Ngành dược Việt: 'Miếng bánh' ngon khó cưỡng với giới đầu tư ngoại

Trong bối cảnh kinh tế nhiều biến động, ngành dược vẫn được ví là một "pháo đài phòng thủ" của thị trường. Nhờ đặc tính tăng trưởng ổn định và ít bị ảnh hưởng bởi các chu kỳ suy thoái, lĩnh vực này từ lâu đã lọt vào “tầm ngắm” của giới đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài luôn tìm kiếm kênh an toàn nhưng vẫn tiềm năng sinh lời.

Tại Việt Nam, nhiều cái tên lớn trong ngành sản xuất dược phẩm đã thu hút được các cổ đông chiến lược ngoại. Không chỉ dừng ở mức nắm giữ cổ phần, nhiều tập đoàn quốc tế còn tiến xa hơn khi nắm quyền chi phối tại các công ty dược Việt.

Điển hình như Taisho Pharmaceutical (Nhật Bản) sở hữu 51% Dược Hậu Giang, SK Group (Hàn Quốc) từng nắm đến 65% Imexpharm trước khi ký thỏa thuận khung bán cho Lian SGP Holding Pte. Ltd, Abbott (Mỹ) chiếm 58% cổ phần Pharimexco, trong khi Stada (Đức) gần như “thâu tóm” hoàn toàn Pymepharco với tỷ lệ sở hữu lên tới 99,5%.

LỘ DIỆN NHỮNG "TAY TO" ĐANG THÂU TÓM CÁC DOANH NGHIỆP DƯỢC

Sau dấu ấn đậm nét từ các ông lớn đến từ Mỹ, Nhật, Hàn và Đức, sân chơi dược phẩm Việt Nam đang ghi nhận làn sóng mới đến từ Trung Quốc thông qua thương vụ M&A của Công ty Cổ phần Dược phẩm Imexpharm (mã chứng khoán: IMP).

Cụ thể, Tập đoàn Dược phẩm Livzon (Livzon Pharmaceutical Group Inc.) của Trung Quốc, thông qua công ty con Lian SGP Holding Pte. Ltd. (Singapore) đã ký thỏa thuận mua lại 64,81% cổ phần của Công ty Cổ phần Dược phẩm Imexpharm (mã chứng khoán: IMP) với tổng giá trị ước tính lên tới 5.731 tỷ đồng (tương đương 220 triệu USD).

Thương vụ Livzon Group và Imexpharm được tiến hành thông qua việc chuyển nhượng gần 100 triệu cổ phiếu IMP từ ba cổ đông lớn là SK Investment Vina III Pte. Ltd. (thuộc Tập đoàn SK, Hàn Quốc), Công ty Cổ phần Đầu tư Bình Minh Kim và Công ty Cổ phần Đầu tư KBA.

Tổng giá trị chuyển nhượng ước tính gần 5.731 tỷ đồng, tương ứng mức giá bình quân khoảng 57.400 đồng/cổ phiếu, cao hơn 13,4% so với mức giá đóng cửa phiên giao dịch ngày 21/5. Trong đó, SK nhận hơn 4.210 tỷ đồng, Bình Minh Kim nhận 862,5 tỷ đồng và KBA nhận gần 652 tỷ đồng.

Sau thương vụ này, Livzon chính thức trở thành cổ đông lớn nhất của Imexpharm, vượt qua Tổng công ty Dược Việt Nam (Vinapharm) hiện đang nắm giữ 22,04% cổ phần.

Theo chia sẻ của Livzon, giá trị giao dịch được xác định dựa trên cơ sở đàm phán, tính đến mức vốn hóa trung bình 269 triệu USD của Imexpharm trong 30 ngày giao dịch tính đến 21/5/2025, cùng với mức phí kiểm soát (control premium - mức chênh lệch khi mua lại doanh nghiệp để nắm quyền điều hành) khoảng 42% so với giá đóng cửa trung bình một tháng gần nhất.

Ban lãnh đạo Livzon đánh giá đây là một thương vụ chiến lược, phù hợp với định hướng toàn cầu hóa và phát triển bền vững của tập đoàn, đồng thời mở ra cánh cửa lớn để tiến sâu vào thị trường dược phẩm đầy tiềm năng tại Đông Nam Á.

Dự kiến, quá trình hoàn tất giao dịch sẽ kéo dài tối đa trong vòng 9 tháng, tùy thuộc vào việc đáp ứng các điều kiện liên quan đến kiểm soát cạnh tranh, tuân thủ giới hạn sở hữu nước ngoài tại doanh nghiệp Việt Nam, cũng như các điều khoản pháp lý thông lệ khác. Khi đó, Imexpharm sẽ chính thức trở thành công ty con gián tiếp của Livzon và kết quả kinh doanh sẽ được hợp nhất vào báo cáo tài chính của tập đoàn Trung Quốc.

Trước đó, từ tháng 12/2024, đã xuất hiện thông tin SK Group - tập đoàn Hàn Quốc là cổ đông lớn nhất của Imexpharm - có kế hoạch bán 65% cổ phần tại doanh nghiệp này. SK đã làm việc với một đơn vị tư vấn tài chính, đồng thời tiếp cận các tập đoàn dược và quỹ đầu tư cổ phần tư nhân để tìm kiếm đối tác phù hợp.

