Người nhiễm HIV uống thuốc ARV đều đặn có thể dự phòng lây nhiễm từ mẹ sang con

UBND tỉnh Tiền Giang vừa ban hành Kế hoạch Tháng cao điểm phòng, chống lây truyền HIV từ mẹ sang con năm 2025 diễn ra từ ngày 1 đến 30-6. Để đạt mục tiêu này thì việc tuyên truyền để người nhiễm HIV tuân thủ phác đồ điều trị ARV là vô cùng quan trọng.

ARV LÀ GÌ?

ARV là thuốc kháng HIV (Antiretroviral drug), ARV ức chế sự nhân lên của vi rút, duy trì nồng độ vi rút trong máu ở mức thấp nhất có thể. Khi một người bị nhiễm HIV, HIV làm suy yếu hệ miễn dịch, do vậy nếu được điều trị bằng thuốc ARV, nồng độ vi rút trong máu thấp nên hệ miễn dịch vì thế mà không bị ảnh hưởng. Hầu hết người nhiễm HIV đang điều trị ARV hiện nay vẫn khỏe mạnh, lao động, học tập, có gia đình hạnh phúc, sinh con khỏe mạnh bình thường.

Các nhà khoa học đã chứng minh rằng: Một người nhiễm HIV, được điều trị bằng thuốc kháng vi rút (ARV) và khi đạt tải lượng vi rút ở ngưỡng không phát hiện được trong máu thì nguy cơ lây truyền HIV sang người khác qua đường tình dục rất thấp từ không đáng kể đến không có nguy cơ. Không đáng kể ở đây được hiểu là quá nhỏ bé hoặc không quan trọng, không đáng để xem xét hoặc không có ý nghĩa.

Bác sĩ chuyên khoa 1 Nguyễn Quốc Đạt (bên phải), Trưởng Khoa Phòng, chống HIV/AIDS - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Tiền Giang (CDC Tiền Giang) trao thuốc ARV từ Quỹ Bảo hiểm y tế cho bệnh nhân HIV/AIDS. Ảnh: THỦY HÀ

Tải lượng vi rút không phát hiện được định nghĩa là khi có dưới 200 bản sao/ml máu. Điều này có ý nghĩa: Một người nhiễm HIV được điều trị ARV khi có tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện sẽ vừa bảo vệ sức khỏe cho người sống chung với HIV và ngăn ngừa lây nhiễm HIV sang bạn tình. Tuy nhiên, thuốc ARV chỉ có hiệu quả tối đa khi được uống đều đặn mỗi ngày.

Tại sao phải uống thuốc ARV đều đặn? Bởi vì thuốc ARV giúp ức chế sự phát triển của vi rút HIV trong cơ thể, phục hồi sức đề kháng, từ đó giúp người bệnh sống khỏe mạnh lâu dài, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và quan trọng hơn, giảm nguy cơ lây nhiễm cho người khác. Nhưng điều này chỉ có hiệu quả nếu người bệnh uống thuốc đúng giờ, đủ liều và không bỏ bữa thuốc nào.

CẦN TUÂN THỦ PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ

HIV vẫn là một thách thức lớn với sức khỏe cộng đồng, không chỉ trên thế giới mà cả ở Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, năm 2023 có khoảng 39 triệu người đang sống chung với HIV. Để có thể hướng tới chấm dứt đại dịch HIV vào năm 2030, một trong những điều quan trọng nhất là đảm bảo người bệnh được điều trị đều đặn và hiệu quả bằng thuốc ARV.

