Nhiều ý kiến trái chiều về việc ban hành Luật AI

Sáng 21.11, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thảo luận sôi nổi về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo (AI). Sau khi Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng trình bày dự án, các đại biểu quốc hội (ĐBQH) thảo luận tại tổ, đưa ra nhiều quan điểm trái chiều, đặt ra hai luồng ý kiến lớn: cần sớm ban hành luật để tạo thế chủ động, dẫn đường, hay nên thận trọng để tránh vội vàng, chồng chéo?

Cần khung pháp lý để "dẫn đường" và đạt mục tiêu quốc gia

Một số đại biểu khẳng định việc xây dựng dự án Luật AI là cần thiết và cấp bách để tạo thế chủ động, "dẫn đường" cho lĩnh vực rất mới này, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước và xu thế chung của thế giới.

Đại biểu Tô Ái Vang khẳng định việc xây dựng Dự án luật Trí AI là cần thiết và cấp bách - Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Tô Ái Vang nhấn mạnh rằng: việc ban hành luật là bắt buộc để thực hiện các chủ trương lớn của Đảng, như thích ứng với sự phát triển của công nghiệp 4.0 (Nghị quyết 52 của Bộ Chính trị), đạt mục tiêu kinh tế số chiếm khoảng 20% GDP, và đưa Việt Nam trở thành một trong ba nước dẫn đầu Đông Nam Á về nghiên cứu, cũng như phát triển AI (Nghị quyết 57).

"Với những mục tiêu này, chúng ta bắt buộc phải có quy định pháp luật làm nền tảng, đảm bảo sự phù hợp với thông lệ quốc tế, thuận lợi cho hội nhập và hợp tác, và tạo điều kiện phát huy ứng dụng AI", đại biểu Tô Ái Vang khẳng định.

Cùng quan điểm, đại biểu Lê Minh Nam cho rằng, thị trường trí tuệ nhân tạo đang được sử dụng rất phổ biến và hiệu quả trong thời gian vừa qua. Ngay tại Quốc hội, chúng ta cũng đã triển khai Quốc hội số, “bình dân học vụ số”, khai thác hiệu quả AI và đã thu được những giá trị rất tích cực.

“Khi việc sử dụng đã phổ biến, phạm vi tác động rộng, lại là một lĩnh vực mới, thì rất cần có quy định pháp luật để quản lý, chứ chỉ quản lý bằng Nghị quyết hoặc các văn bản dưới luật là không đủ bảo đảm”, ĐBQH Minh Nam nói.

Đại biểu Lê Minh Nam: "Nếu không bắt đầu đi thì chúng ta sẽ không kịp nắm bắt thị trường".

Do đó, theo đại biểu Lê Minh Nam, việc ban hành một đạo luật riêng sẽ giúp tạo lập cơ sở pháp lý ban đầu, sau đó có thể từng bước hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung.

“Với các luật liên quan đến công nghệ, đặc biệt là AI, do tính biến động nhanh, có thể không đòi hỏi “độ dài tuổi thọ” quá lớn, mà chấp nhận việc phải sửa đổi sớm, cập nhật thường xuyên. Nếu không bắt đầu đi thì chúng ta sẽ không kịp nắm bắt thị trường. Vì vậy, tôi cho rằng, việc ban hành luật là rất cần thiết”, đại biểu nói.

Nguy cơ "vội vàng" và chồng chéo

Ở chiều ngược lại, một số đại biểu bày tỏ băn khoăn về tính cần thiết và thời điểm ban hành một luật riêng, lo ngại nguy cơ chồng chéo và kém hiệu quả.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn ĐBQH TP.Cần Thơ) bày tỏ băn khoăn về tính cần thiết phải xây dựng dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Theo đại lo ngại việc xây dựng một luật riêng có thể là "quá gấp gáp" khi chưa có thời gian nghiên cứu sâu, dẫn đến dự án luật chưa sát thực tiễn. Theo bà Lam, "trước áp lực về thời gian và nguồn lực, nếu xây dựng một luật riêng, chúng ta sẽ phải đầu tư rất lớn: từ kinh phí soạn thảo, các hội thảo, tham vấn ý kiến cho đến các nguồn lực chuyên môn".

