Ngành xuất bản Việt Nam vẫn chưa 'vươn tới' quy mô 20.000 – 40.000 tỷ

Phiên tọa đàm tại Diễn đàn Xuất bản Số 2025 (DPS 2025) .

Diễn đàn Xuất bản Số 2025 (DPS 2025) với chủ đề "Tương lai ngành xuất bản trong kỷ nguyên số", được tổ chức ngày 24/6, dưới sự bảo trợ của Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA).

Tại diễn đàn, lãnh đạo cơ quan Nhà nước, các đơn vị xuất bản, nhà cung cấp dịch vụ công nghệ đã cùng nhau thảo luận trực tiếp về những giải pháp ứng dụng công nghệ mới như AI hay Blockchain và quy trình sản xuất, phân phối và bảo vệ nội dung.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch VDCA, xuất bản số là cơ hội lịch sử để thúc đẩy văn hóa đọc mới, nâng cao năng lực cạnh tranh và kết nối tri thức toàn cầu. Song song đó là những thách thức ngày càng lớn từ trí tuệ nhân tạo (AI) và vấn nạn vi phạm bản quyền.

Số liệu được đưa ra tại diễn đàn cho biết thống kê toàn cầu, thị trường xuất bản năm 2024 đạt khoảng 151 tỷ USD, trong đó ebook và audiobook chiếm tới 30% thị phần.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thế Hùng, Giám Đốc Công Ty TNHH Điện Tử Aki, cho biết tại Việt Nam, ebook hiện chỉ chiếm chưa đến 5% giá trị toàn ngành xuất bản. Trong khi đó, một “nỗi đau” lớn khác là Việt Nam gần như không có nền tảng phân phối nội dung đa dạng, có bản quyền.

Hệ quả là hình thành thói quen đọc sách lậu, vi phạm bản quyền lan rộng. Chưa kể, khi nội dung lậu tràn lan trên mạng xã hội với tốc độ chóng mặt, thế hệ Gen Z, lực lượng độc giả tương lai, rất dễ hình thành thói quen đọc sách lậu từ sớm.

"Độc giả không phải là những người không tôn trọng bản quyền, mà đơn giản là họ không có nơi để mua sách có bản quyền một cách chính thống trên không gian trực tuyến", ông Hùng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, thiết bị chuyện biệt trong khi là trụ cột quan trọng trong ngành ebook, thì đến nay, các công cụ này vẫn chưa được sản xuất phổ biến tại Việt Nam dù trên thế giới, máy đọc sách đã xuất hiện từ những năm 2008.

"Thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ sang nền kinh tế nội dung, nhưng một số nhà xuất bản còn chần chừ trong việc xuất bản ebook. Nếu không nhanh chóng đổi mới tư duy, cởi mở hơn trong xuất bản số, ngành xuất bản Việt Nam sẽ bị tụt lại phía sau, bỏ lỡ cơ hội tiếp cận thế hệ độc giả trẻ", ông Hùng khẳng định, đồng thời nhắc lại thành công chiếm lĩnh thị trường Việt Nam của các nền tảng nước ngoài, như nền tảng xem phim trực tuyến Netflix và nền tảng nghe nhạc trực tuyến Sportify.

Trong khi đó, ông Nguyễn Cảnh Bình, Chủ tịch HĐQT Alpha Books, cũng đồng tình cho rằng trong kỷ nguyên số, xuất bản không còn đơn thuần là hoạt động in ấn, mà trở thành quá trình quản trị toàn diện vòng đời của nội dung – từ sáng tạo, xuất bản, phân phối cho đến tái cấu trúc và khai thác dẫn xuất. Một nội dung giờ đây có thể tồn tại ở nhiều định dạng và trải nghiệm khác nhau: bản giấy và số, đọc và nghe, hay các ứng dụng học tập tương tác,...

"Trước đây, một cuốn sách là một sản phẩm đơn lẻ, khép kín. Ngày nay, một nội dung có thể phát triển thành cả một hệ sinh thái: từ ebook, audiobook, bản tóm tắt, thẻ ghi nhớ, podcast cho đến video phân tích, lớp học trực tuyến. Tư duy xuất bản mới là "Product Line", thay vì chỉ đơn thuần "title by title". Điều này có nghĩa một cuốn sách giờ đây là điểm khởi đầu cho một dòng sản phẩm – một chuỗi nội dung đồng bộ, có thể phát triển liên tục theo nhu cầu của người dùng", ông Bình cho biết.

Theo vị Chủ tịch HĐQT Alpha Book, thị trường xuất bản Việt Nam hiện chỉ đạt quy mô khoảng 4.000 - 5.000 tỷ đồng. Nhưng với quy mô dân số hơn 100 triệu dân, ngành xuất bản Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển lên mức 20.000 – 40.000 tỷ đồng. Như vậy, rõ ràng quy mô thị trường hiện chưa tương xứng với tiềm năng.

Do đó, để nắm bắt được cơ hội này, ông Bình cho rằng cần có sự chuyển mình đồng bộ – từ tư duy biên tập, công nghệ, phân phối cho tới chiến lược liên kết chuỗi giá trị để hình thành những nhà xuất bản lớn có tầm nhìn dài hạn và khả năng dẫn dắt hệ sinh thái.

Theo ông Bình, giới xuất bản cũng cần tự làm mới mình bằng những sản phẩm thực sự hữu ích, đáp ứng đúng nhu cầu của người đọc thế nhưng chi phí cần dễ tiếp cận hơn, đồng thời có được trải nghiệm tốt hơn nhờ sự hỗ trợ của công nghệ.

Hạ Chi