Tại Đại hội cổ đông thường niên năm 2025 của Imexpharm, Chủ tịch Sung Min Woo xác nhận cổ đông SK đang tiến hành tái cấu trúc danh mục đầu tư toàn cầu, bao gồm các tài sản tại Việt Nam. Ông cũng để ngỏ khả năng SK sẽ giảm tỷ lệ sở hữu tại Imexpharm trong thời gian tới.

SK Group bắt đầu đầu tư vào Imexpharm từ năm 2020 thông qua công ty con SK Investment Vina III với tỷ lệ sở hữu ban đầu gần 25%. Sau đó, tập đoàn này liên tục tăng tỷ lệ nắm giữ lên 65%, thông qua 3 pháp nhân gồm SK Investment Vina III, Đầu tư Bình Minh Kim và Đầu tư KBA.

Tỷ lệ cổ đông nước ngoài nắm giữ tại các công ty dược phẩm trên sàn chứng khoán.

Làn sóng đầu tư của Hàn Quốc vào ngành dược phẩm Việt Nam còn ghi dấu ấn của những cái tên đáng chú ý như Mirae Asset và Daewoong Pharmaceutical.

Từ năm 2017, Công ty Cổ phần Traphaco (mã chứng khoán: TRA) – một trong những doanh nghiệp dược đầu ngành – đã "thay máu" cổ đông khi bộ đôi đến từ Hàn Quốc chính thức góp mặt. Qua hai pháp nhân là Magbi Fund Limited (đại diện Mirae Asset) và Super Delta Pte Ltd (đại diện Daewoong), các nhà đầu tư này đã chi hơn 2.350 tỷ đồng để thâu tóm 16,6 triệu cổ phiếu TRA (tương đương 40,12% cổ phần) từ tay Mekong Capital và Vietnam Holding Ltd.

Thương vụ này không chỉ mang lại nguồn vốn lớn mà còn mở ra cánh cửa chuyển giao công nghệ và chiến lược phát triển bền vững cho Traphaco. Hiện Daewoong giữ vai trò cổ đông chiến lược và là đối tác đồng hành sát sao. Tuy vậy, sau nhiều biến động của thị trường, giá trị cổ phiếu nhóm nhà đầu tư Hàn đang nắm giữ hiện chỉ còn khoảng 1.200 tỷ đồng – giảm gần 48% so với mức đầu tư ban đầu. Dẫu vậy, cổ tức đều đặn hàng năm từ Traphaco vẫn giúp “xoa dịu” phần nào khoản lỗ trên sổ sách.

Ở chiều hướng khác, Nhật Bản cũng là một “tay chơi lớn” trong cuộc đua thâu tóm doanh nghiệp dược tại Việt Nam. Năm 2016, Taisho Pharmaceutical khiến thị trường bất ngờ khi chi tới 100 triệu USD để sở hữu 24,44% cổ phần Dược Hậu Giang (mã chứng khoán: DHG), với giá lên tới 100.000 đồng/cổ phiếu – cao hơn 20-30% so với giá thị trường lúc bấy giờ.

Không dừng lại ở đó, Taisho liên tục nâng sở hữu và đến giữa năm 2019, đã chính thức nắm quyền kiểm soát với tỷ lệ hơn 51%. Thương vụ hoàn tất chỉ một năm sau khi Dược Hậu Giang mở room ngoại lên 100% vào tháng 7/2018. Ước tính tổng giá trị mà Taisho chi ra để thâu tóm Dược Hậu Giang rơi vào khoảng 7.000 tỷ đồng.

Bên cạnh Taisho, một cái tên khác là ASKA Pharmaceutical cũng đã âm thầm mở rộng ảnh hưởng. Đầu tháng 2/2021, tập đoàn này chi khoảng 440 tỷ đồng để mua vào 24,9% cổ phần Dược Hà Tây, qua đó trở thành cổ đông lớn nhất. Không dừng lại ở đó, ASKA tiếp tục tăng sở hữu và hiện đã nắm giữ 40% vốn tại doanh nghiệp này.

Ngay từ năm 2012, Abbott – tập đoàn dược phẩm hàng đầu của Mỹ – đã âm thầm đặt chân vào Việt Nam thông qua công ty con CFR International Spa để thâu tóm Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Y tế Domesco (mã chứng khoán: DMC). Trong khoảng thời gian ngắn, Abbott đã gom vào 8,2 triệu cổ phiếu DMC, nhanh chóng trở thành cổ đông lớn nắm giữ 45,94% cổ phần.

Khi Domesco chính thức mở room ngoại lên 100% vào tháng 9/2016, Abbott lập tức tận dụng cơ hội “vàng” để nâng tỷ lệ sở hữu lên 51,69%. Thương vụ này được ước tính tiêu tốn khoảng 400 tỷ đồng.

