Nghệ nhân Hà thành hơn 40 năm chế tác thủ công khuôn bánh trung thu

Nghệ nhân hơn 40 năm làm khuôn bánh trung thu.

Ông Trần Văn Bản ở thôn Thượng Cung (xã Tiền Phong, huyện Thường Tín, Hà Nội) là một trong số ít nghệ nhân còn gắn bó với nghề làm thủ công khuôn bánh trung thu ở Hà Nội. Khách hàng của ông không chỉ là cá nhân mà còn gồm cả các làng nghề, nhà máy, doanh nghiệp...

Thôn Thượng Cung vốn nổi tiếng với nghề làm mộc lâu đời, đặc biệt là các sản phẩm khuôn bánh trung thu được làm thủ công, nhưng hiện nay chỉ còn sót lại gia đình ông Trần Văn Bản với hơn 40 năm kinh nghiệm. Ông Bản chia sẻ: "Ngày xưa đã có nghề làm khuôn bánh trung thu, khuôn xôi, oản...nhưng xã hội ngày càng phát triển, hiện đại nên nghề thủ công này mai một dần. Người trong làng cũng chuyển sang làm tượng gỗ hết nên giờ chỉ còn gia đình tôi vẫn giữ nghề. Tôi gắn bó với công việc này đã hơn 40 năm, bắt đầu học nghề từ năm 18 tuổi, đầu tiên là chế tác những khuôn bánh cơ bản và sau này là những khuôn bánh có đường nét, chi tiết phức tạp hơn".

Một khuôn bánh trung thu được làm thủ công phải trải qua rất nhiều công đoạn, gỗ sau khi mua về phải làm sạch vỏ, bào nhẵn mặt và xẻ gỗ theo kích thước của từng mẫu.

"Trước đây khuôn bánh trung thu thường được chế tạo từ gỗ thị nhưng hiện loại gỗ này rất hiếm và giá cao nên tôi chuyển sang dùng gỗ xà cừ, vừa dẻo lại vừa bền, ít cong vênh", ông Bản nói.

Trước đây, các công đoạn đều phải làm thủ công rất mất thời gian, đặc biệt là việc làm phẳng bên trong khuôn bánh cũng mất đến vài chục tiếng. Nhưng hiện nay, nhờ sự giúp đỡ của nhiều loại máy móc nên các công việc này chỉ mất một vài phút đã có thể hoàn thành. Do đó thời gian dành cho một sản phẩm cũng được giảm đáng kể, đối với những khuôn bánh phổ thông, ông Bản chỉ mất 2 - 3 tiếng, còn đối với những khuôn bánh có độ phức tạp cao hay những khuôn bánh to thì mất 1 - 2 ngày.

Đối với công đoạn đục tạo hình hoa văn, ông Bản vẫn phải làm hoàn toàn thủ công. Có đến hàng trăm loại dùi đục khác nhau và ông Bản với kinh nghiệm làm nghề lâu năm của mình phải lựa chọn từng loại dùi phù hợp với các họa tiết.

Ngoài ra, mỗi khuôn bánh nướng, bánh dẻo cũng được làm khác nhau. Đối với khuôn bánh nướng, phải đục đều nét để khi nướng bánh lớp vỏ bên ngoài sẽ chín đều, không bị cháy.

Công đoạn đục họa tiết được ông Bản đánh giá là khó nhất và phải làm hoàn toàn bằng tay.

Người thợ phải chế tác hết sức khéo léo, tỉ mỉ sao cho hoa văn được khắc sắc sảo, khuôn dóc không bị bám bột mới đẹp mắt.

Ông Bản tuy đã bước qua ngưỡng tuổi 60, mắt không còn tinh tường như trước nhưng với hơn 40 năm tuổi nghề và cảm nhận nhạy bén của đôi tay, ông vẫn giữ từng đường đục sắc nét. Ông tự tin rằng các khuôn mình làm ra không phải trải qua kiểm tra.

Một khuôn bánh được ông Bản hoàn thành sau 2 tiếng chế tác.

Vài năm gần đây, trên thị trường xuất hiện nhiều loại khuôn bánh trung thu bằng silicon, ảnh hưởng không nhỏ đến công việc của ông Bản. "Từ khi xuất hiện loại khuôn silicon này, lượng khách đặt hàng của gia đình tôi cũng giảm tới 50%, tuy nhiên loại khuôn này có nhược điểm phải dùng hơi nước để xịt bánh ra khỏi khuôn làm bánh dễ bị mốc và khó bảo quản. Vì thế dần dần khách hàng cũ lại tìm đến tôi để làm khuôn gỗ".

Công việc sản xuất khuôn bánh trung thu của gia đình ông Bản cũng theo thời vụ, đến hết vụ trung thu gia đình ông Bản lại chuyển sang làm khuôn oản, khuôn xôi cúng.

Giá mỗi chiếc khuôn phổ thông có giá 300.000 - 500.000 đồng, những chiếc phức tạp hơn giá 1.000.000 đồng/khuôn, đặc biệt có những loại khuôn lớn, nhiều chi tiết khó thì giá rất cao, từ vài triệu đến cả vài chục triệu đồng.

Ông Bản cho biết khách hàng của ông rất đa dạng, từ cá nhân đến những làng nghề, doanh nghiệp ở khắp mọi nơi. Đặc biệt là có nhiều khách nước ngoài cũng đến tận nơi để mua khuôn bánh do ông làm ra.