Mỹ sẵn sàng nhượng bộ những gì để đổi lấy đất hiếm từ Trung Quốc?

Mỹ và Trung Quốc vừa bước vào vòng đàm phán thương mại mới nhằm giảm căng thẳng liên quan đến xuất khẩu công nghệ và đất hiếm. Đây là lần đầu tiên hai phái đoàn gặp lại sau vòng thương lượng tại Geneva tháng trước – nơi họ đã đồng thuận tạm giảm thuế trong 90 ngày để tạo cơ hội giải quyết bất đồng thương mại.

Cuộc gặp diễn ra tại dinh thự Lancaster House ở London, kéo dài hơn 6 giờ đồng hồ, kết thúc lúc 20 giờ tối ngày 9/6 (giờ địa phương) và sẽ tiếp tục vào sáng hôm sau. Phía Mỹ do Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent dẫn đầu, với sự tham gia của Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Jamieson Greer. Phía Trung Quốc có Phó Thủ tướng Hà Lập Phong, Bộ trưởng Thương mại Vương Văn Đào và Thứ trưởng Lý Thành Cương.

Sự hiện diện của Lutnick – cựu CEO Cantor Fitzgerald – cho thấy tầm quan trọng của các vấn đề liên quan đến kiểm soát xuất khẩu trong bàn đàm phán. Tổng thống Trump phát biểu từ Nhà Trắng rằng “chúng tôi đang làm tốt với Trung Quốc, dù Trung Quốc không dễ chút nào”.

Mỹ sẵn sàng nhượng bộ để đổi lấy đất hiếm

Chính quyền Trump đang cân nhắc gỡ bỏ một loạt hạn chế xuất khẩu công nghệ để đổi lại việc Trung Quốc nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm – vật liệu quan trọng cho sản xuất thiết bị điện tử, năng lượng và quốc phòng. Hiện Trung Quốc chiếm gần 70% sản lượng đất hiếm toàn cầu.

Các hạn chế Mỹ có thể rút lại bao gồm phần mềm thiết kế chip, linh kiện động cơ phản lực, hóa chất công nghiệp và vật liệu hạt nhân. Những biện pháp này mới được áp dụng trong vài tuần qua sau khi căng thẳng leo thang.

Tuy nhiên, ông Trump vẫn chưa cam kết chắc chắn. Khi được hỏi về khả năng dỡ bỏ kiểm soát xuất khẩu, ông chỉ trả lời “chúng ta sẽ xem”. Ông cũng tuyên bố: “Trung Quốc đã lợi dụng Mỹ nhiều năm, nhưng giờ chúng tôi muốn mở cửa thị trường Trung Quốc”.

Nếu đàm phán thành công, Trung Quốc sẽ tăng xuất khẩu đất hiếm, còn Mỹ sẽ giảm kiểm soát một số sản phẩm công nghệ. Kevin Hassett – Chủ tịch Hội đồng Kinh tế Quốc gia Mỹ – cho biết hai bên kỳ vọng sau “cái bắt tay ở London”, các hạn chế sẽ được nới lỏng và đất hiếm sẽ được cung cấp trở lại với khối lượng lớn.

Tuy vậy, Hassett nhấn mạnh Mỹ sẽ không dỡ bỏ lệnh cấm với các dòng chip AI cao cấp của Nvidia, như dòng H2O dùng để huấn luyện trí tuệ nhân tạo. Những sản phẩm này vẫn bị kiểm soát chặt vì lý do an ninh quốc gia.

Tâm lý kỳ vọng tích cực đã tác động đến thị trường: cổ phiếu Trung Quốc trên sàn Hồng Kông bước vào thị trường giá lên (bull market), còn chỉ số S&P 500 tại Mỹ tiến sát mức đỉnh tháng 2. Giới đầu tư tin rằng đây có thể là tín hiệu hạ nhiệt cho một cuộc chiến thương mại kéo dài.

Vì sao cuộc đàm phán này mang nhiều kỳ vọng dù tình hình vẫn chưa khởi sắc?

Dù đã có “lệnh ngừng bắn” thương mại trong 90 ngày kể từ cuộc gặp Geneva, số liệu tháng 5 vẫn cho thấy thương mại giữa hai nước chưa hồi phục. Xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ giảm mạnh nhất kể từ đại dịch, trong khi nhập khẩu từ Mỹ cũng sụt gần 20%.

Lý do là quá trình thực hiện các cam kết trong thỏa thuận Geneva diễn ra chậm. Mỹ cáo buộc Trung Quốc không thúc đẩy đủ việc cấp phép xuất khẩu khoáng sản chiến lược, còn Bắc Kinh chỉ trích Mỹ siết chặt thị thực sinh viên và hạn chế thêm với xuất khẩu chip.

Một cuộc điện đàm giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình vào tuần trước đã “thắp lại hy vọng” đạt được thỏa thuận. Tuy nhiên, tiến trình vẫn mong manh khi cả hai nền kinh tế đều phải chịu thiệt hại do các quyết định đột ngột về chính sách thương mại.

Phía Mỹ được dẫn dắt bởi những nhân vật hàng đầu trong bộ máy kinh tế và thương mại: Scott Bessent, Howard Lutnick và Jamieson Greer. Việc Lutnick – người từng đứng đầu một tập đoàn tài chính lớn – tham gia cho thấy các vấn đề xuất khẩu công nghệ đang được ưu tiên cao.

Phía Trung Quốc có Phó Thủ tướng Hà Lập Phong – người đang giữ vai trò chủ chốt trong điều phối chính sách thương mại – cùng Bộ trưởng Thương mại Vương Văn Đào và Thứ trưởng Lý Thành Cương, một chuyên gia kỳ cựu từng đại diện Trung Quốc tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Bộ Thương mại Trung Quốc hiện đóng vai trò “đối trọng” với cả Bộ Thương mại và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ. Với đội hình đàm phán như vậy, giới quan sát kỳ vọng các cuộc thương lượng sẽ tiến xa hơn thay vì chỉ dừng lại ở việc “tạm hòa hoãn”.

Thu Trang (Theo Bloomberg)