ĐBQH Lê Thị Thanh Lam: Việc xây dựng một luật riêng có thể là "quá gấp gáp" khi chưa có thời gian nghiên cứu sâu, dẫn đến dự án luật chưa sát thực tiễn.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam cho biết, Nghị quyết 57 của Trung ương đã đặt vấn đề quan tâm phát triển trí tuệ nhân tạo. Trung ương cũng đã có yêu cầu xây dựng các nguyên tắc liên quan.

ĐBQH Thanh Lam nêu quan điểm: "Không phải nội dung nào cũng nhất thiết phải tách thành một luật riêng. Nếu quá gấp gáp mà chưa có thời gian nghiên cứu sâu, rất có thể chúng ta sẽ xây dựng một dự án luật chưa sát thực tiễn. Trong khi đó, nhiều nội dung về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo hay AI có sự giao thoa, trùng lặp. Nếu tách thành nhiều luật, có nguy cơ chồng chéo về phạm vi điều chỉnh, hành vi bị cấm, cơ chế quản lý".

Đồng thời cho biết bà thiên về phương án đưa nội dung AI vào một chiến lược hoặc một chương trong dự án luật khác. Theo đại biểu, cách làm này sẽ tránh trùng lặp, tránh chồng chéo, giảm chi phí xây dựng luật, đồng thời giúp người dân và các tổ chức dễ tiếp cận hơn, không phải tra cứu quá nhiều văn bản khác nhau cho cùng một lĩnh vực.

Đến từ Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên, bà Lò Thị Luyến bày tỏ lo ngại rằng lĩnh vực AI hiện còn rất "mới, lạ", liên quan tới nhiều luật khác, việc xây dựng ban hành luật sẽ là "hơi vội vàng" khi chưa kịp đánh giá những vấn đề đang diễn ra trên thực tế. Bà đề nghị dự thảo luật cần quan tâm đầy đủ đến vấn đề giới hạn độ tuổi giới trẻ tiếp cận AI, một vấn đề đã được một số nước châu Âu thông qua.

Đại biểu Lò Thị Luyến lo ngại, lĩnh vực AI hiện còn rất "mới, lạ", liên quan tới nhiều luật khác, việc xây dựng ban hành luật sẽ là "hơi vội vàng".

"Đối với thế hệ trẻ, nếu chúng ta không hạn chế độ tuổi tiếp cận AI, thực tế đã có những quốc gia không cấm và trẻ em ở đó nghe theo AI, xem AI như bạn, thậm chí yêu AI hoặc kết hôn với AI. Nếu trẻ chưa đủ nhận thức mà được tiếp cận sớm với AI, thì rất nguy hiểm. Thực tế, vừa rồi một số nước châu Âu đã thông qua luật hạn chế độ tuổi tiếp cận AI", bà Luyến đề nghị quan tâm đến nội dung này.

Ở góc độ xây dựng luật để đảm bảo đạt được cả hai mục tiêu là quản lý và phát triển như tờ trình của Chính phủ, bà Luyến "cũng thấy chưa thấu đáo". Còn về mặt quản lý, trong dự án luật chưa dự liệu được hết những vấn đề trong tương lai.

Bà Luyến nêu ví dụ về vấn đề giới hạn độ tuổi giới trẻ được tiếp cận AI: "Trên thế giới đã có một số quốc gia ban hành quy định về độ tuổi tối thiểu để trẻ em được tiếp cận AI; trong khi đó, một số nước xung quanh chúng ta lại chưa cấm, điều này khiến tôi rất lo ngại".

Bên cạnh cuộc tranh luận về tính cần thiết, các ĐBQH còn thảo luận sâu về những điểm còn chưa rõ ràng trong nội dung dự thảo luật, đòi hỏi sự rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi.

Nam Phong