Nhiều bất cập trong Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội tại một số bộ, ngành, địa phương

Kiểm toán Nhà nước (KTNN) vừa hoàn thành cuộc kiểm toán chuyên đề “Việc triển khai thực hiện, quản lý và sử dụng vốn đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội (Chương trình) tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính và 7 dự án đầu tư xây dựng do UBND các tỉnh Tiền Giang, Trà Vinh, Hậu Giang, Kiên Giang làm chủ đầu tư. Theo kết quả KTNN, tính đến ngày 31/3/2024, còn 20.491 tỷ đồng của hạn mức vốn Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội chưa được các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương phân bổ, điều chỉnh linh hoạt, chiếm 15,7% tổng mức vốn cho các nhiệm vụ, dự án thuộc chính sách đầu tư phát triển.

Hơn 20,4 nghìn tỷ đồng vốn đầu tư phát triển chương trình phục hồi kinh tế chưa được phân bổ

Qua kiểm toán, KTNN đánh giá, việc Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu trình Chính phủ để báo cáo Quốc hội ban hành chính sách đầu tư phát triển thuộc Nghị quyết 43/2022/QH15 với tiến độ thực hiện ban đầu trong 2 năm (2022-2023) còn chưa khả thi trong quá trình thực hiện, dẫn đến phải báo cáo Quốc hội cho phép kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn thuộc Chương trình đến hết 31/12/2024. Bên cạnh đó, Bộ chưa tham mưu Chính phủ trình Quốc hội để không tiếp tục thực hiện và cắt giảm quy mô đầu tư đối với 7 dự án của 2 bộ đã được Thủ tướng Chính phủ giao vốn giai đoạn 2022-2023 (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Giáo dục và Đào tạo). Các đơn vị này đã có văn bản xin dừng triển khai, cắt giảm quy mô, đã được Ủy ban thường vụ Quốc hội đồng ý cho phép cắt giảm số vốn 1.217,628 tỷ đồng từ Chương trình và yêu cầu Chính phủ báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV.

Kiểm toán Nhà nước kiến nghị UBND tỉnh Trà Vinh chấn chỉnh rút kinh nghiệm đối với các tồn tại trong công tác phê duyệt chủ trương đầu tư một số dự án.

Đối với Bộ Tài chính, kết quả kiểm toán chỉ ra, tiến độ thực hiện các dự án thuộc Chương trình thuộc phạm vi quản lý của Bộ còn chậm so với yêu cầu của Chương trình về giải ngân nguồn vốn trong 2 năm 2022, 2023. Cụ thể, 10 dự án thuộc Chương trình được giao cho Bộ Tài chính làm cơ quan chủ quản, được Bộ Tài chính phê duyệt chủ trương đầu tư ngày 30/6/2022 với dự kiến tổng mức đầu tư là 2.063 tỷ đồng nhưng sau 1 năm Bộ Tài chính mới có 2 dự án được phê duyệt dự án đầu tư và cuối tháng 12/2023 mới ban hành quyết định phê duyệt 8 dự án còn lại với tổng mức đầu tư 1.862,8 tỷ đồng.

Ngoài ra, có 3/10 dự án thuộc Chương trình được giao cho Bộ Tài chính là cơ quan chủ quản đầu tư xác định chủ trương đầu tư còn chưa sát dẫn đến quá trình thực hiện phải thực hiện phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư về mục tiêu đầu tư và quy mô đầu tư.

Kết quả kiểm toán cho thấy, tính đến 31/03/2024, còn 20.491 tỷ đồng của hạn mức vốn Chương trình chưa được các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương phân bổ, điều chỉnh linh hoạt, chiếm 15,7% tổng mức vốn cho các nhiệm vụ, dự án thuộc Chính sách đầu tư phát triển; còn 13 dự án chưa phê duyệt dự án đầu tư nên chưa đủ thủ tục giao chi tiết kế hoạch vốn với tổng số vốn được Thủ tướng Chính phủ giao 1.759 tỷ đồng (gồm 8 dự án thuộc bộ, cơ quan Trung ương quản lý; 5 dự án thuộc địa phương quản lý). Đến ngày 31/01/2024, tổng vốn đầu tư của Chương trình đã giải ngân 85.022 tỷ đồng, bằng 65,1% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Một số bộ, cơ quan Trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn năm 2023 chưa đạt yêu cầu (Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ,…); một số bộ, địa phương giao vốn thấp hơn so với số vốn được Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch (Bộ Tài chính, tỉnh Quảng Nam); 44 dự án tại các địa phương có thời gian khởi công hoàn thành trước năm 2024 nhưng chưa bố trí đủ vốn đối ứng với số vốn còn thiếu là 546,2 tỷ đồng…

