Ngọn lửa tri thức từ một tờ tạp chí

Không gian học thuật và hành trình truyền cảm hứng

Ra đời năm 2007, giữa dòng chảy báo chí sôi động của tỉnh Bình Phước, Tạp chí Khoa học Thời đại là một thử nghiệm táo bạo. Trực thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Bình Phước, tạp chí mang sứ mệnh kết nối trí thức, lan tỏa tinh thần khoa học, phản biện xã hội, truyền thông ứng dụng tri thức vào thực tiễn.

Tạp chí Khoa học Thời đại với số chuyên đề phát hành tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Bình Phước

Chỉ trong 12 năm hoạt động (2007-2019), tạp chí xuất bản hơn 100 số in, đặc san chuyên đề, xây dựng trang điện tử hiện đại với hàng ngàn bài viết, video, hình ảnh. Tạp chí có mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ (ISSN) và có ấn phẩm phụ chuyên biệt.

Tiên phong truyền thông khoa học đa phương tiện, tạp chí góp phần đưa tri thức đến công chúng một cách kịp thời, sinh động, dễ hiểu. Không chỉ công bố nghiên cứu, truyền thông khoa học, tạp chí còn thường xuyên phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp khoa học tổ chức hội thảo, diễn đàn khởi nghiệp, cuộc thi robocon học đường… góp phần hình thành mô hình báo chí học thuật năng động, kết nối, nhân văn, giàu chiều sâu.

Nhà báo Nguyễn Ngọc Vũ, Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học Thời đại, Trưởng Ban tổ chức giải bóng đá các đội mạnh nhân Ngày khoa học và công nghệ Việt Nam 18-5-2018, trao giải cho các đội bóng

Thạc sĩ Trần Tuyết Minh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh từng nhận xét: “Tạp chí Khoa học Thời đại không chỉ là kênh thông tin dành cho trí thức mà còn rất gần gũi với người dân, bám sát nhiệm vụ chính trị của tỉnh, đồng thời phổ biến hiệu quả các thành tựu khoa học - công nghệ đến cộng đồng”.

Làm báo trách nhiệm

Ấn phẩm tạp chí ghi dấu không chỉ bằng nội dung chất lượng, mà bằng cách làm báo đầy tâm huyết và trách nhiệm: lắng nghe, tôn trọng, đồng hành cùng tác giả từ bản thảo đến xuất bản. Biên tập bằng sự thấu cảm, xuất bản bằng tinh thần nghề nghiệp. Chính điều đó tạo dựng mạng lưới cộng tác viên đa dạng, từ giáo viên vùng xa, cây bút trẻ đến giáo sư đầu ngành, tên tuổi lớn.

Phóng viên Tạp chí Khoa học Thời đại ghi hình nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết

Giáo sư Vũ Khiêu từng xúc động viết riêng bài “Vươn tới đỉnh cao của Khoa học Thời đại”, ca ngợi sự hòa quyện giữa khoa học, đạo lý và văn hóa. Xuân Canh Dần 2010, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết gửi thư chúc mừng tạp chí, ghi nhận đóng góp của đội ngũ trí thức địa phương. Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình cũng dành cho tạp chí niềm tin đặc biệt. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn độc quyền, bà đã nhẹ nhàng hỏi lại: “Đăng trên Tạp chí Khoa học Thời đại của Bình Phước phải không?” - câu hỏi nhỏ nhưng chứa đựng niềm tin lớn dành cho một cơ quan báo chí còn non trẻ.

Lãnh đạo Sở Thông tin và Truyền thông trao thẻ nhà báo cho ban biên tập và phóng viên Tạp chí Khoa học Thời đại

Phóng viên, kỹ thuật viên Tạp chí Khoa học Thời đại tác nghiệp tại lễ công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thành lập TP. Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước

Song hành nội dung, Tạp chí Khoa học Thời đại khẳng định bản lĩnh qua mô hình kinh tế báo chí linh hoạt: một mặt chủ động tìm kiếm nguồn thu xã hội hóa từ bên ngoài; một mặt siết chặt chi phí nội bộ bằng cách tinh gọn quy trình, tối ưu nguồn lực, đẩy mạnh livestream, diễn đàn kết nối địa phương. Đồng thời, tạp chí mở rộng kênh phân phối, liên kết chặt chẽ với các cơ quan báo chí trong hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, tạo nên không gian truyền thông cộng hưởng - nơi giá trị học thuật được lan tỏa, bản sắc địa phương được tôn vinh, mô hình kinh tế tri thức vận hành bền vững.

