Nghĩa tặc huyền thoại

Những năm tháng làm tướng cướp, Bulla Felix thoắt ẩn thoắt hiện như bóng ma. Ảnh: Ancient-origins.net

Hàng nghìn năm trước khi văn học dân gian Anh xây dựng nhân vật anh hùng sống ngoài vòng pháp luật Robin Hood, ở La Mã đã xuất hiện tướng cướp lừng danh nghĩa tặc Bulla Felix.

Ngoài thống lĩnh “băng cướp bác ái” Băng đoàn Xanh dám đứng lên chống lại đế chế độc tài, Felix còn từng chiến thắng cả đế vương và trở thành huyền thoại được dân chúng La Mã yêu thích nhất.

Loạn thế xuất anh hùng

Felix (? - ?) lớn lên dưới thời trị vì của Hoàng đế Commodus (161 - 192 SCN) khét tiếng hôn quân bạo chúa. Cả cuộc đời, Commodus chỉ lo ăn chơi trác táng, mặc kệ triều chính cũng như cuộc sống của bách tính và cuối cùng bị ám sát mà chết.

Vì Commodus không có con nên ngai vàng bị bỏ trống và tất nhiên, nó trở thành nỗi thèm khát của nhiều người, cuối cùng khởi động thời kỳ đen tối nhất trong lịch sử La Mã - Năm Ngũ Hoàng, với 5 vị tự xưng là hoàng đế: Pertinax, Didius Julianus, Pescennius Niger, Clodius Albinus và Septimius Severus.

Felix vốn gia cảnh bần hàn, từ nhỏ đã phải vất vả mưu sinh. Nhờ có sức khỏe, ông làm được nhiều công việc và sớm trở thành một thợ săn lão luyện. Một ngày nọ, ông tận mắt chứng kiến cảnh một thương gia giàu có đánh đập người nông dân nghèo nợ tiền ông ta thậm tệ. Ông quyết tâm đòi lại công đạo cho người này và tập hợp được một nhóm nhỏ những thanh niên có cùng chí hướng.

Ban đầu, toán cướp do Felix chỉ huy lấy phương châm “dĩ hòa vi quý”. Họ chỉ định chặn đoàn xe vận chuyển hàng hóa của thương gia tàn ác nọ, “xin” ông ta cho một ít tiền. Cậy có đội ngũ bảo tiêu hùng hậu, thương gia tàn ác hạ lệnh giết sạch.

Tuy bị áp đảo về số lượng nhưng toán cướp của Felix lại phản công tốt và đảo ngược được tình hình. Họ tịch thu toàn bộ hàng hóa phân phát cho người nghèo và chia chác với nhau.

Băng cướp được lòng dân

Sau vụ “cướp của người giàu chia cho người nghèo” đầu tiên, Felix được người dân La Mã nghèo xem như vị cứu tinh. Dưới loạn thế, rất nhiều trai tráng La Mã rơi vào cảnh “không tấc đất cắm dùi”, “bần cùng sinh đạo tặc”. Tiếng tăm của Felix quy tụ họ lại một chỗ, hình thành nên Băng đoàn Xanh (Green Brigands).

Theo tư liệu sử ký của Cassius Dio (155 - 235 SCN), Băng đoàn Xanh hoạt động mạnh kể từ năm 205 - 207. Thời gian này, Severus đã loại bỏ đồng quốc vương Albinus, một mình chiếm giữ ngai vàng và mở ra Triều đại Severan.

Để củng cố quyền lực, ông tập trung vào chinh phạt. Trong lúc liên tục cho quân mở rộng đường biên giới, ông cũng không quên trừng trị thẳng tay những quan viên trong triều có suy nghĩ hoặc mưu đồ chống lại mình và hình thành nên đế chế La Mã độc tài.

Bề ngoài, La Mã dưới thời Severus là quốc gia lớn mạnh nhưng bên trong lại nội chiến liên miên. Những trai tráng vô sản ngày càng nhiều và ai nấy cũng muốn gia nhập Băng đoàn Xanh, cuối cùng khiến băng cướp này đông đến 600 người.

