Ngành hàng thủ công mỹ nghệ có vượt được thách thức?

Bà Nguyễn Thị Lương, Giám đốc công ty TNHH Mây tre đan xuất khẩu Hiền Lương (Hà Nội) cho biết doanh nghiệp đã liên kết với các HTX, làng nghề để phát triển nghề mây tre đan. Doanh nghiệp cũng đã xuất khẩu mặt hàng này sang Mỹ, Nga, châu Âu, châu Mỹ rất thuận lợi nhưng từ cuối năm 2023 đến nay, tình hình kinh tế chính trị thế giới có nhiều biến động, lạm phát gia tăng dẫn đến sản phẩm của đơn vị thường xuyên rơi vào cảnh bị tồn đọng.

Tồn đọng hàng hóa vì khó xuất khẩu

“Trước, mỗi tháng, công ty xuất khoảng chục đơn hàng nhưng hiện giờ trong kho vẫn tồn 3 đơn hàng”, bà Nguyễn Thị Lương nêu thực trạng.

Ông Nguyễn Trần Hiệp, Giám đốc HTX gỗ mỹ nghệ Hiệp Thắng chia sẻ, HTX vẫn gặp khó khăn trong quảng bá, marketing và cả nguồn vốn nên khâu xuất khẩu vẫn chưa thực sự thuận lợi.

Trong khi sản phẩm mỹ nghệ của HTX làm từ gỗ rất kỳ công, thời gian từ chọn nguyên liệu, sơ chế, chế tác, hoàn thiện kéo dài, có sản phẩm phải mất từ 2 - 4 năm. Nếu tiêu thụ khó khăn sẽ dẫn đến khó thu hồi vốn.

Khó khăn trong tiêu thụ mặt hàng thủ công mỹ nghệ một phần do tình hình kinh tế chính trị thế giới có nhiều biến động. Giá cước vận tải đường biển tăng cao kéo theo chi phí xuất khẩu tăng. Trong khi nhu cầu tiêu dùng giảm, người tiêu dùng thế giới tập trung vào mua những mặt hàng thiết yếu.

Mặt hàng thủ công mỹ nghệ vẫn được đánh giá là có nhiều triển vọng xuất khẩu.

Ngoài khó khăn này, cũng có những khó khăn đến từ chính các đơn vị sản xuất thủ công mỹ nghệ. Bởi theo bà Nguyễn Thị Lương, từ trước, công ty toàn bán hàng, xuất khẩu cho khách hàng ruột nên khi thị trường biến động, việc tiêu thụ sẽ khó khăn và dễ dẫn đến tồn đọng. Trong khi khâu xúc tiến thương mại ra thị trường quốc tế cũng ít được thực hiện.

Do đó, ngành chức năng cần hỗ trợ các đơn vị trong xúc tiến thương mại, tham gia các hội chợ quốc tế về kinh phí và gian hàng để chào hàng với khách hàng mới. Điều này giúp tạo việc làm cho HTX, người dân ở các làng nghề.

“Hiện, tiêu thụ khó nên sản xuất cầm chừng, người dân, thành viên HTX ít việc, lương cũng không cao”, Giám đốc công ty TNHH Mây tre đan xuất khẩu Hiền Lương giãi bày.

Song song đó, cũng có những HTX, doanh nghiệp hiện nay phần lớn là thực hiện gia công rồi bán hàng cho đối tác nước ngoài, sau đó các đối tác nước ngoài tự đăng ký thương hiệu. Do khâu thương hiệu chưa được chú trọng nên khi thị trường biến động, mặt hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam rất khó cạnh tranh.

Nâng chất lượng, chủ động tìm khách hàng

Dự báo thị trường thủ công mỹ nghệ có thể hồi phục nhưng theo giới chuyên gia, các đơn vị trong ngành hàng này vẫn sẽ còn nhiều khó khăn. Ông Nguyễn Trần Hiệp cho rằng để xuất khẩu thuận lợi thì phải đầu tư sản xuất bài bản. Nhưng hiện nay, HTX vẫn gặp khó khăn vì chưa có trụ sở, thiếu mặt bằng để đầu tư cho khu vực trưng bày sản phẩm. Đi liền với đó là HTX cần nguồn vốn lớn đề sản xuất, marketing, quảng bá sản phẩm, đăng ký sở hữu trí tuệ. Còn việc vay vốn ngân hàng chỉ được trong thời hạn ngắn.

Để hạn chế rơi vào vòng xoáy chung của thị trường, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), cho biết xúc tiến thương mại, quảng bá bằng việc tham gia hội chợ quốc tế là rất cần thiết. Do đó, các đơn vị trong ngành hàng này cần chủ động gửi thông tin, liên hệ với các bộ, ngành, hiệp hội để có thể tham gia các gian hàng hội chợ quốc tế, từ đó mở rộng thị trường, đặc biệt là tìm kiếm khách hàng mới.

Nhưng hiện nay, các HTX, doanh nghiệp trong ngành hàng thủ công mỹ nghệ thường hoạt động đơn lẻ, khó xây dựng thương hiệu và đưa sản phẩm ra thị trường quốc tế. Vì vậy, các HTX, doanh nghiệp nhỏ cần liên kết lại với nhau để tạo thế mạnh và nắm bắt thông tin, cơ hội thị trường, từ đó thúc đẩy xuất khẩu.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh chuyển đổi số, nâng cao chất lượng để đảm bảo hiệu quả xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ. Bởi thương mại điện tử đang và sẽ hỗ trợ xuất khẩu mạnh mẽ. Trong khi thị trường thương mại điện tử Việt Nam thuộc top 3 trong khu vực Đông Nam Á. Dưới các tác động của ngành du lịch, nếu kết hợp tốt với thương mại điện tử, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam sẽ vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cho rằng trong quá trình tham gia các hội chợ, nhiều doanh nghiệp, HTX có đề nghị Bộ trao đổi với một số thị trường xem xét giảm một số tiêu chuẩn, từ đó giúp hàng của doanh nghiệp, HTX có thể xuất khẩu thuận lợi hơn.

Tuy nhiên, theo bà Thắng, thay vì yêu cầu một số thị trường xem xét giảm một số tiêu chuẩn thì đã đến lúc cần nâng tiêu chuẩn để xuất khẩu mặt hàng này sang các thị trường khó tính. Và thực tế, trên thế giới có cả thị trường khó tính và dễ tính, nên doanh nghiệp, HTX cần xác định những mặt hàng nào xuất cho thị trường dễ tính, mặt hàng nào xuất cho thị trường khó tính đề có hướng đi phù hợp.

Huyền Trang