Nghị định 156 - cơ hội và 'phép thử' với HTX

Tín dụng ưu đãi không chỉ mang lại dòng vốn, mà còn tạo "sức ép" để HTX phải thay đổi, quản trị minh bạch hơn, chủ động tìm thị trường, mở rộng hợp tác và áp dụng công nghệ. Khi “chiếc phao” từ Nhà nước đã được trao, thành công hay thất bại giờ đây phụ thuộc vào chính cách chèo lái của từng HTX – hoặc bứt phá thành những mô hình kiểu mẫu, hoặc tự để mình bị tụt lại phía sau trong cuộc đua hội nhập.

Khi chính sách chạm đúng “điểm nghẽn”

Kinh tế tập thể, với hạt nhân là HTX và liên hiệp HTX, từ lâu đã được xác định là một thành phần quan trọng của nền kinh tế. Không chỉ góp phần ổn định nông nghiệp, nông thôn, HTX còn tạo việc làm, nâng thu nhập cho hàng triệu lao động. Tuy nhiên, câu chuyện “thiếu vốn, khó vay” vẫn là căn bệnh kinh niên, khiến nhiều HTX phải hoạt động cầm chừng, lỡ nhịp với thị trường.

HTX cà phê Bích Thao ở Sơn La là một điển hình, với vùng nguyên liệu khoảng 250ha, liên kết với hơn 1000 hộ dân đã tạo ra chuỗi giá trị bền vững cho cây cà phê ở địa phương. Trung bình mỗi năm, HTX tạo ra doanh thu 70 - 80 tỷ đồng; chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2025 đã cán mốc khoảng 60 tỷ đồng nhờ cà phê được mùa, được giá. Dù quy mô và hiệu quả hoạt động như vậy, nhưng thực tế việc tiếp cận các nguồn vốn là vô cùng khó khăn.

HTX cà phê Bích Thao (Sơn La) gặp không ít khó khăn trong việc tiếp cận với các nguồn vốn.

Ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX cà phê Bích Thao chỉ ra rào cản lớn nhất chính là các quy định về tài sản thế chấp: “Từ trước đến nay, các ngân hàng luôn yêu câu phải có sổ đỏ. Nhưng HTX là mô hình kinh tế tập thể, đất đai, nhà xưởng đều do thành viên góp, chúng tôi đâu phải doanh nghiệp bất động sản để có sổ đỏ mang đi thế chấp. Vì vậy, việc vay vốn gần như là bất khả thi".

Để giải quyết vấn đề này, Nghị định 156/2025/NĐ-CP, sửa đổi, bổ sung chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn. Một trong những điểm nổi bật được nhiều người quan tâm là HTX và liên hiệp HTX được các tổ chức tín dụng xem xét cho vay tối đa 5 tỷ đồng mà không cần tài sản đảm bảo. So với mức cũ chỉ từ 1-3 tỷ đồng, con số này mở ra một biên độ vốn rộng hơn rất nhiều.

Không chỉ dừng ở việc nâng hạn mức, Nghị định đơn giản hóa các thủ tục vay vốn, sửa đổi, bổ sung nhiều chính sách tín dụng nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp, nông thôn, mở rộng cơ hội tiếp cận vốn cho người dân và HTX chuyển đổi sản xuất theo mô hình nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn, qua đó tháo gỡ nút thắt lớn nhất trong việc tiếp cận các nguồn vốn chính sách của Nhà nước.

Cơ hội đi kèm trách nhiệm

Cũng là một trong những HTX phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn vừa qua, chuỗi thực phẩm A-Z của HTX Hoàng Long tại Hà Nội cũng đang gặp không ít khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn vốn. Việc cho phép các HTX vay vốn lên đến 5 tỷ đồng mà không cần tài sản đảm bảo, ông Nguyễn Trọng Long, Giám đốc HTX Hoàng Long không giấu được sự vui mừng và kỳ vọng.

“Đây là điều mà không chỉ HTX chúng tôi mà rất nhiều HTX khác trên cả nước đang chờ đợi. Thực tế, có rất nhiều HTX làm ăn rất tốt, có tiềm năng phát triển nhưng lại vướng vào rào cản vốn. Nhiều HTX muốn đầu tư nhà xưởng, máy móc công nghệ cao để nâng cao giá trị sản phẩm nhưng không có vốn vì không tiếp cận được ngân hàng", ông Long phân tích.

Nghị định 156/NĐ-CP sẽ tháo gỡ các điểm nghẽn về vốn cho các HTX trong thời gian tới.

Đứng ở góc độ khách quan, Nghị định 156/2025 tạo ra cú hích rõ rệt, nhưng không phải “chiếc đũa thần” để mọi HTX tự nhiên mạnh lên. Cơ hội chỉ biến thành kết quả khi đồng vốn được quản lý chặt chẽ và gắn với kế hoạch sản xuất kinh doanh khả thi.

Thực tế cho thấy, năng lực quản trị của nhiều HTX hiện nay vẫn còn ở mức hạn chế, bộ phận tài chính, kế toán chưa thực sự chuyên nghiệp, chưa quen lập dự án vay vốn bài bản, thiếu chiến lược dài hạn. Nếu tiếp cận được khoản vay lớn mà không có kế hoạch sử dụng hiệu quả, nguy cơ rơi vào vòng xoáy nợ xấu là điều không thể xem nhẹ.

Bên cạnh đó, thị trường tiêu thụ vẫn đang là ẩn số. Không ít HTX mạnh tay đầu tư nhưng đầu ra lại phụ thuộc vào thương lái, thiếu hợp đồng bao tiêu dài hạn. Khi giá nông sản biến động, khoản nợ ngân hàng có thể nhanh chóng trở thành gánh nặng. Vì thế, cùng với chính sách tín dụng, cần thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị, gắn sản xuất với thị trường đầu ra ổn định.

Để những chính sách này thực sự phát huy hiệu quả, cần đồng thời nâng cao năng lực quản trị HTX, gắn vốn vay với hỗ trợ kỹ thuật và siết chặt giám sát việc sử dụng vốn. HTX phải thoát khỏi lối vận hành theo thói quen, có kế hoạch kinh doanh dài hạn và bài bản, biết quản lý tài chính hiện đại. Vốn ưu đãi chỉ bền vững khi đi kèm công nghệ, chuyển đổi số, tiêu chuẩn chất lượng và giải ngân theo dự án. Đồng vốn cũng cần được theo dõi sát sao, đảm bảo đúng mục đích, tránh “vay dễ, trả khó”, với sự giám sát từ ngân hàng, chính quyền và cộng đồng.

Có thể thấy, đây chính là lời khẳng định Nhà nước luôn đồng hành cùng khu vực kinh tế tập thể, HTX, tháo gỡ điểm nghẽn lớn nhất để HTX có thể bước ra khỏi “vùng an toàn”. Nhưng đồng thời cũng là phép thử cho chính bản thân các HTX, liệu họ có đủ bản lĩnh, năng lực và tầm nhìn để biến cơ hội thành thành công hay không.

Anh Tú