Người con Vĩnh Linh ba lần gặp Bác Hồ

Tuổi thơ với phong trào cách mạng

Tôi có cơ duyên gặp ông Thỉ tại nhà riêng ở phường Nam Đông Hà vào một ngày cuối tháng 9. Ở độ tuổi 81, ông Thỉ vẫn mẫn tiệp. Khi nghe khách nhắc đến Hợp tác xã Măng non Duy Viên, ánh mắt ông sáng lên niềm tự hào sâu thẳm.

Ông kể, thôn Duy Viên, xã Vĩnh Lâm, những năm cuối thập niên 1950, là vùng quê nơi tuyến đầu của Vĩnh Linh anh hùng. Bấy giờ, cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, song khí thế cách mạng sục sôi, lan tỏa đến từng mái nhà, từng thế hệ. “Chính trong không khí ấy, năm 1958, Liên đội Thiếu niên Tiền phong Lý Tự Trọng của thôn Duy Viên được thành lập. Khi ấy tôi mới 13 tuổi, được bầu làm Liên đội trưởng. 6 năm sau, Hợp tác xã Măng non Duy Viên ra đời và tôi kiêm luôn vai trò chủ nhiệm. Sau này, Hợp tác xã Măng non Duy Viên trở thành hình mẫu trong cả nước về việc tổ chức thiếu nhi vừa học, vừa lao động, vừa rèn luyện”, ông Thỉ nhớ lại.

Ông Thỉ và vợ ôn lại kỷ niệm về Hợp tác xã Măng non Duy Viên - Ảnh: Trần Tuyền

Ngày ngày, sau những buổi học dưới hầm chữ A kiên cố, 130 đội viên thiếu niên, nhi đồng thôn Duy Viên tập hợp nhau về sân đình, vừa luyện tập đội ngũ, vừa cùng nhau chăm sóc những con trâu, bò gầy yếu cho hợp tác xã nông nghiệp; trồng lúa, trồng khoai, làm bèo hoa dâu; phát quang đường làng; giúp đỡ gia đình thương binh, liệt sĩ… Những việc làm tưởng chừng nhỏ bé ấy đã góp phần thắp sáng tinh thần “Tuổi nhỏ chí lớn”, để rồi phong trào Măng non Duy Viên trở thành kỳ tích, được cả nước biết đến.

Ngày 10/5/1960, tập thể thiếu niên, nhi đồng thôn Duy Viên vinh dự đón nhận bằng khen của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trên đó, chính tay Người viết lời khen ngợi: “Các cháu thiếu niên và nhi đồng thôn Duy Viên, xã Vĩnh Lâm (Vĩnh Linh) đã có thành tích trong học tập, lao động, xây dựng Đội Thiếu niên và Đội Nhi đồng Tháng 8, đã làm được nhiều việc thiết thực, góp phần vào công cuộc sản xuất và chiến đấu. Bác khen và khuyên các cháu cố gắng hơn nữa”. Bằng khen ấy không chỉ là sự ghi nhận cho một phong trào thiếu nhi nơi “tuyến lửa” mà còn trở thành ngọn lửa tinh thần, hun đúc ý chí và niềm tin cho lớp lớp thế hệ sau. Đinh Ngọc Thỉ, trong vai trò Liên đội trưởng đã góp phần quan trọng trong việc tổ chức, dẫn dắt phong trào, để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử thanh thiếu niên Vĩnh Linh.

Sau đó, bằng khen của Bác được ông Lê Đức Oanh, Phó Chủ nhiệm Hợp tác xã Măng non gìn giữ. Trước khi nhập ngũ, ông Oanh đã trao tấm bằng khen lại cho cha mình cất giữ cẩn thận dưới hầm sâu. Nhờ vậy, bằng khen của Bác Hồ vẫn nguyên vẹn. Ông Oanh xúc động chia sẻ: “Khi bom đạn trút xuống, ai cũng lo cho tính mạng và nhà cửa, vậy mà cha tôi vẫn nhắc đi nhắc lại: Phải giữ cho được tấm bằng khen Bác Hồ. Bởi, đó không chỉ là kỷ niệm, mà là niềm tự hào, là vinh dự thiêng liêng của cả làng. Chúng tôi coi việc bảo vệ tấm bằng khen như là bảo vệ danh dự của thiếu nhi Vĩnh Linh trước Tổ quốc”.

Ông Đinh Ngọc Thỉ (ngoài cùng bên trái) và các thiếu niên chụp ảnh cùng Bác Hồ trong dịp dự Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua chống Mỹ cứu nước lần thứ 4 tại Hà Nội - Ảnh: NVCC

Ba lần gặp Bác Hồ

Năm 1966, khi vừa tròn 21 tuổi, Đinh Ngọc Thỉ là thiếu nhi Vĩnh Linh duy nhất được chọn đi dự Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua chống Mỹ cứu nước lần thứ 4 tại Hà Nội. Đại hội ấy, trong ký ức ông, là cột mốc không thể nào quên, khi ông được trực tiếp gặp Bác Hồ, được chụp ảnh chung, được Bác trao tặng khăn quàng đỏ, Huy hiệu Bác Hồ và những món quà giản dị mà thiêng liêng.

