Nga đang trả giá hay được lợi khi đường ống qua Ukraine đóng cửa?

Châu Âu khó đoạn tuyệt quan hệ làm ăn với Nga

Nga có kế hoạch mở rộng xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) trong khi vận chuyển khí đốt qua đường ống cho các khách hàng khác, chẳng hạn như Trung Quốc.

"Chúng tôi sẽ tiếp tục tăng thị phần của mình trên thị trường LNG thế giới", thậm chí cả khi các lệnh trừng phạt có mục đích ngăn chặn sự tăng trưởng này, Tổng thống Putin cho hay trong cuộc họp báo thường niên ngày 19/12. Ông cũng bày tỏ sự tự tin rằng tập đoàn khí đốt Gazprom PJSC của Nga vẫn sẽ tồn tại sau khi kết thúc vận chuyển qua đường ống ở Ukraine.

Ảnh minh họa: Reuters

Bất chấp những lời kêu gọi cấm nguồn cung từ Nga, châu Âu đang mua lượng nhiên liệu siêu lạnh kỷ lục từ Moscow, chủ yếu từ nhà máy LNG Yamal do Novatek PJSC đứng đầu.

Khối lượng này đã vượt quá lượng nhiên liệu mà Nga bán qua Ukraine trước ngày 1/1/2025 khi Kiev từ chối cho phép bất kỳ hoạt động trung chuyển nào tiếp tục, đóng cửa tuyến đường đã tồn tại 5 thập kỷ qua lãnh thổ của mình.

Tình hình này đã nhấn mạnh việc châu Âu khó cắt đứt quan hệ với Nga như thế nào, quốc gia trong thập kỷ qua đã củng cố vị thế là nhà cung cấp các mặt hàng quan trọng cho châu lục này. Nó cũng làm nổi bật cách mà cuộc xung đột ở Ukraine nổ ra vào cuối tháng 2/2022 đã buộc Nga phải tiếp tục điều chỉnh mạng lưới giao dịch của mình. Tuy nhiên, Moscow chứng minh rằng ngay cả khi con đường dẫn đến một thị trường đóng lại, vẫn có những con đường khác mở ra cho Nga.

Dữ liệu theo dõi tàu cho thấy tổng lượng xuất khẩu LNG của Nga đã đạt kỷ lục vào năm ngoái.

Trước chiến dịch quân sự, Nga từng bán 155 tỷ mét khối khí đốt qua đường ống cho châu Âu mỗi năm. Vào năm 2024, nước này đã xuất khẩu khoảng 30 tỷ mét khối khí đốt sang khu vực này, trong đó hơn một nửa khối lượng đi qua Ukraine.

Vì hầu hết khí đốt qua đường ống của Nga đã ngừng chảy vào châu Âu nên việc ngừng cung cấp đường ống ở Ukraine sẽ không ảnh hưởng nhiều đến nền kinh tế nước này, Tatiana Orlova, một nhà kinh tế tại Oxford Economics cho biết.

Theo Orlova: "Châu Âu vẫn sẽ cần khí đốt vì mỗi nỗ lực hạn chế khí đốt Nga đều không thành công. Có lẽ họ sẽ mua thêm LNG của Nga để bù đắp cho sự sụt giảm trong lượng khí đốt tự nhiên nhập khẩu từ Nga".

Theo tính toán của Bloomberg, Gazprom đã bán được khoảng 6 tỷ USD khí đốt qua Ukraine năm 2024. Tuy nhiên, hầu hết các nhà kinh tế và nhà nghiên cứu đều dự đoán nền kinh tế Nga chịu tác động không đáng kể khi bị mất nguồn thu này. Ước tính của nhiều nhà phân tích cho thấy, Nga sẽ mất khoảng 0,2 - 0,3% GDP.

"Những con số này quá nhỏ để có thể gây ảnh hưởng đến nỗ lực chiến đấu của Moscow", David Oxley, một nhà kinh tế tại Capital Economics cho biết vào tuần trước. Để so sánh, Ukraine sẽ mất khoảng 0,5% GDP do việc chấm dứt thu phí vận chuyển khí đốt, chuyên gia này ước tính.

Ngoài ra, theo ước tính của ông, Slovakia - quốc gia phụ thuộc nhiều vào khí đốt Nga và cũng kiếm được tiền từ phí vận chuyển sẽ mất 0,3% GDP.

Những lựa chọn thay thế của Nga

Ngoài doanh số bán LNG, Nga cũng có các đường ống khác để vận chuyển khí đốt, giúp bù đắp cho việc mất tuyến đường qua Ukraine.

Lượng khí đốt vận chuyển đến Trung Quốc, nơi đang vượt châu Âu để trở thành thị trường lớn nhất cho đường ống khí đốt của Nga, được cho là đạt mức kỷ lục khoảng 31 tỷ mét khối vào năm 2024. Con số này sẽ tăng lên 38 tỷ mét khối trong năm nay khi tuyến Power of Siberia đạt công suất thiết kế đầy đủ.

