Những bước tiến mới trong điều trị bệnh ung thư

Từ vaccine cá thể hóa, liệu pháp miễn dịch thế hệ mới cho đến sự hỗ trợ mạnh mẽ từ trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học, y học hiện đại đang tiến gần hơn bao giờ hết tới mục tiêu biến ung thư thành căn bệnh có thể kiểm soát lâu dài, thậm chí có thể chữa khỏi hoàn toàn ở một số trường hợp.

Đột phá trong điều trị ung thư năm 2025

Một trong những thành tựu được đánh giá là mang tính cách mạng nhất từ đầu năm 2025 đến nay là sự phát triển và ứng dụng của vaccine ung thư cá thể hóa - loại vaccine được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân, dựa trên phân tích hệ gene và đặc điểm sinh học của khối u.

Tại Mỹ, một thử nghiệm lâm sàng phối hợp giữa Viện Ung thư Dana-Farber và Trung tâm Ung thư Yale đã ghi nhận kết quả gây kinh ngạc: 9 bệnh nhân ung thư thận giai đoạn cuối thuyên giảm hoàn toàn sau ba năm điều trị bằng vaccine cá thể hóa, và đến nay không có dấu hiệu tái phát. Các nhà khoa học cho biết loại vaccie này hoạt động bằng cách huấn luyện hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư, dựa trên đặc điểm di truyền đặc thù của khối u - một bước đi vượt bậc so với các phương pháp miễn dịch truyền thống.

Tại châu Âu, chương trình thử nghiệm vaccine mRNA cá thể hóa đang được triển khai trên diện rộng ở hơn 30 bệnh viện tại Anh, Đức, Bỉ, Tây Ban Nha và Thụy Điển. Theo kế hoạch, giai đoạn thử nghiệm sẽ hoàn tất vào năm 2027. Các chuyên gia y tế kỳ vọng, nếu vaccine cho kết quả tương tự như ở Mỹ, đây sẽ là một trong những công cụ chủ lực trong điều trị ung thư trong thập kỷ tới.

Thành tựu thứ hai, có tính đột phá không kém là liệu pháp miễn dịch, đang được mở rộng phạm vi và tăng tính hiệu quả trong điều trị ung thư. Trong những năm gần đây, liệu pháp miễn dịch đã trở thành trụ cột trong điều trị ung thư, và năm 2025 tiếp tục ghi nhận những tiến bộ ấn tượng. Một nghiên cứu tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering (Mỹ) công bố đầu năm nay cho thấy, thuốc miễn dịch dostarlimab thuộc nhóm ức chế điểm kiểm soát miễn dịch đã giúp 80% bệnh nhân ung thư có đột biến MMRd (Mismatch Repair Deficiency) đạt thuyên giảm hoàn toàn, không cần phẫu thuật hay hóa trị.

Kết quả này đặc biệt đáng chú ý trong điều trị các loại ung thư khó, như ung thư trực tràng, thực quản, dạ dày và tuyến tiền liệt - những bệnh thường đòi hỏi can thiệp phẫu thuật xâm lấn. Việc sử dụng dostarlimab giúp hệ miễn dịch nhận diện tế bào ung thư là "kẻ lạ" và tiêu diệt chúng một cách chính xác, giảm thiểu tổn hại đến mô lành.

Ngoài ra, thế hệ liệu pháp miễn dịch mới cũng đang được nghiên cứu rộng rãi, bao gồm: Kháng thể bispecific (Có khả năng gắn cùng lúc vào tế bào ung thư và tế bào miễn dịch, tạo cầu nối để tăng hiệu quả tiêu diệt tế bào bệnh); Liệu pháp tế bào CAR-T và CAR-NK (Được thiết kế để tái lập trình tế bào miễn dịch của bệnh nhân nhằm tấn công ung thư một cách chủ động và mạnh mẽ hơn. Trong năm nay, một số thử nghiệm lâm sàng cho thấy kết quả khả quan ở các bệnh ung thư não và tụy - hai loại có tiên lượng xấu nhất hiện nay).

Cá thể hóa điều trị đến từng tế bào

Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra một chương mới trong điều trị ung thư. Hệ thống học máy hiện đại có khả năng xử lý lượng lớn dữ liệu y sinh từ giải trình tự gene, kết quả chẩn đoán hình ảnh đến hồ sơ bệnh án để đưa ra phác đồ điều trị cá thể hóa, tiên đoán phản ứng với thuốc và xác định nguy cơ tái phát.

Tại Ấn Độ, AI đã được triển khai để hỗ trợ phát hiện sớm ung thư vú và phổi tại các khu vực nông thôn thiếu bác sĩ chuyên khoa. Nhờ đó, tỷ lệ phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm tăng lên đáng kể, giúp cải thiện tiên lượng và chi phí điều trị.

