Người mở đường lặng lẽ

Hội thảo do Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam phối hợp với Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc cùng gia đình nhà viết kịch Vương Lan tổ chức, nhằm tri ân người đã có nhiều cống hiến giá trị cho nền sân khấu cách mạng Việt Nam.

Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, NSND Trịnh Thúy Mùi

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, NSND Trịnh Thúy Mùi cho biết, nhà viết kịch Vương Lan là hội viên ưu tú, tiền bối của Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, là tác giả hàng đầu của sân khấu Việt Nam trong giai đoạn từ cuối những năm 1950 đến năm 1974.

Không chỉ là tác giả sân khấu viết đề tài công nhân, xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa, nhà viết kịch Vương Lan còn tiên phong đi vào đề tài hòa hợp dân tộc.

Dù đã đi xa 51 năm nhưng các vở kịch của ông như Bão biển, Đêm cửa biển, Người thân mến, Tuyến phía Nam, Chuyến phà đêm, Gió Đèo Nai, Tay trong tay, Ngoài giới hạn... đầy chất hiện đại.

“Cuộc đời và tác phẩm của nhà viết kịch Vương Lan để lại một tấm gương lớn, một nguồn động viên và bao bài học quý giá cho các nghệ sĩ sân khấu chúng ta”, NSND Trịnh Thúy Mùi bày tỏ.

Chủ tọa điều hành hội thảo

Nhà viết kịch Vương Lan (1929–1974), sinh ra ở Vinh (Nghệ An), từng là Trưởng đoàn thông tin lưu động huyện Hưng Nguyên, rồi Trưởng đoàn văn công liên khu Tư phục vụ chiến dịch Tây Bắc.

Sau hòa bình, ông về Hà Nội, gắn bó sâu sắc với vùng mỏ Quảng Ninh, nơi ông viết nhiều vở kịch ngắn từ năm 1956.

Trong kháng chiến chống Mỹ, ông bám trụ thực tế tại Quảng Ninh, Hải Phòng. Năm 1969, ông trở thành Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Quảng Ninh.

Trở lại Hà Nội năm 1972, ông viết Tay trong tay về hòa hợp dân tộc. Giai đoạn 1972–1974, ông hoàn thành vở Ngoài giới hạn, ca ngợi tinh thần đổi mới của công nhân mỏ trong chiến tranh.

Toàn cảnh hội thảo

Theo Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, Tổng Biên tập tạp chí Văn hiến Việt Nam, nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Khoa, trong suốt năm tháng theo đuổi sự nghiệp, nhà viết kịch Vương Lan đã viết được 10 vở kịch.

Kịch của Vương Lan chủ yếu xoay quanh chủ đề cái thiện và những con người tốt, với xung đột kịch thường là sự đối đầu giữa con người và hoàn cảnh, từ thiên tai, địch họa đến những thách thức của quá trình phát triển.

Đáng nói, dù tập trung vào cái thiện, các vở kịch của ông vẫn cuốn hút người xem nhờ sự chân thật, đời thường trong từng hành động, ngôn ngữ và cách thể hiện nhân vật.

Sức thuyết phục của kịch Vương Lan còn nằm ở tính văn học rất cao. Như các nhà viết kịch lớn trong và ngoài nước, kịch Vương Lan đọc rất hấp dẫn, dù không được xem diễn nhưng khi đọc kịch của ông, người đọc có thể tưởng tượng ra vở diễn rất sinh động theo cách của mình.

“Đọc vở kịch của Vương Lan, ta không hề thấy có gì xưa cũ bởi sức sống vượt thời gian của xung đột kịch, tình huống kịch, đặc biệt là nhân vật kịch, ngôn ngữ kịch”, nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Khoa nhấn mạnh.

Rất cần cho khán giả hôm nay biết đến các vở kịch xuất sắc của ông như Tay trong tay, Cho những ngày mai...

PGS.TS Lưu Khánh Thơ bày tỏ, nhà văn nào cũng có những vùng quê, vùng đất riêng mà mình quen thuộc và hiểu biết. Với Vương Lan, vùng đất mỏ Hòn Gai (Quảng Ninh) đã trở thành vùng đất quen thuộc gắn bó sâu sắc với sự nghiệp của ông.

Hướng ngòi bút về cuộc sống, nhà viết kịch Vương Lan đã góp tiếng nói thiết thực vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, với khả năng sắc sảo trong việc phát hiện và nắm bắt cái “lõi” của hiện thực.

Quá trình trưởng thành của nhà viết kịch Vương Lan thể hiện ở những năm tháng hòa nhập và gắn bó hết lòng với thực tế cuộc sống.

Đó là hành trình phong phú của một ngòi bút giàu nội lực: từ những đề tài quen thuộc đến đa dạng, mới lạ; từ mô phỏng đời sống đến khám phá chiều sâu của nó; từ chất trữ tình đến những xung đột nghệ thuật; từ cảm tính bay bổng đến lý tính sắc sảo..

Đã hơn 50 năm trôi qua nhưng nhà viết kịch Vương Lan vẫn để lại dấu ấn sâu đậm với ảnh hưởng sâu rộng đến nền sân khấu Việt Nam.

THANH MAI, ẢNH: LÊ THƯ