Người nối mạch nguồn văn hóa Dao

Ông Triệu Tài Thắng (ngồi giữa) dạy chữ Nôm Dao cho mọi người.

Thôn Khe Lụa nằm bên quốc lộ 37, là nơi sinh sống của 50 hộ người Dao. Đã hẹn trước, ông Thắng đón chúng tôi từ đầu thôn. Vừa đến nhà, ông nói về giá trị văn hóa của người Dao và hành trình bảo tồn chữ Nôm của ông.

Ông bộc bạch: "Với tinh thần ham học, tìm hiểu, mong muốn lưu giữ bản sắc văn hóa truyền thống và kho tàng tri thức bản địa của dân tộc, tôi đã tự rèn luyện, học tập, nghiên cứu, bổ sung kiến thức để bảo tồn và phát huy truyền thống”.

Người Dao trong tỉnh Yên Bái nói chung, huyện Trấn Yên nói riêng đều sử dụng chữ Nôm làm chữ viết và gọi nôm na là chữ Nôm - Dao. Hiện nay, các văn bản cổ của người Dao được sưu tầm đều viết bằng chữ Nôm. Sách chữ Nôm của người Dao rất phong phú như quyển Đại sư ca; 36 đoạn ca, từ 7 đoạn ca khúc dùng cho việc cấp sắc và hoàn nguyện của người Dao; quyển Thông thư tạp lương dùng để xem ngày lành, tháng tốt, tiết trời, khí tượng trong năm và vạn vật chúng sinh, cây trái được mùa hay mất mùa, làm cơ sở tính lịch gieo cấy, trồng trọt cổ truyền của người Dao và nhiều cuốn sách có giá trị khác.

Là người Dao nhưng không phải ai cũng biết viết và biết đọc chữ Dao, năm 2010, ông Thắng được ông Triệu Quý Tín truyền dạy về văn hóa, tập quán, ngôn ngữ, chữ viết.

Với kiến thức đã được truyền dạy và tăng cường nghiên cứu, tìm hiểu từ các cụ cao niên cùng với vốn hiểu biết được tích lũy, ông Thắng được cộng đồng người Dao trong và ngoài xã tin tưởng, nhờ giúp thực hiện các lễ cúng gia tiên, lễ cấp sắc, lễ tạ mộ, tết nhảy…

Bên cạnh đó, hằng năm, ông tổ chức 1 lớp dạy cho khoảng 20 người. Đến nay, ông Thắng đã mở 14 lớp dạy tiếng Nôm Dao cho gần 300 người là đồng bào dân tộc Dao, có cả người lớn và trẻ em. Năm 2012, ông Thắng nhận thấy nhiều nét văn hóa, tập quán, ngôn ngữ, chữ viết của người Dao đã dần bị mai một. Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về duy trì, phát triển bản sắc văn hóa tốt đẹp của người dân tộc thiểu số, ông đã thực hiện truyền dạy những nghi lễ, tập quán, ngôn ngữ, chữ viết của người Dao thông qua hoạt động lễ hội, nghi lễ, tập quán truyền thống của các dòng họ người Dao.

Ông Thắng cho hay: "Trong quá trình trực tiếp thực hiện các nghi lễ và truyền dạy, tôi luôn quan tâm đến việc từng bước loại bỏ các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan, không phù hợp với nếp sống văn hóa, góp phần thúc đẩy phong trào xây dựng nông thôn mới, gia đình văn hóa, thôn văn hóa, gia đình hạnh phúc, thôn hạnh phúc và xây dựng cộng đồng học tập, gia đình học tập, dòng họ học tập”.

Là Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn, ông Thắng luôn tích cực vận động gia đình, con cháu, dòng họ và nhân dân gương mẫu chấp hành tốt các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, xây dựng tình đoàn kết cộng đồng, thôn xóm. Nêu gương, chấp hành và phối hợp vận động thường xuyên tại cơ sở, ông Thắng đã được tập thể thôn tín nhiệm bầu là người uy tín trong cộng đồng dân cư thôn Khe Lụa.

Nói về những cống hiến của ông Thắng trong công tác sưu tầm, lưu giữ, nghiên cứu di sản, bà Trần Thị Thúy Mai - Phó Chủ tịch UBND xã Lương Thịnh cho biết: "Việc dạy chữ Nôm cho người Dao tại Khe Lụa và một số địa phương có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Ông Thắng đã tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc”.

Với những cống hiến không mệt mỏi, năm 2024, ông Triệu Tài Thắng đã vinh dự được Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái phong tặng danh hiệu Nghệ nhân trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.

Tuấn Trần