Mỹ - Trung trước nguy cơ chiến tranh thương mại: Đối đầu hay nhượng bộ?

Theo Financial Times, nếu không có bước đột phá nào trong đàm phán, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có nguy cơ rơi vào một vòng xoáy đối đầu thương mại mới, ảnh hưởng đến cả thị trường toàn cầu và chuỗi cung ứng quốc tế.

Mỹ - Trung đứng trước nguy cơ chiến tranh thương mại khi căng thẳng leo thang, đàm phán bế tắc, và tác động kinh tế ngày càng rõ rệt - Ảnh: FT

Căng thẳng leo thang

Tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa Trung Quốc, với lý do Bắc Kinh chưa có hành động đủ mạnh để kiểm soát việc xuất khẩu fentanyl - một loại thuốc phiện tổng hợp gây tử vong cao, đang tràn vào Mỹ và Mexico.

Động thái này đã ngay lập tức vấp phải sự đáp trả của Trung Quốc, khi Bắc Kinh tuyên bố áp thuế từ 10 - 15% đối với các mặt hàng năng lượng và thiết bị nông nghiệp của Mỹ. Các biện pháp trả đũa của Trung Quốc dự kiến có hiệu lực vào hôm 10.2.

Zhang Yanshen, chuyên gia tại Trung tâm Trao đổi kinh tế quốc tế Trung Quốc, nhận định: "Đây có thể chỉ là giai đoạn khởi đầu của một cuộc chiến thương mại mới. Nếu không có sự nhượng bộ từ cả hai phía, tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn rất nhiều".

Ban đầu, giới quan sát kỳ vọng Washington và Bắc Kinh sẽ tổ chức các cuộc đàm phán nhằm tránh một cuộc xung đột thương mại toàn diện. Tổng thống Trump từng tuyên bố rằng ông mong đợi một cuộc trao đổi với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Tuy nhiên, sau khi Bắc Kinh công bố các biện pháp trả đũa, ông Trump khẳng định rằng Mỹ "không vội vàng" đàm phán và mức thuế hiện tại chỉ là "đòn mở màn" cho các biện pháp mạnh hơn sắp tới.

Một quan chức Nhà Trắng cho biết Mỹ vẫn duy trì liên lạc với Trung Quốc qua các kênh ngoại giao tại Bắc Kinh và Washington. Tuy nhiên, phát ngôn viên của đại sứ quán Trung Quốc tại Washington lại tuyên bố rằng "không có diễn biến mới nào" kể từ khi Bắc Kinh thông báo áp thuế trả đũa.

Giới phân tích tại Bắc Kinh cho rằng chiến thuật gây áp lực của ông Trump nhằm buộc Trung Quốc nhanh chóng đạt được thỏa thuận có thể đã phản tác dụng.

Ma Wei, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Mỹ thuộc Học viện Khoa học xã hội Trung Quốc (CASS), nhận định: "Trung Quốc không muốn đàm phán trong điều kiện bất bình đẳng. Để đạt được một thỏa thuận có lợi cho cả hai bên, cần có thời gian thảo luận thực chất thay vì áp đặt thuế quan một cách đột ngột".

Một số nhà quan sát lưu ý rằng phạm vi trả đũa của Trung Quốc lần này có phần hạn chế hơn so với trước đây, bao gồm các cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào các công ty công nghệ Mỹ như Google và Nvidia, thay vì áp thuế rộng rãi lên hàng hóa nhập khẩu. Điều này cho thấy Bắc Kinh vẫn để ngỏ khả năng đàm phán.

Tác động của cuộc chiến thương mại

Chính quyền Trump khẳng định rằng mục tiêu của Mỹ là buộc Trung Quốc phải có biện pháp mạnh tay hơn trong việc kiểm soát fentanyl. Loại thuốc này đã trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho người Mỹ trong độ tuổi từ 18 đến 45. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, vấn đề fentanyl có thể chỉ là một phần trong chiến lược lớn hơn của Washington.

John Gong, giáo sư tại Đại học Kinh tế thương mại đối ngoại (Trung Quốc) cho rằng Mỹ có thể đang sử dụng vấn đề này như một đòn bẩy để đạt được những nhượng bộ lớn hơn từ Trung Quốc, bao gồm cả việc gây sức ép trong cuộc chiến ở Ukraine hoặc yêu cầu ByteDance - công ty mẹ của TikTok chuyển nhượng quyền sở hữu ứng dụng này cho một nhà đầu tư Mỹ.

