Từ yêu thích làm thí nghiệm đến HCV Olympic Dự án Hóa học quốc tế 2025

Kỳ thi Olympic Dự án Hóa học quốc tế (Project Chemistry Olympiad - PCO) được tổ chức cho học sinh từ lớp 8 đến 11 tại khoa Hóa học, Đại học Quốc gia Moscow (Liên bang Nga) kể từ năm 2019. Năm 2025, kỳ thi thu hút khoảng 2.500 thí sinh từ nhiều quốc gia tham dự.

Đoàn Việt Nam có 8 học sinh lọt vào chung kết. Trong đó, Trần Tuấn Thành - học sinh lớp 10 chuyên Hóa, Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học tự nhiên, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội đã xuất sắc giành được huy chương Vàng.

Trần Tuấn Thành đã có niềm yêu thích với môn Hóa học và yêu thích làm thí nghiệm với phòng lab. Ảnh: NVCC - Thiết kế: Thảo Lê

Trở về từ Nga sau những ngày tham gia kỳ thi Olympic Dự án Hóa học quốc tế 2025, nam sinh không giấu nổi sự xúc động cũng như tự hào với kết quả bản thân đạt được. Phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với Tuấn Thành về hành trình tham gia kỳ thi cũng như bí quyết đạt giải cao khi tham dự kỳ thi quốc tế.

Chia sẻ về hành trình đến với kỳ thi Olympic Dự án Hóa học quốc tế 2025, Tuấn Thành cho biết nam sinh đến với kỳ thi với mong muốn được thử thách bản thân cũng như được theo đuổi đam mê với môn Hóa học của mình.

“Tình cờ biết đến kỳ thi Olympic Dự án Hóa học quốc tế 2025, em đã quyết định đăng ký tham gia ngay với mong muốn được thử sức. Một lý do nữa để em đến với cuộc thi này là vì em học chuyên Hóa và yêu thích làm các thí nghiệm hóa học trong phòng lab. Ban đầu, em không nghĩ mình qua được vòng loại vì đề của vòng loại khá khó, liên quan đến các chuyển hóa hóa học được các nhà hóa học thực hiện trong những nghiên cứu của họ. Khi nhận kết quả thông báo được sang Nga thi vòng chung kết, em thực sự bất ngờ, vui mừng nhưng cũng xen chút lo lắng", Tuấn Thành nhớ lại.

Trước đó, Tuấn Thành đã được gia đình tạo điều kiện tham gia nhiều cuộc thi khác nhau. Vì vậy nam sinh chuyên Hóa bày tỏ, bản thân không quá áp lực về tâm lý khi đến với cuộc thi lớn tại nước ngoài.

"Em cũng may mắn vì luôn có sự đồng hành của bố mẹ. Ngay từ khi em học tiểu học và trung học phổ thông, bố mẹ đã đăng ký cho em tham gia rất nhiều cuộc thi về Tiếng Anh, Toán, Khoa học,… để em được cọ xát và học hỏi. Chính vì thế, nên khi đến với kỳ thi Olympic Dự án Hóa học Quốc tế 2025 em không quá áp lực về tâm lý nhưng vẫn sự hồi hộp là điều khó tránh khỏi", Thành cho biết thêm.

Với kỳ thi năm nay, thí sinh cần trải qua hai phần thi: Vòng thi lý thuyết (vòng loại, tổ chức tại các địa phương) và vòng thi thực hành (vòng chung kết).

Ở vòng thi lý thuyết, thí sinh cần thực hiện một số bài tập lý thuyết liên quan đến hóa học vô cơ, hóa lý và hữu cơ. Những thí sinh có kết quả tốt sẽ được tham gia phần thi thực hành.

Với một học sinh lớp 10, lại lần đầu tham gia kỳ thi lớn tại Nga, việc vượt qua vòng loại và có mặt ở vòng chung kết với Thành đã là điều thành công ngoài mong đợi của bản thân.

“Đối với thí sinh đến từ Việt Nam như em, việc vượt qua vòng loại và có mặt ở vòng chung kết cuộc thi có thể nói đã là thành công. Bởi thí sinh các nước khác, đặc biệt là các thí sinh tại Nga đa phần là học sinh từ các trường chuyên, có năng lực học tập tốt.

Ở các nước bạn, học sinh đều được làm quen với thực nghiệm hóa học từ sớm. Ngoài việc thực hành trên lớp, các học sinh ở đó đều được tham gia những câu lạc bộ như: câu lạc bộ hóa học, câu lạc bộ STEM,… Một số học sinh còn được trải nghiệm trong các nhóm nghiên cứu của các giáo sư trong những cơ sở giáo dục đại học nên các bạn có nhiều kinh nghiệm.

Dù vậy, em cũng rất may mắn khi trước đó tại Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên, lớp Hóa của em đã được học làm thí nghiệm tại phòng thí nghiệm của trường. Điều này giúp em tự tin thực hành tại phòng thí nghiệm khi tham gia kỳ thi, không còn bỡ ngỡ với các dụng cụ thí nghiệm. Tuy nhiên, việc tổng hợp và phân tích các phức (một nhánh quan trọng của hóa học vô cơ và hóa học phối hợp) lại là khía cạnh lần đầu tiên em được tiếp cận đến”.

Trải qua vòng loại cam go, đặt chân đến Đại học Quốc gia Moscow, Tuấn Thành và các đồng đội đã ngay lập tức ôn luyện hết tốc lực để chuẩn bị kỹ lưỡng cho vòng chung kết với bài thi thực hành.