Theo ước tính của học giả Sergey Vakulenko thuộc Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, điều đó sẽ bù đắp một nửa lượng khí đốt bị mất khi quá cảnh qua Ukraine kết thúc.

Gazprom có thể bán nhiều năng lượng hơn thông qua TurkStream, đường ống dẫn khí trực tiếp giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ dưới Biển Đen, cũng giúp cung cấp cho một số khách hàng châu Âu. Vào năm 2025, Gazprom có thể bán 25 tỷ mét khối cho Thổ Nhĩ Kỳ và 15 tỷ mét khối cho châu Âu thông qua TurkStream, ông Sergey Vakulenko cho hay.

Nga có kế hoạch chuyển hướng một số nhiên liệu sang các quốc gia ở Trung Á và sẽ nỗ lực tăng công suất của đường ống thời Liên Xô từ Nga đến Uzbekistan qua Kazakhstan.

Về mặt chính trị, vấn đề khí đốt tạo cơ hội cho Điện Kremlin chứng minh rằng ông Putin không hoàn toàn bị cô lập, Sergei Markov, một cố vấn chính trị thân cận với Điện Kremlin nhận định.

“Đối với Moscow, điều cực kỳ quan trọng là lệnh cấm vận ngoại giao đã bị phá vỡ lần thứ hai", ông Markov nói, ám chỉ đến chuyến thăm bất ngờ của Thủ tướng Slovakia Robert Fico tới Moscow ngày 23/12 để thảo luận về khí đốt cùng nhiều vấn đề khác. Ông là nhà lãnh đạo châu Âu thứ hai đến thăm Moscow kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine sau chuyến thăm của Thủ tướng Hungary Viktor Orban vào tháng 7/2024.

Tháng trước, Tổng thống Putin cho biết Nga sẵn sàng vận chuyển khí đốt sang châu Âu nhưng ông cảnh báo, bất kỳ thỏa thuận mới nào cũng sẽ khó đạt được, ngay cả khi giá cả tăng cao do nguồn cung thắt chặt hơn mà châu Âu hiện đang đối mặt.

Tuy nhiên, các kế hoạch cả về khí đốt qua đường ống và LNG của Nga có thể phải đối mặt với những thách thức riêng. Trong khi Nga đặt mục tiêu đưa hàng xuất khẩu qua tuyến liên kết thứ hai tới Trung Quốc trong 2 năm thì các cuộc đàm phán về tuyến đường ống thứ ba đang bị đình trệ do bất đồng về các điều khoản.

Nga muốn tăng gấp ba lần lượng xuất khẩu LNG lên 100 triệu tấn vào năm 2035, từ mức 33 triệu tấn của năm ngoái nhưng các lệnh trừng phạt của phương Tây với tất cả các dự án quan trọng trong tương lai và tàu chở LNG đã làm phức tạp thêm mục tiêu này.

"Bối cảnh thị trường khí tự nhiên và LNG đã thay đổi đáng kể với Nga trong 3 năm qua", Claudio Steuer, cố vấn năng lượng và là thành viên của tập đoàn International Human Resources Development Corporation (IHRDC) cho biết. Nó đòi hỏi "sự đầu tư và nỗ lực nhiều hơn cho một doanh nghiệp ít lợi nhuận hơn" khi Nga cần tìm kiếm thêm khách hàng vốn nhạy cảm hơn về giá.

Các lệnh trừng phạt đã kìm hãm mục tiêu tăng trưởng LNG của Nga. Dự án mới nhất của Novatek, Arctic LNG 2, năm ngoái đã bắt đầu xuất khẩu, nhưng các lệnh trừng phạt do Mỹ và đồng minh áp đặt đã hạn chế khả năng tiếp cận nhà máy với các tàu chở hàng phá băng di chuyển trên vùng biển phía Bắc lạnh giá và khiến các khách hàng nước ngoài không muốn mua các lô hàng,

Năm 2025, trọng tâm sẽ là quyết định của Tổng thống Donald Trump về các lệnh trừng phạt với Nga. Làm cho tình hình phức tạp hơn dường như là mục tiêu chính của Mỹ nhằm cung cấp nhiều LNG hơn cho châu Âu.

Lệnh cấm vận chuyển LNG Yamal tại các cảng châu Âu cũng có thể làm phức tạp thêm hoạt động hậu cần cho nguồn cung của Nga sang châu Á khi Tuyến đường biển phía Bắc bị đóng. Dù vậy, trên thực tế, các lệnh trừng phạt có thể khiến nhiều nguồn cung hơn được chuyển đến châu Âu.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Bloomberg