Mỹ, Nga và Ukraine đàm phán những gì ở Saudi Arabia?

Phái đoàn Nga và Ukraine sẽ không ở chung một phòng. Các quan chức do Kiev cử đi gặp nhóm Mỹ tại Riyadh vào tối 23/3. Sau đó, vào sáng 24/3, các cuộc đàm phán giữa Nga và Mỹ sẽ diễn ra.

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov tham dự cuộc họp giữa phái đoàn Ukraine và Mỹ tại Jeddah hôm 11/3. Ảnh: AFP

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuần trước đã nói chuyện với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Zelensky để thúc đẩy nỗ lực chấm dứt cuộc chiến kéo dài ba năm ở Ukraine.

Dưới đây là một số vấn đề mà Nga, Mỹ và Ukraine thảo luận:

Chấm dứt cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng

Ông Putin và ông Trump đã đồng ý vào tuần trước về "tiến trình hòa bình sẽ bắt đầu" với việc tạm dừng các cuộc tấn công trong 30 ngày nhằm vào các cơ sở năng lượng của Nga và Ukraine, theo Nhà Trắng.

Tuy nhiên, lệnh ngừng bắn có phạm vi hẹp này nhanh chóng bị nghi ngờ khi Moscow tuyên bố Ukraine đã tấn công một kho dầu ở miền nam nước Nga, trong khi Kiev cho biết Nga đã tấn công bệnh viện, nhà dân và làm mất điện một số tuyến đường sắt.

Ông Zelensky cho biết Kyiv sẽ lập danh sách các cơ sở có thể thuộc diện ngừng bắn một phần. Danh sách này có thể bao gồm không chỉ cơ sở năng lượng mà còn cả hạ tầng đường sắt và cảng biển.

Một lệnh cấm tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng có thể mang lại lợi ích nhiều hơn cho Moscow so với Kiev, vì nó sẽ ngăn Ukraine thực hiện các cuộc tấn công tầm xa vào các cơ sở dầu mỏ của Nga – một trong những cách quan trọng mà Kiev đã sử dụng để gây tổn hại cho đối phương.

Các nhà máy điện hạt nhân

Một tuyên bố từ Mỹ cho biết ông Trump đã đề xuất trong cuộc gọi với Zelensky rằng Mỹ có thể giúp điều hành, và thậm chí sở hữu, các nhà máy điện hạt nhân và cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine.

Ông Zelensky cho biết ông và Tổng thống Mỹ đã thảo luận về nhà máy Zaporizhzhia do Nga chiếm giữ ở Ukraine, nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu. Nga và Ukraine đã cáo buộc lẫn nhau về nguy cơ gây ra tai nạn tại nhà máy này bằng các hành động của họ.

Ông Zelensky nói rằng Kiev sẵn sàng thảo luận về sự tham gia của Mỹ trong việc hiện đại hóa nhà máy nếu nó được trả lại cho Ukraine.

Ukraine sẽ có lợi ích lâu dài từ việc giành lại quyền kiểm soát cơ sở này, vốn trước xung đột chiếm 20% tổng sản lượng điện của cả nước.

Tuy nhiên, ông Zelensky cho rằng sẽ mất hai năm rưỡi để đưa nhà máy hoạt động trở lại do những thách thức kỹ thuật lớn. Các nguồn tin trong ngành cũng cho biết việc khôi phục sẽ cần đến một khoản đầu tư khổng lồ.

Vận chuyển hàng hải ở Biển Đen

Theo Điện Kremlin, Tổng thống Putin đã "phản hồi một cách mang tính xây dựng" đối với sáng kiến của Tổng thống Trump về việc bảo vệ vận chuyển hàng hải ở Biển Đen và hai bên đã đồng ý bắt đầu đàm phán về vấn đề này.

Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hợp Quốc đã làm trung gian cho Thỏa thuận Ngũ cốc Biển Đen, một thỏa thuận được ký vào tháng 7/2022 cho phép xuất khẩu an toàn gần 33 triệu tấn ngũ cốc Ukraine qua Biển Đen bất chấp xung đột.

