Nắm bắt xu hướng phòng vệ thương mại để khai thác hiệu quả thị trường châu Á, châu Phi

Chỉ riêng trong ASEAN, 4 nước Malaysia, Indonesia, Philippines và Thái Lan đã điều tra tới 53 vụ việc phòng vệ thương mại với hàng hóa của Việt Nam

Châu Á - châu Phi và châu Đại Dương luôn là thị trường quan trọng của Việt Nam

Tự do hóa thương mại và hội nhập kinh tế quốc tế là xu hướng mang tính thời đại. Nhận thức đầy đủ, đúng đắn xu hướng đó, Đảng và Nhà nước ta đã thực hiện công cuộc đổi mới và chủ động hội nhập quốc tế. Tính tới nay, Việt Nam đã thiết lập quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đồng thời, Việt Nam đã ký kết và đang đàm phán 19 hiệp định thương mại tự do (FTA). Có thể nói rằng Việt Nam là một trong những quốc gia có độ mở lớn nhất và đã ký kết nhiều FTA nhất trên thế giới.

Trong các thị trường xuất khẩu, khu vực châu Á - châu Phi và châu Đại Dương luôn là thị trường quan trọng của Việt Nam. Trong đó có thể điểm tên những đối tác quen thuộc của chúng ta như Trung Quốc, Hồng Kông (Trung Quốc), Hàn Quốc, Nhật Bản, Indonesia, Singapore, Australia …

Trong những năm qua, Việt Nam đặc biệt chú trọng vào việc tăng cường hợp tác kinh tế với các quốc gia trong khu vực châu Á - Phi và châu Đại Dương nhằm đẩy mạnh xuất khẩu tại khu vực tiềm năng này. Cụ thể, Việt Nam đã tận dụng các cơ hội hợp tác từ các FTAs song phương với các đối tác riêng lẻ như Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA), Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA), cũng như các FTA đa phương thông qua các tổ chức khu vực như ASEAN hay Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Theo số liệu của Bộ Công Thương, nửa đầu năm 2024, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và khu vực châu Á - châu Phi đạt khoảng 250 tỷ USD tăng khoảng 15% so với cùng kỳ năm 2023, chiếm gần 67% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với thế giới trong 6 tháng đầu năm. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam đến khu vực châu Á đạt gần 89 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2023; khu vực châu Đại Dương và châu Phi lần lượt đóng góp gần 3,5 tỷ USD và 1,5 tỷ USD, tăng khoảng 27% và 6% so với cùng kỳ năm 2023.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang châu Á có thể kể tới như điện thoại các loại và linh kiện, máy vi tính, sản phẩm điện, điện tử, nông sản, vật liệu xây dựng (sắt thép, gạch ốp lát, xi măng), các sản phẩm gỗ, hóa chất, dệt may…; mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang châu Đại Dương như thủy hải sản đã qua chế biến, hạt điều, sắt thép, các sản phẩm gỗ…; mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang châu Phi chủ yếu là gạo, điện thoại các loại và linh kiện, cà phê, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, phương tiện vận tải và phụ tùng, hàng dệt may…

Ứng phó hiệu quả với hàng rào phòng vệ thương mại

Mặc dù, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang các thị trường này có nhiều khởi sắc và dư địa mở rộng thị trường còn rất lớn, song cũng tồn tại những khó khăn, hạn chế không nhỏ chờ đón doanh nghiệp. Một trong những khó khăn lớn nhất là quan điểm bảo hộ, tạo ra các rào cản của các nước, vùng lãnh thổ nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam.

Như hệ quả, các nước nhập khẩu hình thành các hoạt động đơn phương, trừng phạt, đối trọng, tạo sự kiềm chế… trong chính trị, kinh tế thương mại và các hoạt động này có xu hướng ngày càng trở nên phổ biến. Các nước từ việc tận dụng tinh thần tốt đẹp của WTO để tạo ra cạnh tranh công bằng giữa hàng hóa nhập khẩu và sản xuất trong nước, thì đã có xu hướng chuyển sang bảo hộ và hạn chế nhập khẩu từ nước ngoài, thậm chí là bảo hộ quá mức cần thiết.