Một trong những nghiên cứu nổi bật năm nay đến từ Viện Mayo Clinic (Mỹ), nơi các nhà khoa học đang sử dụng AI để phân tích hệ vi sinh đường ruột (microbiome) - yếu tố được chứng minh có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh phản ứng miễn dịch và hiệu quả điều trị. Việc hiểu rõ sự tương tác giữa vi sinh vật và thuốc điều trị giúp các bác sĩ thiết kế chế độ ăn, bổ sung men vi sinh hoặc thay đổi phác đồ để giảm tác dụng phụ và nâng cao kết quả điều trị.

Công nghệ sinh học: Can thiệp chính xác ở cấp độ tế bào

Bên cạnh AI, các công nghệ sinh học cũng đóng vai trò không thể thiếu trong cuộc cách mạng điều trị ung thư. Một trong những phương pháp tiên tiến đang được triển khai là điện sinh học (bioelectric therapy) sử dụng điện trường tần số thấp để ức chế sự phân chia của tế bào ung thư.

Công ty Novocure (Mỹ) đã phát triển thiết bị Tumor Treating Fields (TTFields), hoạt động bằng cách phát ra sóng điện từ phá vỡ quá trình nhân đôi DNA trong tế bào ung thư. Thiết bị này được sử dụng kèm với hóa trị, đặc biệt hiệu quả trong điều trị u não và ung thư trung biểu mô - hai bệnh có tỷ lệ sống sót thấp.

Ngoài ra, liệu pháp gene tiếp tục ghi nhận những ứng dụng đột phá. Công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR đang được thử nghiệm để "tắt" các gene đột biến gây ung thư hoặc tái lập trình tế bào miễn dịch. Tại Ấn Độ, Bệnh viện AIIMS đã áp dụng thành công kỹ thuật dao gamma - một dạng phẫu thuật không xâm lấn bằng bức xạ chính xác cao trong điều trị u nguyên bào võng mạc ở trẻ em, giúp bảo tồn thị lực và hạn chế tổn thương mô lành.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số ca mắc ung thư toàn cầu dự kiến sẽ tăng 77% vào năm 2050, lên tới hơn 35 triệu ca mỗi năm. Trong bối cảnh đó, các thành tựu y học của năm 2025 mang đến một thông điệp mạnh mẽ: Ung thư không còn là án tử.

Các chiến lược điều trị đang chuyển dịch từ cách tiếp cận "một phương pháp cho tất cả" sang cá thể hóa sâu sắc - nơi mỗi bệnh nhân được điều trị dựa trên đặc điểm gene, hệ miễn dịch, môi trường sống và hệ vi sinh vật riêng biệt. Công nghệ cao không còn là viễn tưởng mà đã trở thành công cụ hỗ trợ thiết yếu cho bác sĩ trong mọi bước điều trị từ chẩn đoán, phác đồ, theo dõi đến dự phòng tái phát.

Tương lai của điều trị ung thư không chỉ là chữa khỏi, mà còn là quản lý ung thư như một bệnh mạn tính có thể kiểm soát, nâng cao chất lượng sống, kéo dài tuổi thọ và đưa hy vọng trở lại cho hàng triệu gia đình trên toàn thế giới.

Không thể không nhắc đến làn sóng các loại thuốc điều trị ung thư mới được phê duyệt, mở rộng đáng kể lựa chọn cho bệnh nhân:

Ivonescimab: Là kháng thể bispecific đầu tiên vừa ức chế PD-1 (một trạm kiểm soát miễn dịch) vừa ức chế VEGF (yếu tố tăng sinh mạch máu), giúp tấn công ung thư trên hai mặt trận. Thuốc đã được phê duyệt tại Trung Quốc và đang trong giai đoạn III tại Mỹ đối với ung thư phổi không tế bào nhỏ.

Repotrectinib (tên thương mại: Augtyro): Là chất ức chế tyrosine kinase thế hệ mới, được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt để điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ có đột biến ROS1 – một dạng đột biến hiếm nhưng khó điều trị.

Penpulimab: Là kháng thể PD-1 được FDA phê duyệt vào tháng 4/2025, đặc biệt hiệu quả trong điều trị ung thư vòm họng không sừng tái phát hoặc di căn - một dạng ung thư phổ biến tại châu Á. Những loại thuốc này không chỉ nâng cao hiệu quả điều trị mà còn có thể kết hợp linh hoạt với các liệu pháp miễn dịch và hóa trị, tạo nên chiến lược điều trị toàn diện hơn cho bệnh nhân.

vtv.vn