Nga mang gì tới Trung Đông?

Trước những thách thức toàn cầu, các quốc gia vùng Vịnh coi Nga là đối tác chiến lược có khả năng đóng góp vào sự ổn định và an ninh khu vực. Cách tiếp cận đa phương này cho phép họ cân bằng lợi ích của mình trong khi vẫn duy trì được sự độc lập khỏi ảnh hưởng bên ngoài.

Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov và Tổng Thư ký Hội đồng hợp tác vùng Vịnh Jasem Mohamed Albudaiwi tại Riyadh, Saudi Arabia.

Một bước tiến quan trọng trong việc củng cố mối quan hệ này là chuyến thăm của Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov tới thủ đô Riyadh của Saudi Arabia trung tuần tháng 9 vừa qua. Với những căng thẳng quốc tế hiện tại, các cuộc họp này đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng tương tác, mang lại lợi ích cho cả hai bên. Mục tiêu chính trong chuyến thăm của ông Lavrov là tham dự hội nghị thượng đỉnh chung cấp bộ trưởng trong khuôn khổ Đối thoại Chiến lược giữa Nga và Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC). Sự kiện này diễn ra trong phiên họp lần thứ 161 của GCC, có sự tham dự của Bahrain, Qatar, Kuwait, UAE, Oman và Saudi Arabia.

Những cuộc thảo luận trong các cuộc họp của ông Lavrov cũng đề cập đến việc giải quyết xung đột Nga - Ukraine. Các nước Vùng Vịnh bày tỏ mong muốn mạnh mẽ được nối lại các cuộc đàm phán nhằm đạt được giải pháp chính trị bền vững và giảm thiểu tác động nhân đạo. Họ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm ra một thỏa hiệp phù hợp với lợi ích của tất cả các bên liên quan. Đáp lại, ông Lavrov tuyên bố rằng Moscow sẵn sàng đàm phán, nhưng nhấn mạnh sự miễn cưỡng của các nước phương Tây trong việc tham gia vào các cuộc thảo luận công bằng.

Khi GCC trở nên đáng chú ý

GCC bao gồm 6 quốc gia: Bahrain, Qatar, Kuwait, UAE, Oman và Saudi Arabia. Các quốc gia này đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế và chính trị toàn cầu, đóng vai trò là những nước xuất khẩu dầu khí chính, đồng thời cũng là trung tâm cho các dự án công nghệ và cơ sở hạ tầng đẳng cấp thế giới. Được thành lập vào năm 1981, mục tiêu chính của GCC là tăng cường hợp tác chính trị và kinh tế giữa các quốc gia thành viên. Ban đầu, GCC được thành lập như một biện pháp đối phó với tình trạng bất ổn do chiến tranh Iran-Iraq và cách mạng Iran gây ra, đồng thời đảm bảo an ninh tập thể trước các mối đe dọa trong khu vực. Hội đồng này nhằm mục đích củng cố các nỗ lực giải quyết các thách thức chung và chống lại áp lực từ bên ngoài.

Điểm nổi bật của GCC là mô hình kinh tế độc đáo, được xây dựng trên trữ lượng dầu khí khổng lồ.

Một trong những đặc điểm nổi bật của GCC là mô hình kinh tế độc đáo, được xây dựng trên trữ lượng dầu khí khổng lồ. Tổng cộng, các quốc gia thành viên kiểm soát khoảng 40% trữ lượng dầu mỏ và hơn 20% trữ lượng khí đốt của thế giới. Cơ sở tài nguyên khổng lồ này mang lại cho các quốc gia Vùng Vịnh ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế toàn cầu. Đóng góp của các thành viên GCC vào nền kinh tế thế giới chiếm khoảng 4% GDP toàn cầu, với phần lớn thu nhập của họ đến từ xuất khẩu hydrocarbon, khiến các quốc gia này trở thành những nhân tố quan trọng trên thị trường năng lượng toàn cầu.

Sự hội nhập kinh tế của các nước GCC đã tiến triển ổn định kể từ khi thành lập hội đồng. Năm 2003, một liên minh thuế quan đã được giới thiệu, đơn giản hóa thương mại trong khu vực và năm 2010, các bước đã được thực hiện để tạo ra một liên minh tiền tệ. Mặc dù việc áp dụng một loại tiền tệ thống nhất vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi, GCC đã trở thành khối kinh tế lớn nhất Trung Đông. Đến năm 2023, GDP chung của các nước thành viên đạt khoảng 2 nghìn tỷ USD, củng cố vị thế của họ trên trường kinh tế toàn cầu.