Giờ đây, khoản đầu tư ấy đã mang lại “quả ngọt”. Giá trị thị trường số cổ phần Abbott đang nắm giữ đã tăng lên hơn 1.100 tỷ đồng – gần gấp ba so với chi phí đầu tư ban đầu, chưa kể đến dòng cổ tức tiền mặt đều đặn hằng năm với tỷ lệ sinh lời cao.

Trong khi đó, Stada Service Holding B.V – công ty con của STADA Arzneimittel AG (một doanh nghiệp đến từ Đức) đã bắt đầu hành trình đầu tư vào Công ty Cổ phần Pymepharco (mã chứng khoán: PME) từ năm 2008. Ban đầu chỉ là cổ đông chiến lược nắm 62% vốn, Stada từng bước nâng tỷ lệ sở hữu lên 88% vào cuối năm 2020 và tiếp tục tăng lên mức áp đảo 99,5% vào tháng 2/2021.

Đầu năm đó, Hội đồng quản trị Pymepharco cũng đồng thuận gần tuyệt đối (với 99,96% tỷ lệ tán thành) cho phép Stada và bên liên quan nâng sở hữu lên tối đa 100% vốn điều lệ – mà không cần thực hiện chào mua công khai.

Sau khi hoàn tất thương vụ, Pymepharco chính thức "rút lui" khỏi sàn chứng khoán khi hủy tư cách công ty đại chúng và hủy niêm yết vào ngày 6/12/2021, đánh dấu sự “đóng cửa” của một thương hiệu nội với thị trường chứng khoán – nhưng là bước mở rộng sâu sắc về chiến lược của Stada tại Việt Nam.

NGÀNH DƯỢC KỲ VỌNG TĂNG TRƯỞNG BỨT PHÁ

Không thể phủ nhận, sự góp mặt của các cổ đông chiến lược nước ngoài – với tiềm lực tài chính mạnh mẽ và thế mạnh về công nghệ – đã mang đến luồng gió mới cho ngành dược Việt Nam. Những tập đoàn dược phẩm toàn cầu như Abbott, Stada, Taisho, Daewoong… không chỉ cung cấp nguồn vốn lớn mà còn truyền tải các chuẩn mực sản xuất, nghiên cứu hiện đại, góp phần quan trọng vào việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nội địa.

Nhờ đó, các công ty dược trong nước như Traphaco, Dược Hậu Giang, Domesco, Pymepharco, Dược Hà Tây… đã có những bước tiến đáng kể trong việc mở rộng hoạt động nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới, cải tiến quy trình sản xuất và mở rộng thị trường cả trong và ngoài nước. Những chuyển động này đang góp phần định hình lại cục diện ngành dược, hướng đến một sân chơi chất lượng cao và cạnh tranh hơn.

Sức hấp dẫn của ngành dược Việt Nam không đến từ ngắn hạn, mà nằm ở triển vọng tăng trưởng bền vững trong trung và dài hạn. Việt Nam là quốc gia có quy mô dân số lớn, trong khi tốc độ già hóa dân số lại thuộc nhóm nhanh nhất châu Á. Cùng với đó, thu nhập bình quân đầu người tăng lên kéo theo nhu cầu chăm sóc sức khỏe và sử dụng thuốc ngày càng cao.

Theo kết quả khảo sát của Vietnam Report về triển vọng kinh doanh ngành dược năm 2025, 66,6% số doanh nghiệp được khảo sát đặt niềm tin vào sự phát triển của thị trường; 13,4% dự đoán sẽ đối mặt với nhiều thách thức hơn; 20% giữ quan điểm thị trường sẽ duy trì trạng thái ổn định, không có nhiều biến động so với năm 2024.

Kênh phân phối thuốc ở các bệnh viện (ETC) vốn chiếm ưu thế trong doanh thu của ngành, được kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì và chứng kiến sự tăng trưởng nhờ chính sách bảo hiểm y tế toàn dân và các quy chế đấu thầu thuốc trong bệnh viện được nới lỏng và thông thoáng hơn, cùng với đó là sự gia tăng nhu cầu về các sản phẩm dược phẩm chuyên biệt, đặc biệt là những loại thuốc hiếm, thuốc sinh học và thuốc điều trị các bệnh hiểm nghèo.

Trong khi đó, kênh phân phối qua nhà thuốc (OTC) dù tăng trưởng doanh thu không quá ấn tượng trong 10 tháng cuối năm 2024, cũng được đa số doanh nghiệp kỳ vọng có nhiều chuyển biến tích cực hơn trong năm 2025.

Về dài hạn, thị trường dược phẩm và thiết bị y tế, chăm sóc sức khỏe được đánh giá có tiềm năng tăng trưởng cao và dư địa phát triển lớn. Việt Nam đang thuộc nhóm quốc gia có tốc độ tăng trưởng ngành dược nhanh nhất thế giới, với tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) dự kiến đạt 6-8% trong giai đoạn 2023-2028 (theo IQVIA).

Bên cạnh đó, theo dự báo của Statista, doanh thu thị trường thiết bị y tế Việt Nam cũng ghi nhận sự tăng trưởng ổn định qua các năm, từ mức 922 triệu USD năm 2016 lên 1,6 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 2,5 tỷ USD vào năm 2029.

Thúy Hà