh Nam Định. Sau khi học xong, năm 1956, bà Tâm về công tác tại Nhà máy Dệt Nam Định. Hai năm sau, bà chuyển về công tác tại Nhà máy Thuốc lá Thăng Long, đến năm 1964 về Công ty Gang thép Thái Nguyên.

Không chỉ là người y tá cẩn thận, chỉn chu, năng động và sáng tạo trong công việc, tại các nhà máy, bà tích cực tham gia các công tác Đảng, Công đoàn, đoàn thể... Ban ngày vừa làm y tá, bà vừa phụ trách công tác nữ công, chăm lo đời sống của anh chị em; hết giờ làm việc lại đi tập quân sự, tham gia đội tự vệ của nhà máy. Bà đã được Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Bắc Thái trao tặng Giấy khen có thành tích trong phong trào phụ nữ “Ba đảm đang” thời kỳ chống Mỹ cứu nước, giai đoạn 1965-1972; Bằng khen của Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam vì đã có những hoạt động cho phong trào phụ nữ liên tục từ năm 1960 đến 1975…

Bà Đặng Thị Vĩnh Tâm chia sẻ về phong trào "Ba đảm đang". Video: Bảo Lâm

“Thời gian làm việc ở Nhà máy Thuốc lá Thăng Long đối với tôi nhiều kỷ niệm nhất. Ngày đó mọi thứ còn thiếu thốn trăm bề, nhưng chị em ai cũng vui vẻ, đoàn kết, hết lòng vì công việc. Tôi còn là Tiểu đội trưởng đơn vị tự vệ nhà máy, bắn súng toàn 29 điểm. Tôi cũng vinh dự nhận Bằng khen của Bộ Tư lệnh duyệt binh vì đạt nhiều thành tích trong công tác duyệt diễu binh Ngày quốc khánh năm 1959. Cũng năm đó, tôi nhận Bằng khen “Chiến sĩ thi đua” của Ủy ban Dân chính thành phố Hà Nội và vinh dự kết nạp Đảng vào năm 1960”, bà Tâm chia sẻ.

Năm 1975, Trường bồi dưỡng cán bộ thuộc Bộ Điện - Than (nay là Trường Quản trị kinh doanh - Vinacomin ở phường Mộ Lao, quận Hà Đông) thành lập, bà Tâm chuyển về làm việc tại đây cho đến khi nghỉ hưu. Trải qua quá trình 28 năm công tác, bà luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao với một ý thức trách nhiệm và sự tận tâm.

Phát huy truyền thống “Ba đảm đang"

Năm 1985, bà Đặng Thị Vĩnh Tâm nghỉ chế độ tại phường Nam Đồng (quận Đống Đa). Bà tiếp tục cống hiến cho địa phương khi tham gia các công tác như: Văn phòng Đảng ủy phường, đại biểu HĐND phường khóa I, VI, Tổ trưởng tổ dân phố, Bí thư chi bộ, Hội Chữ thập đỏ phường…

Bà Đặng Thị Vĩnh Tâm ghi chép cẩn thận từng chiếc áo len đã đan. Ảnh: Bảo Lâm

Bà Tâm luôn tâm niệm “Mình vì mọi người, mọi người sẽ vì mình”, nên việc gì bà cũng làm hết sức mình, nhiệt tình, trách nhiệm, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Thành quả 40 năm “vác tù và hàng tổng” (1979-2019) của bà là 5 Kỷ niệm chương của các Hội Người cao tuổi, Hội Chữ thập đỏ, Hội Liên hiệp phụ nữ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Hội khuyến học.

Năm 2019, do tuổi cao, bà Tâm thôi không trực tiếp tham gia công tác. Mặc dù vậy, bà luôn nêu cao tinh thần gương mẫu của người đảng viên để con cháu học tập, lan tỏa những điều tốt đẹp trong cộng đồng dân cư. Bằng uy tín của mình, bà đã vận động các nhà hảo tâm tặng hàng trăm suất quà cho trẻ em và người dân có hoàn cảnh khó khăn. Điều đáng nói là hiện nay, dù tuổi đã cao, nhưng hằng ngày bà vẫn miệt mài đan áo len để gửi lên vùng cao tặng trẻ em nghèo.

Đặc biệt, bà Đặng Thị Vĩnh Tâm là một trong số 95 nữ đảng viên Thủ đô tiêu biểu, vừa được vinh dự gặp mặt Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân nhân kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng.

“Tôi rất xúc động và tự hào khi mình là đảng viên cao tuổi nhất trong 95 người, với 65 năm tuổi Đảng. Phong trào “Ba đảm đang” ngày ấy cũng mấy chục năm trôi qua, giờ tuổi tôi đã cao, nên chỉ chú tâm rèn luyện sức khỏe, học tập theo gương Bác Hồ, làm gương cho con cháu noi theo”, bà Tâm bày tỏ.

