Nguyễn Thị Ba - Nữ tình báo anh hùng

Anh hùng LLVTND Nguyễn Thị Ba (1917-2016). Ảnh: Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Là chiến sĩ cách mạng kiên trung, bà hoạt động trong lòng địch suốt 35 năm liên tục từ năm 1940. Từ 1960-1975, Nguyễn Thị Ba là cầu nối duy nhất giữa nhà tình báo chiến lược Phạm Xuân Ẩn với tổ chức. Dưới vỏ bọc là người bán hàng rong, bà đã vượt qua hàng rào kiểm soát của địch để chuyển đi những thông tin tối mật. Năm 1976, Nguyễn Thị Ba được tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong Chiến dịch Hồ Chí Minh.

Nguyễn Thị Ba - người chiến sĩ kiên trung

Với quyết tâm đánh đuổi thực dân, phong kiến để giải thoát nhân dân khỏi ách nô lệ, lầm than, năm 1935, khi vừa tròn 18 tuổi, Nguyễn Thị Ba bắt đầu theo hai anh đi làm cách mạng, hoạt động trong "hội kín" với nhiệm vụ canh gác, bảo vệ, phát hiện địch để báo động cho các cuộc hội họp, mít tinh.

Tháng 5/1936, Nguyễn Thị Ba được kết nạp vào Đảng Cộng sản, hăng hái tham gia hoạt động trong các hội ái hữu, Hội Nông dân Đỏ và trưởng thành nhanh chóng.

Năm 1940, bà tích cực tham gia vào công tác chuẩn bị khởi nghĩa Nam Kỳ. Cuộc khởi nghĩa bị dìm trong biển máu, Nguyễn Thị Ba cùng đội du kích rút vào vùng sâu ở huyện Đức Huệ, tỉnh Tân An (nay là tỉnh Long An) để mở công binh xưởng sản xuất vũ khí, đạn dược. Nhiệm vụ của Nguyễn Thị Ba là đi các nơi tìm mua diêm sinh đem về để anh em chế tạo thuốc nổ. Vài tháng sau, do địch tăng cường khủng bố, Nguyễn Thị Ba chuyển về xã Vân Côi, huyện An Biên, tỉnh Rạch Giá (nay là tỉnh Kiên Giang) làm công tác giao thông liên lạc.

Đầu năm 1941, Nguyễn Thị Ba lập gia đình với ông Trần Văn Phước, một người đồng chí thân thiết. Vài tháng sau, chồng và anh bà bị địch bắt và đày ra Côn Đảo.

Giữa năm 1943, Nguyễn Thị Ba kết nối được liên lạc với Giáo sư Trần Văn Giàu, Bí thư Xứ ủy Nam kỳ và sau đó làm giao thông liên lạc cho Xứ ủy Nam kỳ dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bí thư Trần Văn Giàu.

Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, Nguyễn Thị Ba chuyển sang làm công tác phụ nữ và đảm nhiệm nhiều chức vụ như: Ủy viên tài chính của Ban chấp hành Hội phụ nữ Sài Gòn - Gia Định, cán bộ Ban chấp hành Hội phụ nữ tỉnh Tân An, Ủy viên thường vụ Ban chấp hành Hội phụ nữ huyện Mộc Hóa, tỉnh Long An... Ở cương vị nào, bà cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Tháng 7/1954, Nguyễn Thị Ba được bà Bảy Huệ (phu nhân đồng chí Nguyễn Văn Linh) cán bộ lãnh đạo Hội phụ nữ Nam Bộ cử đi tham dự một lớp Chỉnh huấn. Biết chồng Nguyễn Thị Ba đã tập kết ra Bắc từ năm 1952, bà thì đang có 2 con nhỏ, con gái đầu 5 tuổi, con trai út mới 2 tuổi, không thể tập kết ra Bắc như nhiều cán bộ khác, bà Bảy Huệ đã động viên: "Đối với người cán bộ cách mạng thì tập kết ra Bắc hay ở lại hoạt động đều là nhiệm vụ vinh quang". Nguyễn Thị Ba vui vẻ trả lời: "Là người mẹ, tôi không mong gì hơn là được ở lại chăm sóc các con. Tôi cũng đã nhận thức rõ tình hình và nhiệm vụ cách mạng nên xác định mình cần tiếp tục công tác lâu dài trong lòng địch mà không áy náy gì".

Nữ tình báo viên anh hùng

Sau khi kết thúc lớp Chỉnh huấn, Nguyễn Thị Ba được điều về Ban nghiên cứu (cơ quan tình báo) của Xứ ủy Nam Bộ, làm giao thông viên dưới quyền đồng chí Mười Hương (Trần Quốc Hương, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Nội chính Trung ương).

Trong lần gặp mặt đầu tiên, đồng chí Mười Hương nói với Nguyễn Thị Ba: "Ngoài việc phải thường xuyên đối mặt với rất nhiều khó khăn, nguy hiểm do sự kiểm soát gắt gao của địch, người cán bộ, nhân viên tình báo còn phải đứng vững trước sự cám dỗ của cuộc sống xa hoa, hưởng lạc. Nếu không sẵn sàng chấp nhận hi sinh, không một lòng một dạ trung thành với sự nghiệp cách mạng thì không thể làm tốt công tác tình báo. Chị có ý kiến gì không?". Nguyễn Thị Ba đã trả lời: "Tôi thấy tình báo là một ngành rất quan trọng. Tôi quyết tâm phục vụ trong ngành để góp phần đánh tan bọn xâm lược và bè lũ tay sai, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Dù có rơi vào hoàn cảnh nào, dù có phải hi sinh, mất mát đến đâu, tôi cũng không nản chí, sờn lòng. Anh cứ an tâm mà giao nhiệm vụ cho tôi, tôi sẽ gắng sức hoàn thành".

