Năm mới kể chuyện cũ CÓ MỘT MÙA XUÂN NĂM TỴ NHƯ THẾ Ở TRÀ VINH

Báo Vĩnh Trà số Xuân Đinh Tỵ 1977 và bài báo tổng kết chiến dịch “Cả tỉnh chào Xuân ra quân làm thủy lợi” ngày 15/7/1977.

Từ ngày chiến tranh kết thúc 30/4/1975 đến nay, chúng ta đã qua 50 mùa Xuân với 05 lần năm Tỵ - Đinh Tỵ 1977, Kỷ Tỵ 1989, Tân Tỵ 2001, Quý Tỵ 2013 và năm nay là Ất Tỵ 2025.

Trong niềm hân hoan đón chào Xuân mới, mời bạn cùng tôi nhìn lại quá khứ của một mùa Xuân năm Tỵ ở Trà Vinh cách đây 48 năm mà cho đến bây giờ, khi nhắc lại, ai cũng phải ngưỡng mộ một kỳ công.

Sau những ngày đón Xuân Đinh Tỵ vui tươi, đầu tháng 02/1977, trên 166.700 lượt người lao động Kinh- Khmer tỉnh Cửu Long đồng loạt ra đồng tiến quân vào 03 công trình “Đại thủy nông” thủ công - Đào bằng tay 03 con kênh thủy lợi cấp I có tổng chiều dài hơn 53km.

Tại công trình thủy lợi mang tên “Thống Nhất”, đào con kênh cấp I, dài 17km, ngang 22m, sâu 3,5m, vắt qua cánh đồng các xã Thanh Mỹ, Đa Lộc, Hiệp Hòa, Vinh Kim Mỹ Hòa thuộc 02 huyện Châu Thành Đông (huyện Châu Thành Đông là huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh ngày nay) và Cầu Ngang, hàng ngày có trên 20.000 người của 02 huyện Châu Thành Đông và Cầu Ngang tham gia đào đắp.

Tại công trình thủy lợi mang tên “19 tháng 5”, đào con kênh cấp I dài 24km, ngang 22m, sâu 3,5m vắt qua cánh đồng các xã Long Thới, Phong Thạnh, Hiếu Tử, Tân An, Huyền Hội thuộc 03 huyện Cầu Kè, Tiểu Cần và Càng Long, hàng ngày hơn 20.000 dân công thuộc các huyện Cầu Kè, Càng Long, Tiểu Cần và Trà Ôn tham gia đào đắp.

Tại công trình thủy lợi mang tên “3 tháng 2”- Công trình được khởi công đúng vào dịp kỷ niệm 47 năm (1930 -1977), ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Tại công trường đào kênh cấp I “3 tháng 2”, dài 18km, ngang 22m, sâu 3,5m, vắt qua cánh đồng các xã Tập Ngãi, Phước Hưng, Long Hiệp, Đôn Châu thuộc huyện Trà Cú (Long Hiệp lúc đó bao gồm 03 xã Long Hiệp, Ngọc Biên và Tân Hiệp ngày nay), hàng ngày có trên 30.000 dân công từ các huyện Trà Cú, Châu Thành Tây (huyện Châu Thành Tây là huyện Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long lúc đó), Vũng Liêm, Tam Bình, Bình Minh, Cái Nhum, thị xã Trà Vinh, thị xã Vĩnh Long, Công an Cửu Long và lực lượng cán bộ, chiến sĩ Tỉnh đội Cửu Long, tham gia đào đắp.

Như bức phù điêu - Lực lượng vũ trang tỉnh Cửu Long lao động trên công trường đào kênh 3 tháng 2, tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh ngày đầu khởi công 03/02/1977.

Lực lượng lao động các huyện, thị tỉnh Cửu Long trên 03 công trình Đại thủy nông thủ công mùa Xuân Đinh Tỵ năm 1977, bao gồm học sinh các Trường Phổ thông cấp III, Trường Bổ túc văn hóa thanh niên công nông tỉnh Cửu Long và hàng trăm nhà sư các chùa Nam tông Khmer huyện Trà Cú.

Ròng rã gần 120 ngày đồng loạt thi công trên đại công trường thủy nông thủ công với quyết tâm: “Lấy sức mình dẫn nước tưới đồng chua”, hơn 166.700 lượt người có mặt túc trực trên công trường, sử dụng 2.400.000 ngày công, đào đắp 2.505.180m³ đất trên tổng chiều dài 03 dòng kênh hơn 53km, đã hoàn thành 03 công trình kênh cấp I: Kênh Thống Nhất, Kênh 19 tháng 5 và Kênh 3 tháng 2, dẫn nước ngọt từ Sông Hậu về tưới cho hơn 50.000 héc-ta đất cày cấy trên cánh đồng các huyện Cầu Kè, Tiểu Cần, Châu Thành, Càng Long, Cầu Ngang và Trà Cú.

