Nhiều thách thức chuyển nhiệt điện than sang điện sạch

Khói thoát ra môi trường từ lò khói của nhà máy Công ty cổ phần Nhiệt điện Phả Lại. Ảnh: N.A.

Mục tiêu cụ thể giai đoạn đến năm 2030, nghiên cứu thí điểm lắp đặt hệ thống thu gửi carbon cho nhà máy nhiệt điện than sử dụng công nghệ cũ, hiệu suất thấp; xem xét dừng hoạt động khoảng 540 MW (nhà máy nhiệt điện Phả Lại, công suất 440 MW và nhà máy nhiệt điện Ninh Bình, công suất 100 MW).

Ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất điện; tăng tỷ lệ điện năng sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo (gồm cả thủy điện) đạt khoảng 29,2 - 37,7%. Phấn đấu hoàn thành đầu tư dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trong khoảng 5 năm, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển và bảo vệ môi trường. Đến năm 2045, phát triển các nguồn điện sạch tối thiểu 1.160MW thay thế để bù vào các nguồn điện, đảm bảo cung cấp đủ điện cho hệ thống điện quốc gia để xem xét dừng hoạt động khoảng 1.160 MW nhiệt điện than đối với các nhà máy điện than đã hết đời sống kinh tế (nếu không chuyển đổi nhiên liệu). Giai đoạn từ năm 2050, định hướng không sử dụng nhiên liệu than cho sản xuất điện.

Theo ông Nguyễn Xuân Trung - chuyên gia Viện Năng lượng Việt Nam, ngành sản xuất điện hiện dẫn đầu về phát thải khí nhà kính, chiếm 29,08% tổng phát thải khí nhà kính cả nước. Trong Chiến lược Biến đổi Khí hậu, để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, lĩnh vực năng lượng sẽ phải cắt giảm khoảng 32,6% lượng khí nhà kính. Trong đó, lĩnh vực nhiệt điện phải cắt giảm 43% lượng phát thải khí nhà kính.

Về lộ trình chuyển đổi các nhà máy nhiệt điện than, vẫn theo ông Trung, sẽ bao gồm danh mục các nhà máy cần chuyển đổi, phương án và thời gian chuyển đổi, nhu cầu tài chính, phương án xử lý nhân sự và tác động môi trường… Về tài chính, ước tính, tổng chi phí đầu tư để tiến tới net-zero vào năm 2050 tại Việt Nam cần 533,9 - 657,8 tỉ USD trong 26 năm tới. Trong đó, đầu tư cho nguồn điện và chuyển đổi điện cần khoảng 499,1 - 631 tỉ USD.

Còn theo bà Ramla Khalidi - Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, UNDP và Viện Năng lượng Việt Nam (IOE) đã thực hiện một nghiên cứu để đánh giá các kịch bản chuyển đổi năng lượng của các nhà máy nhiệt điện than ở Việt Nam, có tính đến chi phí và lợi ích trong quá trình chuyển đổi. Nghiên cứu này dự kiến giúp xây dựng các đề xuất khả thi về mặt tài chính cho việc giảm dần năng lượng hóa thạch, hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng của các nhà máy nhiệt điện.

Đại diện thường trú UNDP Việt Nam cho biết, một số lượng lớn công nhân lao động trực tiếp hoặc gián tiếp trong các hoạt động khai thác than, vận tải và sản xuất điện, đặc biệt là ở các vùng sâu vùng xa, có thể bị ảnh hưởng bởi việc ngừng sử dụng than. Vì vậy, điều quan trọng là phải cung cấp các hỗ trợ về đào tạo lại và tái đào tạo kỹ năng cho những người lao động và cộng đồng bị ảnh hưởng, đồng thời cần thiết để đảm bảo sự tham gia của họ và hưởng lợi từ quá trình chuyển đổi này.

Minh Quân