Người dân cần làm gì để đối phó liệt mặt do lạnh tăng ?

Trong những ngày thời tiết nồm ẩm, lạnh, tình trạng liệt mặt dễ phát sinh hơn do sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ, độ ẩm và các yếu tố môi trường khác tác động lên bề mặt dây thần kinh đi rất nông vùng mặt. Liệt mặt do lạnh tăng trong mùa đông, nhất là vào thời điểm trời nồm ẩm ướt, trở thành mối lo ngại cho nhiều người.

Mặc dù không có con số thống kê cụ thể, nhưng tỷ lệ này phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như vùng địa lý, thói quen sinh hoạt, độ tuổi và tình trạng sức khỏe của từng người. Một số điều cần lưu ý về tỷ lệ mắc bệnh như:

- Liệt mặt do lạnh tăng cao trong mùa lạnh và ẩm ướt: Các nghiên cứu chỉ ra rằng liệt mặt ngoại biên, đặc biệt là liệt mặt do lạnh (hay còn gọi là "liệt mặt Bell") có thể tăng trong những ngày thời tiết lạnh, khi cơ thể dễ bị viêm nhiễm hoặc nhiễm lạnh, làm gia tăng nguy cơ tổn thương thần kinh.

- Vùng địa lý: Tỷ lệ mắc bệnh liệt mặt cũng có thể cao hơn ở những vùng có khí hậu lạnh và ẩm, nơi mà nhiệt độ thay đổi đột ngột và độ ẩm không khí cao hơn. Các nghiên cứu ở một số vùng khí hậu lạnh như miền Bắc Việt Nam hoặc một số khu vực có khí hậu ôn đới cho thấy tỷ lệ liệt mặt có thể tăng cao vào mùa đông và mùa nồm.

- Yếu tố nguy cơ: Người có sức đề kháng yếu, người cao tuổi hoặc những người có tiền sử bệnh lý liên quan đến thần kinh cũng dễ gặp phải tình trạng liệt mặt trong mùa lạnh, đặc biệt khi có yếu tố môi trường như độ ẩm cao.

Lý do liệt mặt do lạnh tăng vào thời điểm trời nồm ẩm ướt

Liệt mặt có thể xảy ra khi các dây thần kinh vận động mặt bị viêm, làm cho các cơ mặt không thể co giãn bình thường. Trong điều kiện trời nồm ẩm ướt, cơ thể sẽ dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố ngoại cảnh hơn, đặc biệt là khi có sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. Dưới đây là một số lý do lý giải tại sao liệt mặt thường tăng vào mùa lạnh và thời điểm trời nồm ẩm ướt bao gồm:

- Thay đổi nhiệt độ đột ngột: Khi trời lạnh, nhiệt độ thay đổi nhanh chóng từ ngoài trời vào trong nhà hoặc ngược lại có thể gây shock cho cơ thể, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm thần kinh. Thời tiết lạnh cũng khiến mạch máu co lại, hạn chế cung cấp máu cho các dây thần kinh mặt, làm cho chúng dễ bị tổn thương.

-Môi trường ẩm ướt: Mùa nồm ẩm không chỉ tạo cảm giác lạnh buốt mà còn khiến cho cơ thể dễ bị nhiễm khuẩn hơn. Các vi khuẩn, vi-rút dễ dàng phát triển trong môi trường ẩm ướt và xâm nhập vào các cơ quan, đặc biệt là trong những trường hợp người bệnh có sức đề kháng yếu hoặc không chú ý đến việc bảo vệ cơ thể.

- Tăng cường áp lực lên hệ thống miễn dịch: Vào mùa lạnh, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ hoạt động nhiều hơn để bảo vệ khỏi những tác nhân có hại. Khi cơ thể không thể duy trì nhiệt độ ổn định, các bệnh lý liên quan đến thần kinh, bao gồm liệt mặt, có thể phát sinh.

- Căng thẳng và mệt mỏi: Trong thời gian này, nhiều người có xu hướng mệt mỏi, căng thẳng do thời tiết và các tác động từ cuộc sống. Căng thẳng có thể là yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc liệt mặt, vì stress có thể gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh ngoại biên, trong đó có dây thần kinh mặt.