Thực tế cho thấy, nhiều người nhiễm HIV vẫn gặp khó khăn khi phải uống thuốc đều đặn mỗi ngày. Một nghiên cứu từ tháng 6 đến 8-2022 của chúng tôi tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP. Hồ Chí Minh cho thấy, trong số 347 người nhiễm HIV được khảo sát, chỉ khoảng 70% uống thuốc đều đặn. Nguyên nhân của việc không tuân thủ điều trị đến từ nhiều phía. Trong đó, nguyên nhân do tài chính khó khăn, người bệnh không đủ tiền để điều trị có nguy cơ bỏ thuốc cao gấp gần 3 lần so với người có khả năng chi trả. Nguyên nhân thứ hai là do tác dụng phụ của thuốc, một số người bị mệt mỏi, buồn nôn, hoặc các triệu chứng khó chịu sau khi uống thuốc, nên ngại uống tiếp. Nguyên nhân thứ ba là người bệnh sử dụng chất gây nghiện và thuốc lá, những thói quen này ảnh hưởng lớn đến việc nhớ uống thuốc, thậm chí khiến người bệnh bỏ dở điều trị. Nguyên nhân phổ biến thứ tư là do yếu tố tâm lý, khi tinh thần không ổn định, người bệnh dễ chán nản, mất niềm tin vào hiệu quả điều trị.

Xét nghiệm HIV tại Khoa Phòng, chống HIV/AIDS - CDC Tiền Giang. Ảnh: THỦY HÀ

Bác sĩ đánh giá sự tuân thủ dùng thuốc của người bệnh dựa trên 4 tiêu chí là hỏi trực tiếp người bệnh, đếm số thuốc còn lại, hỏi ý kiến bác sĩ điều trị và tự đánh giá của bệnh nhân. Nếu đạt tốt cả 4, mới được xem là tuân thủ điều trị tốt.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, những người tin tưởng vào thuốc, cảm thấy được chăm sóc tốt và có khả năng chi trả chi phí y tế sẽ tuân thủ điều trị tốt hơn. Vì vậy, để người bệnh HIV có thể sống khỏe mạnh và không lây nhiễm cho người khác, chúng ta cần thực hiện một số giải pháp. Đó là hỗ trợ tâm lý thường xuyên, nhất là với người có dấu hiệu trầm cảm hoặc mới phát hiện bệnh. Giảm gánh nặng tài chính thông qua việc hỗ trợ chi phí thuốc men, bảo hiểm y tế, dịch vụ khám, chữa bệnh. Giải thích kỹ về tác dụng phụ của thuốc, giúp người bệnh yên tâm và biết cách xử lý khi gặp phải. Tư vấn bệnh nhân bỏ thuốc lá, tránh xa chất gây nghiện, giúp người bệnh có môi trường sống lành mạnh hơn.

Về cơ sở điều trị, toàn tỉnh Tiền Giang hiện có 3 cơ sở điều trị thuốc ARV cho bệnh nhân nhiễm HIV là Khoa Phòng, chống HIV/AIDS thuộc CDC Tiền Giang, Bệnh viện Đa khoa khu vực Cai Lậy và Bệnh viện Đa khoa khu vực Gò Công. Về chi phí điều trị, Tiền Giang đang triển khai điều trị cho người nhiễm HIV bằng thuốc ARV và điều trị dự phòng trước phơi nhiễm cho nhóm nguy cơ bằng PrEP. Hiện tại, thuốc ARV điều trị HIV được bảo hiểm y tế thanh toán theo đúng mức chi trả của thẻ bảo hiểm y tế mà người bệnh đang hưởng. Đây là thuận lợi giúp mọi người nhiễm HIV đều có thể tiếp cận thuốc điều trị. Trong điều trị, bệnh nhân mới tham gia điều trị sẽ tái khám và nhận thuốc mỗi tuần, sau đó khoảng cách thời gian tái khám thưa dần ra, khi điều trị ổn định trên 6 tháng thì có thể nhận thuốc uống trong 3 tháng.

Uống thuốc ARV đều đặn mỗi ngày không chỉ giúp người bệnh sống khỏe mạnh, mà còn là hành động có trách nhiệm với gia đình và xã hội. Sự đồng hành của cộng đồng, ngành Y tế và chính sách hỗ trợ sẽ là chìa khóa để giúp người nhiễm HIV vượt qua những thách thức này.

TS.BS. VÕ TRIỀU LÝ - PGS.TS.BS. HUỲNH GIAO