Bà Nguyễn Thị Điểm (áo trắng) cùng bà Lê Thị Quýnh, hai phụ nữ "Ba đảm đang" thời kỳ đầu của Đan Phượng. Ảnh: Bảo Lâm

Bà Nguyễn Thị Điểm nói về những việc đang triển khai xây dựng quê hương. Video: Bảo Lâm

Hiện nay, bà Nguyễn Thị Điểm đang là Chủ tịch Hội Người cao tuổi thị trấn Phùng, huyện Đan Phượng, quản lý 1.700 hội viên. Bà cũng là Chủ nhiệm Câu lạc bộ Liên thế hệ, mô hình làm điểm của Trung ương Hội Người cao tuổi và đang được nhân rộng.

“Câu lạc bộ của chúng tôi hoạt động rất hiệu quả. Ban đầu chỉ có 50 thành viên, nhưng sau 5 năm đã có 70 thành viên. Đặc biệt, câu lạc bộ thường xuyên phân công thành viên đến chăm sóc các cụ cao tuổi. Chúng tôi mới nhân rộng thêm một câu lạc bộ ở Phượng Trì. Các thành viên câu lạc bộ đoàn kết, cùng nhau vượt qua khó khăn, giúp nhau làm kinh tế; sống vui, sống khỏe, sống hữu ích và hạnh phúc, góp phần xây dựng địa phương ngày càng giàu, đẹp, văn minh”, bà Điểm chia sẻ.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu kể chuyện giấu việc mang thai xung phong vào chiến trường. Video: Bảo Lâm

Sau những năm tháng lăn lộn ở chiến trường, về lại bệnh viện, bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu cùng đồng nghiệp thực hiện thành công nhiều đề tài nghiên cứu khoa học, đặc biệt về sốt rét và lị trực khuẩn, nhằm cứu chữa bộ đội ở chiến trường. Bà đã tự học tiếng Nga, sau đó năm 1989 sang Ba Lan học chuyên ngành Quản lý bệnh viện. Tháng 9-1990, bà đảm nhiệm cương vị Phó Giám đốc Bệnh viện Quân y 108, sau đó là Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đến khi nghỉ hưu năm 2003.

Nhưng không nhiều người biết rằng, năm 1972, bà Nữ Hiếu đã giấu việc mang thai con đầu lòng để quyết tâm lên đường đánh Mỹ. Bà cũng là nữ bác sĩ trẻ nhất, đầu tiên của Viện Quân y 108 được điều động vào chiến trường. Bà Nữ Hiếu cũng có 4 lần vinh dự được gặp Bác Hồ. Bà cho rằng, chính những tình cảm yêu thương vô bờ bến của Bác Hồ, của Đảng, Chính phủ dành cho dân, cho nước đã luôn thôi thúc bà phải nỗ lực phấn đấu để được sống có ích, cống hiến, phục vụ Tổ quốc như lời Bác dạy.

Chính vì vậy, bà Nữ Hiếu vẫn luôn mang theo tinh thần của “Ba đảm đang”, không ngừng rèn luyện, tu dưỡng bản thân và cống hiến cho cộng đồng. Bà vẫn tiếp tục học hỏi để bắt kịp sự phát triển của y học, đồng thời, tham gia nhiều hoạt động từ thiện, hỗ trợ bà con dân tộc phát triển kinh tế và nhiều hoạt động xã hội khác.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu luôn cho rằng tinh thần “Ba đảm đang” năm xưa sẽ được phát huy trong thời đại mới hôm nay. Ảnh: Bảo Lâm

Theo bà Nữ Hiếu, mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn lịch sử sẽ đều có những yêu cầu, thách thức, khó khăn khác nhau. “Tôi tin, phát huy truyền thống Bà Trưng, Bà Triệu, với tinh thần “Ba đảm đang” năm xưa, những phụ nữ Việt Nam thời đại mới hôm nay với các phẩm chất “Tự tin - Tự trọng - Trung hậu - Đảm đang”, chắc chắn sẽ có những đóng góp xứng đáng trong giai đoạn chuyển mình của đất nước, dân tộc, bà Hiếu chia sẻ.

Vượt qua bao gian khổ, khó khăn, những “cánh chim đầu đàn” trong phong trào "Ba đảm đang" ngày ấy, giờ vẫn đang là hình mẫu sống động, là tấm gương sáng, truyền tiếp ngọn lửa nhiệt huyết, trách nhiệm, để thế hệ trẻ, các tầng lớp phụ nữ Thủ đô học tập và noi theo.

Dương Linh