Ảnh hưởng chính trị của GCC cũng đang ngày càng gia tăng trên trường quốc tế. Các quốc gia Vùng Vịnh đóng vai trò quan trọng trong việc làm trung gian đàm phán trên khắp Trung Đông và tích cực tham gia giải quyết các cuộc xung đột như cuộc khủng hoảng Syria và tranh chấp Israel-Palestine. Hội đồng duy trì lập trường trung lập trong hầu hết các cuộc xung đột toàn cầu, cho phép họ đóng vai trò là người hòa giải giữa các bên. Ví dụ, sự tham gia của Qatar trong các cuộc đàm phán ngoại giao liên quan đến Afghanistan và Iran nhấn mạnh tầm quan trọng của các quốc gia GCC trong ngoại giao quốc tế.

Các quốc gia GCC đang ngày càng tăng cường quan hệ ngoại giao và kinh tế với các cường quốc toàn cầu như Mỹ, Trung Quốc, Nga và Liên minh châu Âu. Trong trật tự toàn cầu đang thay đổi, các quốc gia Vùng Vịnh đang mở rộng tầm nhìn, phát triển các mối quan hệ đa phương và tích cực hợp tác với các đối tác mới bên ngoài khối phương Tây.

Trên trường thế giới, GCC ngày càng nổi lên như một thế lực kinh tế và chính trị thống nhất. Những nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào dầu khí và thu hút đầu tư vào các lĩnh vực bao gồm công nghệ, tài chính và du lịch đang củng cố vị thế của khu vực. Những diễn biến này khiến GCC trở thành một nhân tố chủ chốt trong việc định hình nền kinh tế toàn cầu trong tương lai.

Đối thoại chiến lược với Nga

Các quốc gia thuộc Hội đồng hợp tác Vùng Vịnh coi Nga là đối tác quan trọng, đáng tin cậy, với tiềm năng hợp tác đôi bên cùng có lợi. Đối thoại chiến lược Nga-GCC cung cấp một nền tảng để thảo luận về nhiều vấn đề, bao gồm an ninh, năng lượng và kinh tế, tất cả đều rất quan trọng đối với cả Moscow và các quốc gia Vùng Vịnh. Sự hợp tác này mở ra cơ hội để tăng cường quan hệ ở nhiều cấp độ, đặt nền tảng cho các quan hệ đối tác lâu dài.

Đối với Nga, quan hệ với các quốc gia Vùng Vịnh là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại. Đặc biệt chú trọng đến kinh tế, công nghệ và thương mại, những lĩnh vực có tầm quan trọng chiến lược đối với cả hai bên. Trong cuộc gặp với Tổng thư ký GCC Jasem Al-Budaiwi, ông Lavrov nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường các mối quan hệ này, đồng thời lưu ý rằng hợp tác cần được tăng cường ở mọi cấp độ - từ các sáng kiến song phương đến các dự án đa phương.

Quan hệ kinh tế giữa Nga và các nước GCC đang phát triển tích cực trong các lĩnh vực như thương mại, chính trị và du lịch. Nga mong muốn tăng cường sự hiện diện của mình trên thị trường khu vực, đặc biệt là thông qua sự tăng trưởng xuất khẩu, giúp củng cố dấu ấn kinh tế của Nga tại Vùng Vịnh. Quan hệ đối tác của Nga với UAE đặc biệt hiệu quả vì nước này vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Nga trong khu vực. Năm 2022, kim ngạch thương mại giữa hai quốc gia đạt 9 tỷ USD và đến cuối năm 2024, dự kiến sẽ vượt qua 10 tỷ USD. Các mặt hàng xuất khẩu chính bao gồm đá quý, vàng và hàng điện tử. Hơn nữa, số lượng công ty Nga đăng ký tại UAE đã tăng đáng kể trong 2 năm qua, phản ánh sự quan tâm mạnh mẽ trong việc phát triển kinh doanh tại khu vực.

Mặc dù Qatar có kim ngạch thương mại nhỏ hơn so với UAE, nhưng nước này vẫn là đối tác quan trọng của Nga, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu tư. Quan hệ song phương tập trung vào việc phát triển chuỗi cung ứng năng lượng và kinh tế, giúp tăng cường quan hệ và tạo ra các cơ hội kinh doanh mới. Qatar được coi là đồng minh quan trọng để thúc đẩy các dự án chung trong khu vực.

Saudi Arabia cũng là đối tác chính trị và kinh tế quan trọng đối với Nga. Mặc dù kim ngạch thương mại giảm xuống còn 1,6 tỷ USD vào năm 2023 (từ 2,3 tỷ USD vào năm 2022), cả hai quốc gia đều nhận thấy tiềm năng tăng trưởng đáng kể, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp. Nga đang tích cực xuất khẩu các sản phẩm như ngũ cốc, thịt và gia cầm sang Arab Saudi, góp phần vào an ninh lương thực của vương quốc này và mở rộng hợp tác kinh tế trong những năm tới.