Nga đã rút khỏi thỏa thuận này sau một năm và cho rằng xuất khẩu lương thực và phân bón của họ vẫn gặp nhiều trở ngại nghiêm trọng.

Báo cáo triển vọng hàng hóa toàn cầu của Ngân hàng Thế giới từ tháng 4/2024 cho biết, bất chấp các rủi ro vận chuyển ở Biển Đen, cả Nga và Ukraine vẫn đang xuất khẩu ngũ cốc ra thị trường toàn cầu mà không gặp vấn đề lớn nào. Báo cáo cũng nói rằng sự sụp đổ của thỏa thuận ngũ cốc không có tác động nghiêm trọng.

Phái đoàn Nga sẽ gặp phái đoàn Mỹ tại Riyadh

Trao đổi tù binh

Hôm 19/3, Nga và Ukraine đã trao đổi 175 tù binh mỗi bên, và Nga đã giao thêm 22 tù binh Ukraine bị thương nặng trong một động thái mà Bộ Quốc phòng Nga gọi là "cử chỉ thiện chí".

Zelensky mô tả cuộc trao đổi là một trong những cuộc trao đổi lớn nhất từ trước đến nay và nói rằng 22 tù binh Ukraine là "những chiến binh bị thương nặng và những người bị Nga truy tố vì các tội danh bịa đặt".

Tư cách thành viên NATO

Ông Putin đã nói rằng ông muốn Ukraine chính thức từ bỏ tham vọng gia nhập NATO.

Ukraine xác định mục tiêu gia nhập NATO trong hiến pháp của mình và khẳng định rằng việc trở thành thành viên của liên minh này là hình thức bảo đảm an ninh tốt nhất và hiệu quả nhất mà họ có thể nhận được trong một thỏa thuận hòa bình.

Lãnh thổ do Nga chiếm giữ

Nga muốn kiểm soát toàn bộ bốn khu vực phía đông Ukraine mà nước này tuyên bố là lãnh thổ của mình, cùng với bán đảo Crimea mà họ sáp nhập vào năm 2014.

Tờ Kommersant của Nga dẫn lời các nguồn tin giấu tên cho biết, Tổng thống Putin muốn Mỹ chính thức công nhận bốn vùng Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia và Kherson là một phần của Nga cùng với Crimea.

Ukraine cho biết họ đã nhận thức được rằng không thể giành lại một số vùng lãnh thổ bị chiếm đóng bằng vũ lực và sẽ phải được trả lại thông qua đàm phán theo thời gian. Tuy nhiên, Kiev khẳng định sẽ không bao giờ công nhận chủ quyền của Nga đối với lãnh thổ Ukraine.

Tài nguyên thiên nhiên của Ukraine

Kiev và Washington đang thảo luận về một thỏa thuận trong đó Mỹ sẽ nhận được lợi ích tài chính từ việc khai thác tài nguyên thiên nhiên của Ukraine, đặc biệt là các nguyên tố đất hiếm được sử dụng để sản xuất thiết bị điện tử.

Nỗ lực ký kết thỏa thuận này đã gặp trở ngại sau một cuộc họp thảm hại tại Nhà Trắng giữa ông Trump và Zelensky vào cuối tháng trước. Ông Trump tuyên bố vào ngày 21/3 rằng một thỏa thuận về đất hiếm sẽ sớm được ký kết.

Ngoài thỏa thuận đó, cơ sở hạ tầng khí đốt của Ukraine cũng có thể thu hút sự quan tâm của Washington.

Ukraine có hệ thống lưu trữ khí đốt dưới lòng đất lớn thứ ba thế giới và có thể nhập khẩu khí đốt hóa lỏng từ Mỹ, lưu trữ và sau đó vận chuyển sang châu Âu, giúp các nước này giảm phụ thuộc vào khí đốt của Nga.

Ngọc An