Nghệ thuật tuồng cổ ở Kim Sơn

Một buổi tập diễn tuồng cổ ở Kim Sơn. Ảnh: Nguyễn Chung.

Nhiều giá trị văn hóa

Ông Nguyễn Xuân Long - Chủ tịch Hội người cao tuổi xã Hoằng Kim, huyện Hoằng Hóa (tỉnh Thanh Hóa) cho biết: Tuồng cổ làng Kim Sơn, quê hương ông là một loại hình nghệ thuật thuộc dạng “hiếm” còn lưu giữ và phát huy giá trị riêng biệt trong thời đại bùng nổ công nghệ số như hiện nay.

Ông Long kể: Kim Sơn là một trong 4 ngôi làng thuộc xã Hoằng Kim. Các thế hệ cháu con của làng không chỉ hăng say lao động, nỗ lực học tập mà còn cùng nhau vun đắp, gìn giữ giá trị lịch sử - văn hóa độc đáo. Trong đó, tuồng cổ được xem là biểu tượng đẹp của văn hóa làng, xã, là niềm tự hào, món ăn tinh thần không thể thiếu, in đậm trong tâm khảm mỗi người dân nơi đây. Tuồng cổ làng Kim Sơn là một thứ gì đó rất riêng biệt, đã và đang khẳng định giá trị, sức sống bền bỉ với thời gian.

Theo ông Long, nghệ thuật hát tuồng cổ hình thành ở Kim Sơn tự bao giờ, không ai nhớ được. Chỉ biết rằng, khi còn nhỏ, ông đã theo chân người lớn đi xem hát tuồng ở sân đình. Tiết tấu tiếng trống chầu, hình ảnh những “kép đen”, “kép đỏ” trong trang phục độc đáo, hát hay, diễn giỏi là điểm nhấn thu hút đông đảo người dân quanh vùng đến với làng Kim Sơn vào mỗi dịp lễ, tết để thưởng thức.

“Hoằng Hóa có nhiều phường tuồng, phường chèo khác song song phát triển, nhưng hễ nhắc đến tuồng cổ là nhiều người nhớ ngay đến làng Kim Sơn. Các trích đoạn, vở diễn tuồng được yêu thích là: Sơn Hậu, Đào Tam Xuân loạn trào, Mã Long Mã Phụng... đã làm nên tên tuổi nhiều lớp nghệ sĩ “làng” nơi đây”- ông Long nói.

Trong sách “Địa chí văn hóa Hoằng Hóa” có viết: “Các phường tuồng và chèo ở Hoằng Hóa được hình thành, ban đầu là do sự ham thích và tự nguyện của cá nhân”, “đều mang tính chất nghiệp dư”, “người ta say sân khấu nghệ thuật, chứ không lấy sân khấu nghệ thuật làm kế sinh nhai”.

Nhưng rồi, tuồng cổ trên đất làng Kim Sơn từng có thời gian bị mai một. Những năm đầu thế kỷ 21, đã không còn những đêm diễn cả làng náo nức đến xem... Khoảng hơn 10 năm trở lại đây, đội tuồng cổ của xã được thành lập lại, từ đó từng bước làm sống dậy loại hình sân khấu truyền thống này.

Phát huy giá trị tuồng cổ

“Sau khi tìm hiểu và lựa chọn giữa những “nghệ sĩ vườn”, năm 2013, Hoằng Kim chọn bà Nguyễn Thị Miên làm Chủ nhiệm CLB hát tuồng và trống hội Kim Sơn. Bà Miên không chỉ có năng khiếu mà còn lại chịu khó, ham học… Bà được các cụ hát tuồng thế hệ trước tận tình chỉ dạy, từ các lối hát xướng đến cách biểu diễn sao cho “có bộ”, hòa quyện cùng âm nhạc”- ông Long chia sẻ.

Tìm hiểu thêm từ phía chính quyền, chúng tôi được biết: Năm 2013, CLB hát tuồng và trống hội Kim Sơn được thành lập. Ban đầu, câu lạc bộ có 18 thành viên, sau 10 năm phát triển, đến nay đã mở rộng lên 30 thành viên, chủ yếu là phụ nữ, độ tuổi từ 50 - 65. CLB được thành lập trên tinh thần tự nguyện, duy trì sinh hoạt định kỳ mỗi tháng 1 lần. Các thành viên đều nhiệt tình, hăng hái tham gia. Với họ, đây là mái nhà chung để chia sẻ tình yêu, niềm đam mê để giữ gìn, lan tỏa hơn nữa nét đẹp, giá trị của tuồng cổ Kim Sơn.

Khi có chương trình, sự kiện, các thành viên trong CLB lại rôm rả tụ họp, say sưa tập luyện suốt cả tuần, có khi cả nửa tháng. Không dừng lại ở đó, câu lạc bộ còn tổ chức nhiều buổi giao lưu, tập luyện cho lứa tuổi thanh, thiếu nhi trong làng để khơi dậy niềm đam mê nghệ thuật tuồng nói riêng, nghệ thuật truyền thống nói chung nhằm tạo nguồn kế cận. Bà Nguyễn Thị Miên - Chủ tịch CLB tuồng cổ Kim Sơn cho biết: “Nhìn chung các cháu thế hệ trẻ cũng rất thích thú, hào hứng tham gia. Nhiều cháu có năng khiếu, chịu khó tập luyện nên đã có thể biểu diễn được tuồng cổ tại các sự kiện trọng đại của làng, xã”.

Ông Lê Viết Dân - Bí thư Đảng ủy xã Hoằng Kim cũng cho biết: Kể từ khi khôi phục lại đến nay, tuồng cổ làng Kim Sơn không ngừng phát triển, vượt ra khỏi khuôn khổ làng, xã, ghi đậm dấu ấn trong lòng khán giả. Tuy nhiên, để giữ gìn và tiếp tục phát huy các giá trị văn hóa của loại hình nghệ thuật này, những người hát tuồng cổ ở Kim Sơn còn gặp khó khăn về chi phí đầu tư cho đạo cụ ở từng vở diễn. Hầu hết những thành viên trong CLB đều tham gia với tinh thần tự nguyện, chính quyền địa phương cũng không có nguồn kinh phí để hỗ trợ.

Nguyễn Chung