Dấu chấm lặng cho một mô hình báo chí giàu bản sắc

Tháng 12-2019, theo quy hoạch phát triển báo chí toàn quốc, nhiều tạp chí chuyên ngành buộc phải dừng hoạt động, trong đó có Tạp chí Khoa học Thời đại. Sau 12 năm đồng hành cùng trí thức, nhà khoa học, nhà báo, giảng viên, học sinh, sinh viên và người dân tỉnh nhà, tạp chí chính thức nói lời chia tay.

Việc một cơ quan báo chí uy tín dừng hoạt động không chỉ là một sự kiện hành chính. Với những người từng gắn bó, đó là một mất mát tinh thần.

PGS.TS Buôn Krông Thị Tuyết Nhung (Đại học Tây Nguyên) tiếc nuối: “Tôi đã mất một không gian để lắng nghe và được lắng nghe”. Nỗi tiếc nuối ấy không chỉ dừng lại ở cảm giác mất mát mà còn chạm vào ký ức, như lời TS. Thân Quốc An Hạ (Viện Khoa học Vật liệu ứng dụng, nay là Viện Công nghệ tiên tiến thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam): “Tôi mất một phần ký ức đẹp”.

Giao diện một trang thiết kế của Tạp chí Khoa học Thời đại

Bìa đặc san “1001 cách làm đẹp” - một ấn phẩm phụ của Tạp chí Khoa học Thời đại, tổ chức nội dung và phát hành tại TP. Hồ Chí Minh

Bìa số Xuân Tạp chí Khoa học Thời đại năm 2018

Sự gắn bó lâu dài khiến nhiều người xem Khoa học Thời đại không chỉ là một tờ tạp chí, mà là một cái tên mang dấu ấn riêng. ThS Vũ Trung Kiên (Học viện Chính trị khu vực II) bày tỏ: “Dù tạp chí không còn nhưng cái tên Khoa học Thời đại với tôi sẽ còn mãi”.

Và với những người trong nghề, như nhà báo Toàn Thắng - nguyên Chánh Văn phòng Hội Nhà báo tỉnh Bình Phước: “Tạp chí nhỏ, nhưng cách làm lớn. Dù khép lại, tôi tin nó sẽ luôn được nhắc đến”.

Gian trưng bày Tạp chí Khoa học Thời đại tại Hội báo xuân tỉnh Bình Phước năm 2016

Dừng lại không có nghĩa là khép lại tất cả. Đó có thể là dấu lặng cần thiết để suy ngẫm, chuẩn bị cho một hành trình mới. Khi Tạp chí Khoa học Thời đại không còn hiện diện trong hệ sinh thái báo chí, càng cần kiến tạo những không gian mới để tiếp tục sứ mệnh kết nối tri thức, thúc đẩy truyền thông khoa học - công nghệ. Đặc biệt, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã nhấn mạnh yêu cầu “đột phá khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số”, càng thôi thúc việc kiến tạo những không gian mới cho truyền thông tri thức. Một chuyên trang khoa học, một chương trình podcast, một kênh truyền hình chuyên đề, một nền tảng số kết nối trí thức… tất cả đều có thể trở thành cánh cửa mới để tinh thần Khoa học Thời đại tiếp tục lan tỏa, đóng góp thiết thực cho phát triển.

Tạp chí Khoa học Thời đại đã để lại tinh thần làm báo tử tế, một cộng đồng trí thức gắn bó bằng sự tin yêu và minh chứng rằng: ngay cả một tờ báo nhỏ, nếu làm đúng, làm thật, làm bằng trách nhiệm và tình yêu nghề, cũng có thể trở thành một biểu tượng đáng nhớ. Như lời GS.TS, nhà báo lão thành Trình Quang Phú - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Phương Đông: “Một tạp chí đã khép lại, nhưng ngọn lửa của nó - ngọn lửa của tri thức, của sự dấn thân và truyền cảm hứng sáng tạo sẽ còn tiếp tục lan tỏa”.

Nguyễn Ngọc Vũ