Trong số các biện pháp bảo hộ đó, phòng vệ thương mại nổi lên là một trong các công cụ hợp pháp, hữu hiệu và được nhiều thành viên WTO sử dụng. Do xuất khẩu nhiều sang thị trường Á - Phi và châu Đại Dương, Việt Nam phải đối mặt với các vụ việc về phòng vệ thương mại tại các thị trường này.

Do xuất khẩu nhiều sang thị trường Á - Phi và châu Đại Dương, Việt Nam phải đối mặt với các vụ việc về phòng vệ thương mại tại các thị trường này

Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, có tới 14/25 nước thuộc nhóm thị trường châu Á, châu Phi và châu Đại Dương đã điều tra 146/270 vụ việc phòng vệ thương mại khác nhau đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Các nước điều tra nhiều nhất là Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Australia, Indonesia, Philippines… Chỉ riêng trong ASEAN, 4 nước Malaysia, Indonesia, Philippines và Thái Lan đã điều tra tới 53 vụ việc phòng vệ thương mại với hàng hóa của ta. Còn tại Châu Đại Dương, Australia cũng đã điều tra 19 vụ việc với Việt Nam.

Bộ Công Thương đã triển khai hàng hoạt các công tác hỗ trợ các Hiệp hội, ngành hàng, các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại tại thị trường châu Á, châu Phi và châu Đại Dương. Đồng thời phối hợp với các cơ quan liên quan tham gia với tư cách một bên liên quan trong các vụ việc điều tra chống trợ cấp đối với Chính phủ.

Tại nhiều thị trường quan trọng như Australia, Philippines, Indonesia…, Bộ Công Thương đã thành công trong việc bảo vệ các lập luận chứng minh Chính phủ không trợ cấp và không can thiệp vào thị trường để tạo ra lợi thế bất bình đẳng cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Bên cạnh đó, thường xuyên bám sát thông tin, quy trình điều tra của Cơ quan điều tra nước ngoài, từ đó cung cấp các thông tin theo yêu cầu và đưa ra các lập luận pháp lý phản bác các luận điểm thiếu căn cứ của nguyên đơn hoặc hoặc các kết luận có khả năng vi phạm WTO của cơ quan điều tra.

Do vậy, trong nhiều vụ việc, cơ quan điều tra đã phải xem xét lại các kết luận hoặc kéo dài thời gian khởi xướng để tiếp tục bổ sung các chứng cứ theo yêu cầu của Bộ Công Thương.

Mặt khác, Bộ Công Thương cũng chú trọng công tác tuyên truyền, đào tạo cho các bên liên quan, bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, các hiệp hội, ngành hàng, các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu, đơn vị tư vấn, nhằm thường xuyên cập nhật các thay đổi trong pháp luật phòng vệ thương mại và thực tiễn áp dụng pháp luật phòng vệ thương mại của nước ngoài, cũng như nâng cao kiến thức và nhận thức về phòng vệ thương mại, giúp các bên liên quan phản ứng kịp thời và hiệu quả khi vụ việc phòng vệ thương mại diễn ra.

Ông Trịnh Anh Tuấn - Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết, thời gian tới, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác phối hợp xử lý các vụ việc phòng vệ thương mại tại thị trường châu Á, châu Phi và châu Đại Dương trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu sang nhóm thị trường tiềm năng này; tăng cường hiệu quả công tác cảnh báo sớm các vụ việc phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam; tăng cường tuyên truyền đào tạo nâng cao nhận thức của các bên liên quan trong lĩnh vực phòng vệ thương mại.

"Doanh nghiệp cũng nên chủ động tìm hiểu và nâng cao nhận thức, kỹ năng để kịp thời ứng phó khi phải đối mặt với các vụ việc phòng vệ thương mại. Mặt khác, doanh nghiệp cần tăng cường phối hợp các cơ quan quản lý nhà nước và theo dõi thông tin cảnh báo của Bộ Công Thương, chuẩn bị nguồn lực để kháng kiện trong trường hợp phát sinh", Ông Tuấn nhấn mạnh.

Thy Thảo