Kết quả hơn một năm Mỹ triển khai chiến dịch Poseidon Archer tấn công Houthi

Khói bốc lên sau cuộc không kích tại Sanaa, Yemen. Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo các chuyên gia nghiên cứu về xung đột vũ trang Edward Beales và Wolf-Christian Paes tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) mới đây, kể từ khi Chiến dịch Poseidon Archer do Mỹ và Anh dẫn đầu được triển khai vào tháng 1/2024, số lượng các cuộc tấn công của lực lượng Houthi nhắm vào tàu thuyền ở vùng biển Yemen đã giảm mạnh. Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của chiến dịch này vẫn là chủ đề tranh luận, khi nhiều yếu tố địa chính trị và quân sự đan xen.

Ngày 19/11/2023, Houthi bắt đầu tấn công tàu thương mại tại Biển Đỏ, leo thang bằng vụ nhắm vào tàu chiến Mỹ vào 9/1/2024. Phản ứng trước tình huống trên, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thông qua Nghị quyết 2722 (10/1/2024), lên án hành động và kêu gọi ngừng bắn. Chỉ hai ngày sau, Mỹ và Anh mở Chiến dịch Poseidon Archer với loạt không kích quy mô lớn vào Yemen.

Trong đợt tấn công đầu tiên (12/1/2024), hơn 100 vũ khí chính xác như bom Paveway IV và tên lửa Tomahawk đã phá hủy 60 mục tiêu tại 16 địa điểm, tập trung vào căn cứ quân sự, kho vũ khí và hệ thống radar của Houthi. Sáu quốc gia khác (Australia, Bahrain, Canada, Đan Mạch, Hà Lan, New Zealand) hỗ trợ hậu cần, tạo nên liên minh quân sự đa phương hiếm thấy.

Chiến thuật: Phân loại mục tiêu tĩnh và di động

Chiến dịch được triển khai qua hai hướng: Thứ nhất, mục tiêu tĩnh, gồm căn cứ chỉ huy, nhà máy sản xuất vũ khí, trung tâm radar tại các tỉnh Trung và Nam Yemen. Tháng đầu tiên ghi nhận 40–65 cuộc không kích, nhưng cường độ giảm dần do hạn chế về thông tin tình báo.

Thứ hai, mục tiêu di động, gồm hệ thống vũ khí lưu động như thiết bị bay không người lái (UAV), tên lửa hành trình. Lực lượng Mỹ đã phá hủy hơn 300 trang thiết bị loại này chỉ riêng năm 2024.

Theo Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM), việc đánh phá cơ sở chỉ huy đã "làm tê liệt khả năng phối hợp tấn công của Houthi". Tuy nhiên, tổng số không kích cả năm chỉ dừng ở 276 lần, cho thấy Mỹ-Anh tránh leo thang xung đột toàn diện.

Trước những cuộc tấn công từ Mỹ và Anh, số vụ tấn công từ Houthi giảm từ 27 vụ/tháng (8/2024) xuống 5–7 vụ/tháng cuối năm 2024. Dù Mỹ-Anh nhận định chiến dịch thành công, nhiều chuyên gia chỉ ra các yếu tố khác:

Đầu tiên là sự chuyển hướng vận tải: 60% tàu thương mại tránh Eo biển Bab el-Mandeb, qua Mũi Hảo Vọng, giảm mục tiêu cho Houthi. Lưu lượng tàu qua eo biển này giảm từ 500 xuống 200 tàu/tuần.

Tiếp theo là cạn kiệt vũ khí: Houthi gặp khó khăn tiếp nhận vũ khí từ Iran. Từ giữa 2024, họ chuyển sang dùng UAV tự chế và tên lửa tầm ngắn thay vì vũ khí tinh vi nhập khẩu. Dù Mỹ không công bố chặn vũ khí sau tháng 1/2024, nguồn tin CENTCOM khẳng định đã ngăn "đáng kể" đường tiếp tế.

Ngoài ra, chiến dịch Poseidon Archer không được triển khai đơn lẻ. Hai chiến dịch khác góp phần kiềm chế Houthi: Prosperity Guardian (Mỹ) và Aspides (EU) - triển khai từ 12/2023 và 2/2024, tập trung bảo vệ tàu thông qua việc đánh chặn tên lửa và UAV. Tính đến cuối 2024, 150 cuộc tấn công đã bị ngăn chặn, làm suy yếu kho vũ khí Houthi.

Cùng với đó, các cuộc không kích của Israel cũng đã tác động đáng kể đến Houthi, với 17 đợt tấn công vào cơ sở hạ tầng then chốt như nhà máy điện, kho nhiên liệu tại Sanaa và Al Hudaydah. Khác với Mỹ-Anh, Israel nhắm vào mục tiêu dân sự - quân sự hỗn hợp, gây tranh cãi khi suýt tấn công máy bay của Tổ chức Y tế Thế giới (26/12/2024).

Houthi điều chỉnh hoạt động và căng thẳng vẫn tiếp diễn

Đầu năm 2025, Houthi tạm ngừng tấn công sau lệnh ngừng bắn Israel - Hamas (15/1/2025). Tuy nhiên, nhóm này tái khẳng định ý định tiếp tục nhắm vào tàu Israel và Mỹ từ tháng 3/2025, phản ứng trước các đợt không kích mới của Washington.

Giới phân tích nhận định, Houthi đang thích ứng bằng chiến thuật "đánh nhanh, rút gọn", tận dụng địa hình hiểm trở để phục kích. Trong khi đó, Mỹ duy trì áp lực quân sự nhưng tránh sa lầy, tập trung vào bảo vệ tuyến hàng hải.

Như vậy, chiến dịch Poseidon Archer đã góp phần giảm 80% số vụ tấn công của Houthi trong năm 2024, nhưng thành công này không hoàn toàn đến từ quân sự. Yếu tố địa chính trị, căng thẳng Israel-Hamas và sự tham gia của EU đóng vai trò quan trọng. Dù vậy, viễn cảnh hòa bình vẫn mờ mịt khi Houthi tiếp tục củng cố ảnh hưởng tại Yemen.

Câu hỏi lớn nhất hiện nay là liệu Mỹ và đồng minh có duy trì được sự kiên nhẫn trong cuộc chiến tốn kém và phức tạp này hay không.

Vũ Thanh/Báo Tin tức