Trong khi đó, Tổng thống Trump cho biết ông đang xem xét áp dụng các mức thuế "có đi có lại" đối với nhiều quốc gia, dù chưa nêu cụ thể nước nào sẽ bị nhắm đến.

Vào cuối tuần trước, Nhà Trắng cũng đã tạm dừng miễn trừ thuế quan đối với các lô hàng giá trị thấp từ Trung Quốc, một động thái có thể ảnh hưởng trực tiếp đến các nền tảng thương mại điện tử như Shein và Temu.

Tuy nhiên, Mỹ sau đó đã tạm thời cho phép các gói hàng nhỏ lẻ, giá trị thấp từ Trung Quốc được miễn thuế cho đến khi bộ thương mại nước này có thể xác nhận việc đã hình thành các thủ tục và hệ thống để thông quan các gói hàng loại này và thu thuế.

Bắc Kinh sẽ đối phó ra sao?

Theo Wendy Cutler, chuyên gia thương mại và Phó chủ tịch Viện Chính sách xã hội Châu Á, không giống như Canada hay Mexico - hai quốc gia từng phải đối mặt với mức thuế cao hơn trước khi đạt được thỏa thuận với Mỹ – Trung Quốc có thể chọn cách "chờ đợi và quan sát". Cutler cho rằng Bắc Kinh sẽ không vội vàng nhượng bộ trước khi có đánh giá toàn diện về tác động của thuế quan đối với nền kinh tế của họ.

Một số chuyên gia Trung Quốc cũng nhận định Bắc Kinh khó có thể đạt được "thỏa thuận lớn" với Mỹ trong thời gian ngắn, đặc biệt là khi các vấn đề nhạy cảm như cuộc chiến Ukraine và kiểm soát xuất khẩu công nghệ vẫn còn tồn đọng.

Ông Gong cho biết, so với thời gian trước, Trung Quốc đã có sự chuẩn bị tốt hơn để đối phó với thuế quan của Mỹ. Hiện tại, xuất khẩu sang Mỹ chỉ chiếm khoảng 15% tổng kim ngạch thương mại của Trung Quốc, thấp hơn đáng kể so với mức trước đây.

"Lập trường của chính phủ Trung Quốc có thể là: Cứ để nó diễn ra. Dù sao thì phần lớn chi phí thuế quan này vẫn do người tiêu dùng Mỹ gánh chịu, và nhiều công ty Trung Quốc đã dịch chuyển một phần sản xuất sang các nước khác", ông Gong nói.

Tuy nhiên, một số nhà kinh tế cảnh báo rằng nếu Mỹ áp dụng mức thuế 60% như ông Trump từng đề xuất trong chiến dịch tranh cử, nền kinh tế Trung Quốc có thể chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Hui Shan, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Goldman Sachs, ước tính rằng cứ mỗi 20% tăng thêm trong thuế quan của Mỹ sẽ làm giảm khoảng 0,7% tăng trưởng GDP của Trung Quốc.

Bắc Kinh có thể sử dụng một số biện pháp để giảm tác động của thuế quan, chẳng hạn như phá giá đồng nhân dân tệ hoặc tung ra các gói kích thích kinh tế. Tuy nhiên, theo dự báo của Goldman Sachs, ngay cả trong trường hợp Trung Quốc có các biện pháp đối phó, mức giảm tăng trưởng GDP vẫn có thể dao động ở mức 0,2%.

Trong khi đó, phía Mỹ cũng phải đối mặt với những rủi ro từ cuộc chiến thương mại kéo dài. Các doanh nghiệp Mỹ phụ thuộc vào chuỗi cung ứng Trung Quốc có thể phải gánh chi phí sản xuất cao hơn, dẫn đến giá cả hàng hóa tăng, ảnh hưởng đến người tiêu dùng. Đồng thời, căng thẳng thương mại có thể khiến Trung Quốc gia tăng hợp tác với các đối tác khác như Liên minh châu Âu (EU) hoặc các nước Đông Nam Á để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.

Nhìn chung, nếu không có một thỏa thuận thương mại nào đạt được trong thời gian tới, cả Mỹ và Trung Quốc đều phải đối mặt với những tổn thất kinh tế đáng kể, và nguy cơ leo thang thành một cuộc chiến thương mại toàn diện vẫn đang hiện hữu.

Hoàng Vũ