Hướng tới một trật tự thế giới mới

Kể từ ngày 1/1/2024, UAE và Saudi Arabia đã chính thức gia nhập BRICS, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao vị thế của họ trên trường quốc tế. Việc họ gia nhập nhóm đa cực này phản ánh mong muốn của các quốc gia Vùng Vịnh về việc tham gia tích cực hơn vào các quá trình kinh tế và chính trị toàn cầu, cũng như tăng cường hợp tác với các đối tác chính như Nga, Trung Quốc và Ấn Độ. Việc trở thành thành viên của BRICS mở ra những cơ hội mới cho các quốc gia này để mở rộng quan hệ kinh tế và đầu tư, củng cố vai trò của họ trong việc định hình một trật tự thế giới mới.

Quan hệ kinh tế giữa Nga và các nước GCC phát triển tích cực trong các lĩnh vực như chính trị, thương mại và du lịch.

Các quốc gia GCC từ lâu đã đóng vai trò quan trọng trong chính trị quốc tế và nền kinh tế toàn cầu, nhưng những năm gần đây đã chứng kiến sự thúc đẩy mạnh mẽ hơn đối với chính sách đối ngoại độc lập. Bất chấp mối quan hệ lịch sử với phương Tây, các quốc gia Vùng Vịnh gia tăng tìm kiếm những con đường thay thế và xây dựng mối quan hệ đa phương với các đối tác như Nga và Trung Quốc. Ông Lavrov nhấn mạnh rằng GCC đang trở thành một trung tâm quyền lực quan trọng trong thế giới đa cực đang nổi lên, hướng tới mục tiêu phân bổ công bằng và cân bằng ảnh hưởng trên trường quốc tế.

Sự dịch chuyển khỏi trật tự thế giới đơn cực của các quốc gia Vùng Vịnh được thúc đẩy bởi những hậu quả tiêu cực mà họ đã chứng kiến từ sự bá quyền của phương Tây, đặc biệt là trong bối cảnh xung đột ở Trung Đông. Sự can thiệp từ bên ngoài, vốn đã góp phần gây ra bất ổn trong khu vực, đã thúc đẩy các quốc gia GCC đánh giá lại các chiến lược chính sách đối ngoại của họ và tìm kiếm các liên minh mới như BRICS, Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) và OPEC+. Các tổ chức này cung cấp nền tảng cho sự tham gia công bằng hơn trên trường thế giới, nơi lợi ích của tất cả các bên đều được xem xét.

Những nỗ lực chung giữa Nga và GCC trong các tổ chức toàn cầu như BRICS, OPEC+ và SCO thể hiện cam kết của cả hai bên trong việc xây dựng một hệ thống toàn cầu minh bạch và công bằng hơn. Các nhóm này thúc đẩy lợi ích chung trong các lĩnh vực như năng lượng, kinh tế và an ninh, tăng cường hợp tác và giúp xây dựng các giải pháp dài hạn cho các thách thức toàn cầu. Những sáng kiến này góp phần tạo ra một thế giới đa cực, nơi mỗi quốc gia có cơ hội tác động đến các quyết định quan trọng.

Hợp tác kinh tế giữa Nga và GCC cũng đang có những tiến triển đáng kể. Mối quan hệ chặt chẽ trong các lĩnh vực năng lượng, thương mại và đầu tư tạo thành nền tảng cho các quan hệ đối tác lâu dài, đặc biệt quan trọng trong thời kỳ bất ổn kinh tế toàn cầu. Các dự án cơ sở hạ tầng và năng lượng chung, cùng với việc mở rộng xuất khẩu và tạo ra các cơ hội đầu tư mới, đang củng cố quan hệ song phương và giúp cả hai bên duy trì sự ổn định trong trật tự toàn cầu đang thay đổi. Sự tham gia chính trị giữa Nga và các quốc gia Vùng Vịnh cũng đang tăng tốc. Cả hai bên đều coi trọng an ninh khu vực và sự ổn định ở Trung Đông.

Nga và GCC chia sẻ tầm nhìn về ngoại giao đa phương diện, cho phép họ giảm sự phụ thuộc vào các đối tác phương Tây và phát triển các chiến lược độc lập để giải quyết các vấn đề quốc tế và khu vực. Cách tiếp cận này tạo ra các điều kiện thuận lợi để tiếp tục đào sâu đối thoại chính trị.

Mộc Thạch (Tổng hợp)