Đối với việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư, qua kiểm toán chi tiết 7 dự án, KTNN cũng chỉ nhiều hạn chế, bất cập như: Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư thiếu nội dung về cơ cấu nguồn vốn, khả năng cân đối nguồn vốn và việc huy động các nguồn vốn, nguồn lực khác để thực hiện dự án; Lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư, dự án đầu tư ban đầu với quy mô công trình chưa phù hợp dẫn tới phải điều chỉnh quy mô đầu tư trong khi tổng mức đầu tư không thay đổi; xác định chi phí dự phòng chưa phù hợp với hướng dẫn của Bộ Xây dựng; Lập tổng mức đầu tư và dự toán xây dựng công trình chưa tính toán đầy đủ chi phí…

Đề nghị các địa phương sớm chấn chỉnh rút kinh nghiệm, khắc phục bất cập

Từ những tồn tại, hạn chế được chỉ ra, KTNN kiến nghị xử lý tài chính (qua kiểm toán chi tiết 7 dự án) hơn 3,483 tỷ đồng, trong đó: thu hồi nộp ngân sách nhà nước hơn 1,676 tỷ đồng và giảm dự toán, giảm thanh toán hơn 1,807 tỷ đồng. Đồng thời, KTNN kiến nghị xử lý khác (qua kiểm toán chi tiết 7 dự án) hơn 5,015 tỷ đồng, trong đó: rà soát, giảm giá trị hợp đồng còn lại hơn 4,811 tỷ đồng và xử lý khác hơn 203 triệu đồng. Đồng thời, KTNN kiến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính và các địa phương được kiểm toán (Kiên Giang, Trà Vinh, Tiền Giang, Hậu Giang) chấn chỉnh, rút kinh nghiệm về những bất cập, hạn chế đã được KTNN chỉ rõ trong công tác triển khai, quản lý và sử dụng vốn của Chương trình.

Cụ thể, KTNN kiến nghị UBND tỉnh Kiên Giang chấn chỉnh rút kinh nghiệm đối với các tồn tại trong công tác lập, thẩm định báo cáo đề xuất, trình phê duyệt chủ trương đầu tư còn dự kiến quy mô đầu tư chưa phù hợp; phê duyệt dự án đầu tư ban đầu với quy mô đầu tư chưa phù hợp dẫn tới phải phê duyệt điều chỉnh; giao kế hoạch vốn nguồn ngân sách địa phương cho dự án còn thấp; chưa ban hành quyết định giải quyết kiến nghị về kết quả lựa chọn nhà thầu. Kiến nghị Ban QLDA đầu tư xây dựng các công trình NN&PTNT tỉnh Trà Vinh (Dự án Đầu tư các dự án xây dựng, nâng cấp các hệ thống đê biển, kè biển trên địa bàn các huyện Cầu Ngang, Duyên Hải, thị xã Duyên Hải) khẩn trương làm việc với các đơn vị liên quan xác định rõ số tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và các khoản thuế, phí liên quan (nếu có) để làm cơ sở điều chỉnh dự toán, điều chỉnh hợp đồng, quyết toán dự án theo quy định; lập báo cáo quyết toán dự án hoàn thành để xác định rõ số vốn ngân sách địa phương còn thiếu, trên cơ sở đó báo cáo UBND tỉnh bố trí phần vốn đối ứng để thanh toán, tránh phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản. KTNN kiến nghị Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình giao thông và nông nghiệp tỉnh Hậu Giang (dự án Kè chống sạt lở thị trấn Cây Dương, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang) chỉ đạo nhà thầu thi công, nhà thầu thiết kế và các đơn vị liên quan khẩn trương có phương án thiết kế nhằm đảm bảo ổn định kết cấu và chất lượng công trình trong quá trình khai thác, sử dụng…

Trước đó, ngày 11/01/2022, Quốc hội khóa XV ban hành Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Theo đó, chính sách đầu tư phát triển của Chương trình bao gồm: tăng chi đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) tối đa 176 nghìn tỷ đồng, tập trung trong 2 năm 2022 và 2023. Trong đó, về y tế, bố trí tối đa 14.000 tỷ đồng để đầu tư xây mới, cải tạo, nâng cấp, hiện đại hóa hệ thống y tế cơ sở, y tế dự phòng...Về an sinh xã hội, lao động, việc làm cấp 5.000 tỷ đồng (cấp bù lãi suất và phí quản lý 2.000 tỷ đồng, hỗ trợ lãi suất tối đa 3.000 tỷ đồng); đầu tư xây mới, cải tạo, nâng cấp, mở rộng và hiện đại hóa các cơ sở trợ giúp xã hội, đào tạo, dạy nghề, giải quyết việc làm tối đa 3,15 nghìn tỷ đồng.

Về hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, hỗ trợ lãi suất (2%/năm) tối đa 40 nghìn tỷ đồng thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại cho một số ngành, lĩnh vực quan trọng, các doanh nghiệp, hợp tác xã; cấp vốn điều lệ cho Quỹ Hỗ trợ phát triển du lịch tối đa 300 tỷ đồng. Về đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng: bổ sung tối đa 113,55 nghìn tỷ đồng vốn đầu tư từ NSNN để phát triển kết cấu hạ tầng: giao thông, công nghệ thông tin, chuyển đổi số, phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển...

Phạm Huyền