“Phần thi thực hành của vòng chung kết gồm hai giai đoạn: Đầu tiên, mỗi thí sinh được yêu cầu đề xuất phương án tối ưu để giải một vấn đề cụ thể. Sau khi báo cáo trước hội đồng giám khảo, thí sinh được thực hiện dự án đó ở phòng thí nghiệm trong hai buổi, mỗi buổi 4 tiếng.

Dự án của em tham gia thi lần này đó là: từ hỗn hợp cobalt (II) nitrate và sodium bicarbonate (khối lượng không quá 10g, hàm lượng mỗi thành phần không ít hơn 20% theo trọng lượng) thu được phức K3[Co(C2O4)3] với hiệu suất cao, chứng minh được thành phần của hợp chất qua các phương pháp phân tích đơn giản (xác định định tính ít nhất hai nguyên tố trong hợp chất và định lượng hàm lượng hàm lượng của một nguyên tố). Một trong những yêu cầu khá khó là chúng em chỉ được thực hiện dự án với hóa chất được ban tổ chức cho trước.

Khó khăn lớn nhất đối với em đó là thời gian nhận dự án rất gấp, em chỉ có một tuần để chuẩn bị. Em phải tra cứu trên mạng và các tài liệu để đề xuất được quy trình tổng hợp phức và phân tích hỗn hợp với những hóa chất theo đúng quy định của ban tổ chức. Chính vì thế, khi vượt qua được những khó khăn này em đặc biệt xúc động", nam sinh nhớ lại.

Trần Tuấn Thành (thứ 3 từ trái sang) cùng các học sinh trong đoàn Việt Nam tại Nga tham gia chung kết kỳ thi Olympic Dự án Hóa học Quốc tế 2025. (Ảnh: NVCC)

Tuấn Thành cũng vô cùng biết ơn sự giúp đỡ của các chuyên gia đến từ Hội Hóa học Việt Nam, các thầy cô Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng như các thầy cô tại Khoa Hóa học – Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã đồng hành giúp đỡ bản thân vượt qua kỳ thi. Bên cạnh đó, sự ủng hộ và động viên từ gia đình cũng tạo động lực cho nam sinh hoàn thành tốt phần thi của mình.

"Em thực sự may mắn khi được Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Quốc Trung (trưởng đoàn) và các thầy cô, các nghiên cứu sinh tại Khoa Hóa học, Trường Đại Học Sư phạm Hà Nội tư vấn thêm cho em trong quá trình chuẩn bị dự án này. Nhờ sự giúp đỡ quý báu đó mà em có thêm tự tin và gặp nhiều thuận lợi trong quá trình thực hiện dự án khoa học của mình.

Thầy Vũ Quốc Trung luôn nhắc nhở chúng em làm việc phải nghiêm túc, tỉ mỉ, ghi chép cẩn thận để tìm ra điều kiện tổng hợp tối ưu. Nhờ vào sự kỷ luật và nghiêm túc đó, em đã may mắn giành được tấm huy chương Vàng.

Em cũng có thêm kinh nghiệm sau cuộc thi đó là khi làm bất cứ việc gì phải thực sự nghiêm túc mới đạt được kết quả tốt. Em vẫn luôn ấn tượng với sự nghiêm khắc của thầy Trung, sự động viên, cởi mở của các thầy cô và các anh chị hướng dẫn chúng em trong mỗi lần thực hành thí nghiệm", nam sinh chia sẻ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Quốc Trung (thứ 5 từ trái sang) cùng Tuấn Thành (ngoài cùng bên phải) và các học sinh trước ngày lên đường tham gia vòng chung kết tại Nga. (Ảnh: NVCC)

Chia sẻ về bí quyết để cân bằng giữa việc học tập chính khóa và tham gia nghiên cứu hóa học, tham dự các kỳ thi trong nước và quốc tế, nam sinh lớp 10 bật mí: “Điều may mắn với em là kỳ thi diễn ra sau khi trường em thi hết học kỳ I. Bên cạnh đó em cũng được nhà trường và thầy giáo chủ nhiệm tạo điều kiện để em tham gia ôn tập cho kỳ thi.

Để tránh quá tải và giữ tâm lý ổn định, em luôn phân chia thời gian hợp lý cho các hoạt động học tập theo cấp độ ưu tiên. Về những phần nghiên cứu, em tập trung cao độ hơn, tỉ mỉ từng chi tiết nhỏ để không gặp sai sót khi tham gia thực hành thực tế".

Tuấn Thành bày tỏ mong muốn trong tương lai vẫn tiếp tục cố gắng để theo đuổi niềm yêu thích với môn Hóa học: “Hiện tại, em cùng các bạn vẫn đang cố gắng học tập thật tốt, tham gia các hoạt động tại Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên. Việc tham gia kỳ thi Olympic Dự án Hóa học quốc tế 2025 vừa qua đã khiến em thêm yêu môn Hóa học nhiều hơn, có thêm sự tự tin và động lực học tập. Em sẽ cố gắng để trau dồi kỹ năng và kiến thức để học tập chuyên sâu với môn học này”.

Về phía gia đình, mẹ của Tuấn Thành cho biết chị và chồng luôn ủng hộ và đồng hành cùng con để Tuấn Thành có thể thực hiện đam mê của mình.

“Chúng tôi luôn ủng hộ Thành hết mình trong việc học tập nhưng điều quan trọng nhất là con phải có quyết tâm cùng với sự đồng hành và dìu dắt của các thầy cô giáo. Chặng đường học tập của con là cả đời vì thế chỉ cần con được học tập và thực hiện đam mê của mình, gia đình sẽ luôn bên cạnh hỗ trợ và ủng hộ con”, mẹ của nam sinh nhấn mạnh.

Thảo Lê