Đoạn đường hay bị Băng đoàn Xanh phục kích nhất là tuyến vận chuyển hàng hóa từ Brundisium (ngày nay là Brindisi) vào thành Rome. Felix sắp đặt tai mắt khắp nơi, ngay khi có thương đoàn nào tiến vào hay rời khỏi Rome là lập tức được báo tin. Phương thức hoạt động của Băng đoàn Xanh là tránh bạo lực, nếu có thể “xin” một phần hàng hóa (không bao giờ cướp sạch) bằng lời nói thì tuyệt đối không ra tay đánh đấm.

Chiêu cướp yêu thích của Felix là bắt cóc tống tiền. Với bất kể chiến lợi phẩm nào, ông cũng ưu tiên phân phát cho người nghèo trước, sau đó mới đến các thành viên trong băng cướp. Băng đoàn Xanh rất ngưỡng mộ tinh thần hào hiệp của thủ lĩnh, không ai dị nghị điều gì. Người dân La Mã thì vô cùng yêu quý Felix, sẵn lòng che giấu và giúp đỡ mọi nơi, mọi lúc.

Khác với người dân nghèo, chính quyền độc tài không dung thứ Băng đoàn Xanh và thủ lĩnh của nó. Rất nhiều quan quân đã được cử đi để dẹp băng cướp này và bắt sống kẻ cầm đầu. Nhờ được người dân che chở, lần nào Felix cũng thoát nạn.

Càng lúc, tên tuổi Băng đoàn Xanh càng nổi như cồn. Severus đang dẫn quân xâm chiếm vùng đất khác cũng không thể để yên được mà phải tức tốc quay về, đích thân chỉ huy một đội quân thảo phạt. Không ngờ, ngay cả hoàng đế cũng không bắt giết nổi Felix.

Suốt 2 năm, Felix và Băng đoàn Xanh cứ thoắt ẩn thoắt hiện, cướp bóc dọc đường Brundisium – Rome dễ dàng như lấy đồ trong túi của họ. Các nhà nghiên cứu hiện đại thường ví Felix như “hiện thân của xã hội chủ nghĩa sớm”, vì ông có lý tưởng công bằng và cách thức hoạt động phi bạo lực.

Felix có khả năng đã bị phán xử cho dã thú trong pháp trường ăn thịt. Ảnh: Nationalgeographic.com

Cái kết bí ẩn

Sau 2 năm hành hiệp trượng nghĩa, Felix đột ngột biến mất. Có tin đồn ông trót yêu phải phụ nữ đã có chồng nên bị chồng nàng ta ghen tuông, chỉ điểm cho quan binh vây bắt. Khi trưởng phán quan Emilio Paulo Papiniano (142 - 213 SCN) quát hỏi: “Tại sao lại đi làm cướp?”, Felix bật cười và hỏi lại: “Vậy tại sao ngài lại đi làm quan?”.

Tương truyền, câu vặn lại của Felix là học hỏi từ “khuôn mẫu đối đáp của những kẻ dám làm phản”. Người lập nên nó là tên cướp biển bị Alexander Đại đế (356 - 323 TCN) bắt được. Khi bị nhà vua chất vấn “Điều gì khiến ngươi quấy rối vùng biển của ta?”, y đã trả lời “Thế điều gì khiến ngài quấy rối cả thế giới?”.

Papiniano đã phán cho Felix hình thức trừng trị tàn ác nhất là vứt vào đấu trường thú, làm mồi cho thú dữ.

Cũng có tin đồn Felix thành công lẩn tránh khỏi sự truy bắt của quan quân và Hoàng đế Severus, âm thầm hành hiệp trượng nghĩa suốt đời. Ngoài ra, còn giả thuyết cho rằng Felix không hề có thật mà chỉ là nhân vật hư cấu được dân gian sáng tạo nên để phê phán và làm giảm sức ảnh hưởng của Severus.

Bất chấp gốc gác mơ hồ, cuộc đời nửa hư nửa thực, cái tên Bulla Felix vẫn là nguồn cảm hứng bất tận của La Mã. Tinh thần nghĩa hiệp của ông là biểu tượng chống áp bức, bất công vượt thời gian và câu chuyện về ông khuyến khích hậu thế đấu tranh cho lẽ phải, đòi nhân quyền...

Theo Nationalgeographic

Ninh Hạ