Gần 02 triệu mét khối (m³) nước ngọt trên Sông Hậu theo các cửa Cầu Quan, huyện Tiểu Cần, cửa Đường Đứt, ấp Mỹ Văn, xã Long Thới, huyện Cầu Kè chảy về tràn ngập cả 03 dòng kênh, bù đắp lại nỗi cực nhọc của hàng chục vạn người gần 04 tháng ròng nắm chặt…“Cán leng đưa trong nắng trưa vời vợi”.

Đồng chí Nguyễn Ký Ức, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Cửu Long, đọc báo cáo tổng kết tại lễ khánh thành 03 công trình đại thủy nông thủ công - kênh Thống Nhất, kênh 19 tháng 5 và kênh 3 tháng 2, ngày 04/6/1977, tại xã Phước Hưng, huyện Trà Cú.

Đi qua các công trường đào kênh “Thống Nhất”, “19 tháng 5”, và “3 tháng 2”, lúc đó, tôi vô cùng khâm phục ý nghĩa của sức người khi được Tỉnh ủy Cửu Long tập hợp lại.

Mặt và bờ kênh có diện tích gần 3.000 héc-ta trên đất canh tác của bà con nông dân khô nẻ và cây gốc lớn, nhỏ tưởng chừng như khó có gì lay chuyển ấy ngoài nước mưa, thì chỉ trong vòng 120 ngày, dưới hàng chục vạn đôi tay cần cù lao động đã phải chịu khuất phục để cho 03 dòng kinh dài 53km, ngang 22m như tấm lụa dài, mềm mại vắt ngang qua.

“Hy sinh” khoảng 3.000 héc-ta đất canh tác để làm dòng kênh đưa nước về tưới cho 50.000 héc-ta đất canh tác đang khô khát, có ý nghĩa vô cùng to lớn về kinh tế, xã hội đối với người nông dân Trà Vinh mới vừa bước ra khỏi chiến tranh.

Trực tiếp chỉ đạo 03 công trình “Đại thủy nông” thủ công mùa Xuân năm Đinh Tỵ 1977 là đồng chí Nguyễn Đáng (Năm Trung, 1925 - 1984), quê quán xã Huyền Hội, huyện Càng Long, Bí thư Tỉnh ủy Cửu Long và đồng chí Nguyễn Ký Ức (1931, quê quán xã Ngãi Tứ, huyện Tam Bình), Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Cửu Long.

Ngày 04/6/1977 (nhằm thứ Bảy, ngày 18/4 năm Đinh Tỵ), tại xã Phước Hưng, huyện Trà Cú, Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Cửu Long trọng thể làm lễ khánh thành, bàn giao 03 công trình Đại thủy nông tràn đầy nước ngọt cho nông dân các huyện Cầu Kè, Tiểu Cần, Càng Long, Châu Thành Đông, Trà Cú và Cầu Ngang sử dụng.

Nông dân Kinh - Khmer huyện Trà Cú vui mừng đón nước ngọt về trên dòng kênh 3 tháng 2, tháng 6/1977 (Ảnh trong bài: Người viết chụp lại trên báo Cửu Long - cơ quan của Đảng bộ tỉnh Cửu Long).

48 năm qua, kỳ tích lập nên 03 công trình Đại thủy nông thủ công - Kênh Thống Nhất, Kênh 19 tháng 5 và Kênh 3 tháng 2, vào mùa Xuân năm Đinh Tỵ 1977, có thể chỉ còn là hoài niệm - Nhưng đời sống của hàng trăm ngàn con người dọc chiều dài hơn trăm cây số hai bên bờ kênh huyền thoại này gần nửa thế kỷ qua và mãi về sau vẫn tiếp tục nảy nở sinh sôi.

Chúng ta nghiêng nón tri ơn những người “nông dân tiên phong” đã đổ bao mồ hôi, công sức xây dựng cho đồng lúa Trà Vinh 03 công trình đại thủy nông thủ công vào mùa Xuân năm Đinh Tỵ đã xa ấy, cho đến bây giờ vẫn xanh mãi giữa lòng dân!

Bài, ảnh: TRẦN VĂN ĐIỀN