Biểu hiện của liệt mặt

Người bệnh thường phát hiện được khi ngủ dậy và vào nhà vệ sinh đánh răng và rửa mặt thì nhận thấy:

- Mất khả năng nhắm mắt hoặc mở miệng: Một trong những dấu hiệu đầu tiên của liệt mặt là sự khó khăn trong việc nhắm mắt hoàn toàn hoặc khi cười sẽ bị méo miệng. Người bệnh có thể không thể nhắm mắt được một cách bình thường, dẫn đến hiện tượng mắt bị khô và dễ bị viêm giác mạc.

- Cảm giác tê hoặc yếu một bên mặt: Người bệnh sẽ cảm thấy một bên mặt bị tê liệt hoặc yếu đi, không thể điều khiển được các cơ mặt như bình thường. Một bên mặt có thể trông sưng lên hoặc có vẻ bất đối xứng.

- Khó khăn trong việc ăn uống hoặc nói chuyện: Vì mất khả năng kiểm soát các cơ mặt, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc ăn uống, nhai hoặc nói. Một bên miệng có thể bị kéo xuống, dẫn đến việc nước hoặc thức ăn dễ dàng chảy ra.

- Đau hoặc cảm giác căng tức: Một số người bệnh có thể cảm thấy đau hoặc căng tức ở khu vực quanh tai hoặc vùng mặt nơi dây thần kinh bị tổn thương.

Điều trị liệt mặt

Khi phát hiện ra các biểu hiện của liệt mặt, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Điều trị liệt mặt thường bao gồm các phương pháp sau:

- Thuốc chống viêm: Việc điều trị chủ yếu đối với liệt mặt là dùng thuốc chống viêm, đặc biệt là corticosteroid. Thuốc này giúp giảm viêm ở các dây thần kinh và làm giảm sự đau đớn, đồng thời thúc đẩy quá trình phục hồi.

- Vật lý trị liệu: Sau khi giảm viêm, vật lý trị liệu sẽ giúp tăng cường khả năng vận động của cơ mặt. Các bài tập xoa bóp, massage nhẹ nhàng quanh vùng mặt và thực hiện các động tác để cải thiện khả năng co giãn của các cơ mặt là rất quan trọng.

- Điều trị bằng thuốc giảm đau: Đối với các cơn đau kèm theo liệt mặt, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen để giảm bớt sự khó chịu cho người bệnh.

- Các liệu pháp khác: Ngoài các phương pháp trên, một số bác sĩ có thể chỉ định phương pháp châm cứu hoặc điện di để tăng cường sự lưu thông máu và phục hồi chức năng thần kinh.

Phòng bệnh liệt mặt

Phòng bệnh liệt mặt vào mùa nồm ẩm ướt rất quan trọng để giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế các tác động xấu đến sức khỏe. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hữu hiệu:

- Giữ ấm cơ thể: Trong mùa lạnh và nồm ẩm, việc giữ ấm cơ thể là rất quan trọng. Nên mặc đủ ấm, đặc biệt là phần đầu và cổ, để bảo vệ các dây thần kinh tránh bị ảnh hưởng bởi lạnh. Khi ra ngoài trời, đừng quên đội mũ và khăn quàng cổ để giữ ấm vùng đầu.

- Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột: Cần tránh ra ngoài khi vừa từ phòng có nhiệt độ cao vào phòng lạnh ngay lập tức. Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột là một trong những nguyên nhân gây liệt mặt.

- Tăng cường sức đề kháng: Một cơ thể khỏe mạnh và sức đề kháng tốt có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, ăn uống hợp lý, ngủ đủ giấc và tập thể dục đều đặn sẽ giúp cơ thể chống lại các yếu tố có hại.

- Tránh căng thẳng quá mức: Stress và lo âu có thể tác động trực tiếp đến hệ thần kinh ngoại biên. Việc thư giãn, nghỉ ngơi và tìm cách giảm căng thẳng rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe.

- Khám sức khỏe định kỳ: Việc đi khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời.

Bác sĩ khuyến cáo, liệt mặt do lạnh tăng vào thời điểm trời nồm ẩm ướt là một tình trạng có thể gặp phải ở mọi độ tuổi, đặc biệt khi cơ thể không được bảo vệ đúng cách trong những ngày thời tiết lạnh và ẩm ướt. Tuy nhiên, nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, khả năng hồi phục là rất cao.

Ngoài ra, việc phòng ngừa bệnh thông qua các biện pháp giữ ấm cơ thể, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột và duy trì sức khỏe tốt sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc liệt mặt và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

PGS.TS.BS Phạm Thị Bích Đào