Ông Thỉ vẫn nhớ rõ: “Trong dịp đi dự đại hội, tôi vinh dự được gặp Bác 3 lần. Lần đầu tiên là vào buổi sáng khai mạc đại hội khi toàn đại hội nghỉ giải lao và ra trước tiền sảnh chụp ảnh lưu niệm với Bác. Lần thứ 2, buổi chiều sau lễ khai mạc, đoàn đại biểu Vĩnh Linh được mời về Phủ Chủ tịch để ăn cơm với Bác Hồ. Tại đây, Bác tặng cho đoàn quả cây bồ kết được trồng tại vườn của Bác. Bác dặn chúng tôi đem về chia bồ kết cho các bà, các mẹ ở Vĩnh Linh gội đầu sau những giờ chiến đấu, phục vụ chiến đấu. Lần thứ 3, tôi đi theo đoàn các cháu thanh thiếu niên dự đại hội đến gặp Bác. Bác tặng chúng tôi khăn quàng đỏ, huy hiệu Bác Hồ và nhiều bánh kẹo. Bác đã ân cần âu yếm từng cháu và căn dặn rất nhiều điều. Trong đó, Bác dặn thiếu nhi Duy Viên phải luôn cố gắng học tập, rèn luyện để trở thành những công dân có ích, góp sức cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”.

Với ông Thỉ, mỗi lần gặp Bác, ông đều coi như một lần được tiếp thêm nguồn sức mạnh tinh thần, để rồi suốt cả cuộc đời, ông luôn xem đó là hành trang quý giá nhất.

Bằng khen của Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng tập thể thiếu niên, nhi đồng thôn Duy Viên - Ảnh: NVCC

Sau này khi trưởng thành, ông Thỉ tiếp tục gắn bó với công tác đoàn, thiếu nhi. Trên nhiều cương vị khác nhau, ông luôn đau đáu gìn giữ và phát huy ngọn lửa phong trào thanh thiếu nhi ở quê hương mình, truyền lại cho lớp lớp thế hệ trẻ sau này. Đối với ông, tuổi thơ Duy Viên không chỉ là kỷ niệm, mà còn là minh chứng cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết, sáng tạo, dám nghĩ dám làm của tuổi trẻ.

Ký ức ấy không chỉ thuộc về riêng ông, mà còn trở thành niềm tự hào chung của cả quê hương Vĩnh Linh - mảnh đất đã viết nên nhiều trang sử hào hùng. Sau ngày đất nước thống nhất, bằng khen của Bác Hồ tặng tập thể thiếu niên, nhi đồng thôn Duy Viên và chiếc khăn quàng đỏ mà Bác tặng riêng ông Thỉ được lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng Hồ Chí Minh (Thủ đô Hà Nội). Năm 2014, nhân kỷ niệm 60 năm truyền thống Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị đã cho tái bản lần thứ ba cuốn “Măng non Duy Viên” của nhà văn Bút Ngữ, dựng tượng đài kỷ niệm phong trào Thiếu nhi Duy Viên, như một lời tri ân thế hệ đã làm rạng danh quê hương.

Nhìn lại, những việc làm của Hợp tác xã Măng non Duy Viên, phong trào “nghìn việc tốt” của thiếu nhi Duy Viên không chỉ mang ý nghĩa lịch sử, mà còn để lại những bài học giá trị cho công tác giáo dục thanh thiếu nhi hôm nay biết gắn việc học với lao động, biết sẻ chia trách nhiệm với cộng đồng, biết nuôi dưỡng lý tưởng lớn lao từ những hành động nhỏ bé.

Ông Đinh Ngọc Thỉ nhiều lần nhấn mạnh: “Điều quý giá nhất mà thế hệ chúng tôi học được từ Bác Hồ chính là sống có lý tưởng, có trách nhiệm, dám ước mơ và hành động vì cộng đồng. Thế hệ trẻ hôm nay cần kế thừa tinh thần ấy, trong học tập, lao động để tiếp tục viết tiếp trang sử vẻ vang của dân tộc”. Ở ông, hình ảnh một thiếu niên Duy Viên năm xưa luôn rực sáng. Đó cũng là hình ảnh tiêu biểu cho lớp lớp thanh thiếu nhi miền tuyến lửa Quảng Trị đã trưởng thành, cống hiến và để lại những di sản tinh thần bất tử.

Trần Tuyền