Nghề dệt thủ công của người Ba Na được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Như vậy, đến nay tỉnh Kon Tum đã có tổng cộng 1 Di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận là: “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” và 3 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là “Sử Thi Ba Na; Lễ hội “Ét đông” của nhóm Giơ Lâng (Ba Na) và nghề dệt thủ công truyền thống của dân tộc Ba Na”.

Vui mừng vì nghề dệt thủ công truyền thống dân tộc mình được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nghệ nhân Y Hướt (dân tộc Ba Na, ở làng Kon Trang Long Loi, thị trấn Đăk Hà, huyện Đăk Hà) chia sẻ, kế thừa từ cha ông, từ lâu nay bà vẫn duy trì nghề dệt thổ cẩm như một niềm đam mê. Hiện bà vừa dệt thổ cẩm vừa truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ với mong muốn gìn giữ và bảo tồn, phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc mình.

Bà Y Hướt mong muốn nghề dệt thủ công truyền thống dân tộc Ba Na luôn được gìn giữ, lưu truyền.

“Với dân tộc Ba Na, nghề dệt thổ cẩm đã có từ lâu đời. Sản phẩm thổ cẩm của người Ba Na có những hoa văn trang trí với màu sắc và ý nghĩa văn hóa riêng biệt so với các dân tộc khác. Sản phẩm thổ cẩm được thêu dệt bởi các gam màu chủ đạo như đỏ, vàng, đen phối cùng nhiều màu sắc khác nhau thể hiện mong ước của con người được hòa quyện với thần linh, đất trời”, bà Y Hướt nói.

Với mong muốn góp phần bảo tồn nghề dệt truyền thống, Tổ hợp tác dệt thổ cẩm ở xã Ia Chim thành phố Kon Tum được thành lập từ tháng 10/2020 đã thu hút gần 30 thành viên là những nghệ nhân có tay nghề cao tham gia. Các thành viên trong Tổ hợp tác không chỉ cùng nhau nghiên cứu, làm ra những sản phẩm hàng hóa có giá trị mà còn tổ chức truyền dạy nghề cho nhiều chị em phụ nữ tại địa phương, góp phần bảo tồn nét đẹp nghề dệt tại đây.

Trao đổi với phóng viên, nghệ nhân Y Yưn – thành viên của Tổ hợp tác ở thôn Plei Lay, xã Ia Chim, chị biết dệt từ khi còn rất trẻ và luôn kiên trì, gắn bó với nghề cho đến tận bây giờ. Khi tham gia Tổ hợp tác, ngoài việc dễ dàng bán các sản phẩm của mình làm ra, chị còn có cơ hội được đứng lớp truyền nghề cho nhiều chị em, các cháu nhỏ trong làng. Khi thấy những giá trị của dân tộc mình được bảo tồn và phát huy, thế hệ trẻ biết trân quý các giá trị văn hóa truyền thống chị rất vui.

Du khách nước ngoài đến với Kon Tum rất yêu thích sản phẩm dệt thủ công truyền thống.

Bà Đậu Ngọc Hoài Thu - Trưởng phòng Quản lý văn hóa và Gia đình (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, với những chính sách hợp lý, đồng bộ cùng những chương trình, hoạt động thiết thực được triển khai, những năm gần đây, nhiều giá trị di sản văn hóa truyền thống trên địa bàn tỉnh đã được duy trì, bảo tồn và phục dựng, thu được nhiều thành tích đáng ghi nhận.

“Đối với việc công nhận nghề dệt thủ công truyền thống của dân tộc Ba Na là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia lần này có ý nghĩa quan trọng, là cơ sở, tư liệu khoa học để để đánh giá thực trạng, triển khai các hoạt động bảo tồn về trang phục truyền thống, nghề dệt thủ công truyền thống không chỉ của đồng bào Ba Na mà còn của những đồng bào DTTS khác trên địa bàn”, bà Thu cho biết.

Theo bà Thu, nghề dệt thủ công truyền thống đã có từ lâu, tồn tại cùng với quá trình phát triển của tộc người Ba Na và các dân tộc thiểu số khác sinh sống tại địa phương. Hiện nay, nghề dệt thủ công truyền thống của dân tộc Ba Na tỉnh Kon Tum còn duy trì và phát triển mạnh, tạo thành những nhóm, tổ hợp tác dệt tạo ra những sản phẩm hàng hóa có giá trị, góp phần phát triển kinh tế gia đình và phát triển du lịch tại địa phương địa phương.

Nghề dệt thủ công truyền thống đã tạo ra những sản phẩm phục vụ trực tiếp cho cuộc sống hàng ngày như trang phục mặc ngày thường, khi đi nương, rẫy, săn bắn, che chắn bảo vệ cơ thể khi thời tiết thay đổi. Mỗi bộ trang phục đều mang những ý nghĩa riêng, tạo ra sự phân cấp địa vị xã hội trong cộng đồng, là một chuẩn mực quan trọng để đánh giá vẻ đẹp và giá trị của người phụ nữ.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa công nhận nghề dệt thủ công truyền thống dân tộc Ba Na là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Riêng với các sản phẩm dệt của người Ba Na, ngoài những nét văn hóa độc đáo riêng có, các sản phẩm hiện nay đã có nhiều sự sáng tạo trong cách dệt những hoa văn truyền thống cũng như sáng tạo nên những hoa văn, màu sắc mới mà không làm mất đi những giá trị cũ. Những sản phẩm của nghề dệt còn có giá trị về mặt kinh tế, tạo điều kiện để dân tộc Ba Na giao thương, trao đổi buôn bán hàng hóa với các tộc người lân cận.

Ông Phan Văn Hoàng - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh cho biết, cùng với nghề dệt thủ công truyền thống của các DTTS trên địa bàn, những năm qua, ngành chức năng của tỉnh đã có nhiều hoạt động điều tra, khảo sát và phục dựng lại các phong tục, tập quán của các DTTS trên địa bàn như các lễ hội, trang phục, nhà rông truyền thống; di sản không gian văn hóa cồng chiêng; Sử thi, ngữ văn dân gian của dân tộc Ba Na.

Tỉnh hiện đang hoàn thiện hồ sơ để đề nghị công nhận Lễ ăn than của người Giẻ Triêng và nghề dệt truyền thống của người Gia Rai là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia trong thời gian tới.

Văn Hà