Để đáp ứng yêu cầu công tác tình báo, Nguyễn Thị Ba đã nuốt nước mắt gửi hai con nhỏ nhờ chị chồng nuôi dạy. Trong những năm 1954-1956, bà làm nhiệm vụ tại tuyến giao thông Cà Mau - Sài Gòn, với bao cạm bẫy rình rập. Đầu năm 1957, Nguyễn Thị Ba chuyển về công tác ở huyện Hồng Ngự, tỉnh Châu Đốc (nay là tỉnh Đồng Tháp).

Năm 1959, bà chuyển vào nội thành Sài Gòn, làm nghề buôn bán để tạo vỏ bọc cho hoạt động tình báo, với bí danh B3. Nguyễn Thị Ba làm nhiệm vụ chuyển tài liệu, tin tức tình báo ra vùng căn cứ và truyền đạt chỉ thị, mệnh lệnh của cấp trên cho cán bộ tình báo hoạt động trong thành phố Sài Gòn.

Giữa năm 1961, Nguyễn Thị Ba được tổ chức gọi về căn cứ Phú Hòa Đông ở huyện Củ Chi để huấn luyện về chính trị và nghiệp vụ. Trong một tháng huấn luyện, Nguyễn Thị Ba luôn là người làm việc vừa chặt chẽ, đúng nguyên tắc, vừa nhạy bén, sáng tạo. Sau khi kết thúc đợt huấn luyện, Nguyễn Thị Ba được tổ chức tín nhiệm giao nhiệm vụ làm người kết nối thông tin liên lạc cho điệp viên huyền thoại Hai Trung (Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn) ở nội thành Sài Gòn.

Đối với Nguyễn Thị Ba, mỗi chuyến đi, mỗi điệp vụ đều có nhiều phương án đặt ra sau khi đã nghiên cứu kỹ. Trong các phương án đó không hề có tình huống nào để lộ cơ sở, đặc biệt là đồng chí Phạm Xuân Ẩn. Phương án bất đắc dĩ cuối cùng là "tự sát, thủ tiêu tài liệu". Thỉnh thoảng qua mật báo, bà cũng nhận được những tin vui: Tin chiến thắng có phần đóng góp của đơn vị bà; tin đơn vị D36 (cụm tình báo Sài Gòn) được phong danh hiệu Anh hùng; tin bà được thăng quân hàm Trung úy, rồi Đại úy; tin chồng bà vẫn khỏe mạnh và gặp con trai ở Hà Nội...

Trong 14 năm (1961-1975), Nguyễn Thị Ba đã thực hiện an toàn gần 500 chuyến giao thông liên lạc với đồng chí Hai Trung (Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn), kể cả vào những dịp chiến sự căng thẳng. Để tránh bị địch theo dõi, phát hiện, địa điểm liên lạc mỗi lần lại phải mỗi khác. Sau này, đồng chí Hai Trung (Thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn) đã khen ngợi: "Chị Ba có trí nhớ tốt, thông thuộc địa bàn Sài Gòn, chấp hành nghiêm nguyên tắc và kỉ luật hoạt động, có ý thức cảnh giác cao, ngụy trang tài liệu chu đáo, thực hiện giờ giấc chính xác, dù mưa gió, ốm đau vẫn không lơi là nhiệm vụ. Chị lớn tuổi hơn tôi, đã thẳng thắn góp ý, giáo dục tôi. Chị đã hi sinh cả tình cảm gia đình, sống một mình để hoạt động cho ngành tình báo. Tôi rất khâm phục chị."

Trong hàng chục năm hoạt động, đồng chí Nguyễn Thị Ba đã mưu trí, dũng cảm một mình khôn khéo che mắt địch, đảm bảo hoạt động liên lạc với hàng chục đầu mối an toàn, đúng thời gian, đúng kế hoạch. Ngoài nhiệm vụ trên, bà còn làm công tác đưa đón cán bộ ra vào Sài Gòn hoạt động, công việc này đòi hỏi phải thông thạo đường phố, lanh lợi, bình tĩnh mới hoàn thành nhiệm vụ. Những ngày trong chiến dịch Hồ Chí Minh, tuy tuổi cao, sức yếu nhưng bà vẫn đảm đương mọi công tác và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Xa chồng hơn 20 năm, vừa nuôi hai con, vừa công tác cách mạng, Nguyễn Thị Ba đã chịu đựng, khắc phục mọi khó khăn, hy sinh hạnh phúc riêng của bản thân, nêu cao phẩm chất, đạo đức cách mạng. Bà được nhân dân yêu thương, quý mến, được đồng đội cảm phục, là tấm gương sáng để mọi người noi theo học tập.

Ghi nhận những đóng góp to lớn với cách mạng, ngày 15/1/1976, bà được tặng danh hiệu Anh hùng lực Lượng vũ trang nhân dân trong Chiến dịch Hồ Chí Minh.

[Nguồn: TTXVN; Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam; Sách: Chiến dịch Hồ Chí Minh: Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2005.]

Phương Nam/TTXVN (tổng hợp)