Nghề dệt thổ cẩm người Thái được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Thông tin từ UBND tỉnh Nghệ An cho biết Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng đã ký Quyết định số 1657/QĐ-BVHTTDL về việc đưa nghề dệt thổ cẩm của người Thái tỉnh Nghệ An vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thuộc loại hình nghề thủ công truyền thống.

Đây là một dấu mốc quan trọng, không chỉ khẳng định giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Thái miền Tây Nghệ An, mà còn mở ra nhiều kỳ vọng mới trong hành trình bảo tồn, phát huy và lan tỏa di sản văn hóa.

Nghệ nhân Lô thị Mai và các thành viên dệt thổ cẩm bản Na, huyện Kỳ Sơn, Nghệ An. Ảnh: Phan Thơm

Từ bao đời nay, nghề dệt thổ cẩm đã gắn bó mật thiết với đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào Thái.

Không chỉ đơn thuần là một phương thức tạo ra trang phục hay vật dụng, nghề dệt còn là nơi hội tụ của ký ức cộng đồng, trí tuệ dân gian và bàn tay khéo léo của những người phụ nữ bản địa.

Trên khung cửi mộc mạc dựng nơi góc nhà sàn, bà con vùng cao miệt mài xe sợi, nối màu, dệt từng đường nét hoa văn bằng chính tình yêu với bản sắc dân tộc mình.

Mỗi tấm vải thổ cẩm là mỗi câu chuyện về đời sống lao động và tín ngưỡng tâm linh. Hoa văn hình học được thêu dệt xen lẫn biểu tượng của muông thú, núi non, sông suối.

Nghề dệt thổ cẩm mang trong mình những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Thái

Không chỉ mang ý nghĩa trang trí, những họa tiết ấy còn ẩn chứa những điển tích, hướng con người đến cái đẹp và sự hài hòa với thiên nhiên.

Thổ cẩm hiện diện trong mọi nghi lễ trọng đại của người Thái, từ lễ cưới hỏi, mừng nhà mới, cúng tổ tiên đến sinh hoạt thường nhật.

Mỗi tấm áo, chiếc váy, khăn đội đầu hay túi vải đều mang theo dấu ấn văn hóa sâu đậm và tình cảm thiêng liêng của người làm ra nó. Đó là sợi dây kết nối giữa các thế hệ, là biểu tượng cho lòng tự hào và ý thức gìn giữ cội nguồn.

Lãnh đạo UBND huyện Kỳ Sơn trao đổi, xem sản phẩm hội viên dệt thổ cẩm bản Na, huyện Kỳ Sơn, Nghệ An

Việc nghề dệt thổ cẩm được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia là một sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực gìn giữ và trao truyền nghề truyền thống trong cộng đồng người Thái.

Đây còn là cơ hội để địa phương xây dựng các mô hình phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa bản địa, thúc đẩy sinh kế cho người dân, đặc biệt là phụ nữ và thanh niên vùng cao và nâng tầm giá trị văn hóa trong chiến lược phát triển bền vững của tỉnh Nghệ An.

Theo Quyết định, UBND các cấp nơi có di sản chịu trách nhiệm quản lý nhà nước theo quy định của Luật Di sản văn hóa, đảm bảo phát huy và gìn giữ giá trị của nghề truyền thống này trong đời sống đương đại. Đây sẽ là cơ hội để nghề dệt thổ cẩm phát triển và vươn xa ra các thị trường.

Trong niềm vui khi nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Thái được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, không khí ở bản Na, xã Hữu Lập, huyện Kỳ Sơn, nơi có nhiều nghệ nhân tâm huyết với nghề rộn ràng hơn bao giờ hết.

Buổi học truyền dạy, trao đổi kinh nghiệm nghề dệt thổ cẩm phụ nữ vùng cao. Ảnh: Phan Thơm

Với những người phụ nữ cả đời gắn bó với khung cửi, đây không chỉ là tin vui mà còn là niềm tự hào lớn lao sau bao năm âm thầm gìn giữ nghề.

Nghệ nhân Lô Thị Mai, Trưởng Làng nghề bản Na xúc động chia sẻ: “Tôi thực sự rất vui và tự hào khi nghề dệt thổ cẩm của người Thái được Nhà nước công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Cả đời tôi chỉ lặng lẽ dạy con, dạy cháu cách se sợi, dệt vải, gìn giữ từng hoa văn mà mẹ tôi, bà tôi truyền lại.

Hôm nay, những gì chúng tôi âm thầm giữ gìn bao năm qua đã được ghi nhận không chỉ là sự công nhận cho một nghề, mà còn là sự trân trọng dành cho văn hóa, cho tâm huyết của bao thế hệ phụ nữ Thái nơi miền núi cao này".

Bà Mai là người tiên phong trong việc tập hợp chị em trong bản thành lập nhóm dệt thổ cẩm bản Na. Với phương châm “vừa giữ nghề, vừa nuôi nghề”, bà đã cùng các thành viên tích cực tìm cách cải tiến mẫu mã, kết hợp hoa văn truyền thống với nhu cầu hiện đại, để sản phẩm không chỉ là món đồ lưu niệm mà còn có thể bước ra thị trường, góp phần cải thiện kinh tế cho các gia đình trong bản.

Từ đó, góp phần gìn giữ, lan tỏa nghề truyền thống, tạo phong trào đưa bản Na trở thành một trong những làng nghề đầu tiên được công nhận của tỉnh.

Chị Lữ Thị Hoa, một thành viên trẻ của nhóm dệt, chia sẻ đầy hy vọng: “Ngày trước em nghĩ dệt chỉ là việc của các bà, các mẹ thôi. Nhưng nhờ cô Mai truyền dạy, em thấy mỗi tấm vải mình làm ra đều mang giá trị rất riêng. Giờ nghề được công nhận là di sản quốc gia, em càng thấy mình phải học tốt, dệt giỏi để giữ nghề cho thế hệ sau.”

Sự kiện công nhận nghề dệt thổ cẩm là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ mang ý nghĩa tôn vinh văn hóa truyền thống mà còn tiếp thêm động lực cho cộng đồng đang ngày ngày gắn bó với khung cửi.

Các thành viên nhóm dệt thổ cẩm bản Na bày tỏ mong muốn sẽ nhận được thêm sự quan tâm, hỗ trợ từ các cấp chính quyền và tổ chức xã hội cả về truyền thông, đào tạo tay nghề lẫn kết nối tiêu thụ sản phẩm.

PHẠM NGÂN