Người giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống Xơ Đăng

Ngôi nhà của bà Xong, ở trung tâm buôn Kon Wang, xã Tân Tiến (Đắk Lắk), luôn vang tiếng thoi đưa. Người phụ nữ đã ngoài 60 tuổi vẫn ngày ngày cần mẫn bên khung cửi, đôi tay rắn chắc thoăn thoắt đưa sợi, dệt nên những tấm thổ cẩm rực rỡ nhiều sắc màu.

Bà Xong cho biết: “Tôi bắt đầu biết dệt là nhờ học từ mẹ. Ngày đó, vừa học dệt, tôi vừa làm nương rẫy để có cái ăn cho gia đình. Sau khi mẹ mất, tôi nỗ lực rất nhiều. Khi lập gia đình, vừa nuôi con vừa sản xuất, tôi vẫn tự học hỏi thêm nghề dệt, từ tấm choàng đến váy áo truyền thống. Đến khi con cái trưởng thành, tôi có nhiều thời gian để tập trung làm, dệt nhiều sản phẩm để dùng trong gia đình và bán cho bà con trong buôn”.

Nghệ nhân Xong đang dệt thổ cẩm truyền thống.

Từ khung cửi mộc mạc ấy, bà Xong không chỉ có thêm nguồn thu nhập mà còn truyền dạy nghề dệt cho con cháu và bà con trong buôn để tiếp nối mạch nguồn văn hóa dân tộc. Hiện nay, tại xã Tân Tiến (Đắk Lắk) đã hình thành một nhóm dệt thổ cẩm gồm 7 người, với nhiều độ tuổi khác nhau.

Chị Phân, một người cháu của bà Xong, bày tỏ: “Ban đầu tôi học từ mẹ, sau này mẹ mất, tôi tiếp tục học dì Xong. Dì chỉ cho tôi cách giăng chỉ, đưa chỉ màu, làm họa tiết. Giờ tôi đã dệt thành thạo tấm địu, tấm đắp. Dì rất giỏi phối màu, đường chỉ chắc, hoa văn truyền thống chuẩn. Tôi và chị em luôn ngưỡng mộ, mong được dì truyền dạy nhiều hơn. Cảm ơn dì Xong đã giữ nghề. Chúng tôi thế hệ trẻ sẽ nối tiếp, không để nghề bị mai một”.

Họa tiết hoa văn thổ cẩm Xơ Đăng với 3 gam màu chủ đạo.

Thổ cẩm do nhóm dệt thổ cẩm ở xã Tân Tiến làm ra đã được rất nhiều người dân ưa chuộng đặt hàng sử dụng. Mới đây, một cơ sở dệt may ở Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk gửi đến bà Xong 7 thùng len, đặt hàng áo truyền thống Xơ Đăng để bày bán và cho thuê.

Thổ cẩm Xơ Đăng thường có ba màu chủ đạo, đó là: trắng, đen và xanh lam. Thổ cẩm có nền trắng thường dùng trong các dịp lễ hội, hoa văn làm nổi bật tính thẩm mỹ rực rỡ, vui tươi. Thổ cẩm nền đen là tượng trưng cho đất, vũ trụ. Hoa văn biểu trưng cho tinh thần đoàn kết, sự che chở của cộng đồng. Thổ cẩm nền xanh lam tạo sự trẻ trung, tươi mới, phù hợp với trang phục lễ hội và giao lưu văn hóa...

Phụ nữ Xơ Đăng trong trang phục thổ cẩm truyền thống.

Chị Phan, một người dân ở buôn Ea Mao, xã Tân Tiến, chia sẻ cảm xúc: “Bất cứ ngày lễ nào trong buôn, ai cũng diện trang phục truyền thống Xơ Đăng. Mặc vào thấy tự hào lắm. Ông cha để lại, mà nay còn có các bà, các nghệ nhân như Yă Nhân, Yă ‘Nhoa (bà Xong) giữ nghề, nên chúng cháu càng trân trọng, càng muốn mặc áo váy thổ cẩm của mình. Thổ cẩm dệt rất đẹp và bền nữa”.

Với tình yêu và sự kiên nhẫn, nghệ nhân Xong đã và đang giữ cho ngọn lửa nghề dệt thổ cẩm Xơ Đăng luôn cháy sáng. Từ đôi tay bà và các phụ nữ ở Tân Tiến, những tấm vải rực rỡ sắc màu tiếp tục theo bước chân con cháu trong đời sống hôm nay.

Nhat Lisa/VOV-Tây Nguyên