Mồng một tết cha: Nghĩ về ý nghĩa thiêng liêng của tình phụ tử

Trong truyền thống văn hóa Việt Nam, quan niệm "Mồng một tết cha, mồng hai tết mẹ, mồng ba tết thầy" mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện trọn vẹn đạo hiếu và lòng biết ơn – những giá trị cốt lõi làm nên bản sắc của dân tộc. Trong đó, ngày mồng một tết, hàm ý nói ngày đầu tiên của năm mới, con cháu thường dành để chúc tết và bày tỏ lòng hiếu kính với gia đình bên nội, đặc biệt là người cha - biểu tượng của sự hy sinh âm thầm và trách nhiệm to lớn trong gia đình.

Ảnh minh họa của THANH TÙNG

1. Người cha, trong xã hội phong kiến, được xem là trụ cột của gia đình, là hiện thân của quyền uy và sự vững chãi. Không chỉ là người lao động nuôi sống cả nhà, cha còn là người thầy đầu tiên, dạy con cái lễ nghĩa, nhân cách, và đạo đức làm người. Trong bối cảnh xã hội xưa, khi tư tưởng Nho giáo chi phối sâu sắc đời sống, vai trò của người cha càng được đề cao. Ông là biểu tượng của sự che chở, là người dẫn đường định hình tương lai cho con cái. Ngày mồng một tết, việc con cháu quay về, kính cẩn dâng lên cha những lời chúc tốt đẹp nhất chính là sự thể hiện lòng biết ơn và tôn kính sâu sắc, một nét đẹp văn hóa lưu truyền qua bao thế hệ.

Trong thực tế, tình phụ tử không chỉ là trách nhiệm mà còn là một dạng tình cảm thiêng liêng. Tình yêu của cha thường ít thể hiện qua lời nói hay những cử chỉ âu yếm, nhưng lại sâu sắc và bền bỉ, giống như một cây cổ thụ âm thầm tỏa bóng che chở gia đình qua giông bão cuộc đời. Nếu tình yêu của mẹ là sự dịu dàng, bao dung và chăm chút từng chút nhỏ nhặt, thì tình yêu của cha là sức mạnh âm thầm, là ánh sáng dẫn lối trong hành trình trưởng thành của con cái. Những người cha thời phong kiến, dù gánh chịu áp lực nặng nề từ quan niệm "tề gia, trị quốc, bình thiên hạ", vẫn luôn tận tụy nuôi dưỡng con cái cả về vật chất lẫn tinh thần.

Câu chuyện về Nguyễn Phi Khanh và Nguyễn Trãi là một minh chứng tiêu biểu cho tình phụ tử trong xã hội phong kiến Việt Nam. Khi Nguyễn Phi Khanh bị bắt đưa sang Trung Quốc, ông đã khuyên Nguyễn Trãi trở về quê hương, tập trung lo việc lớn, đặt nghĩa nước lên trên tình nhà. Lời dặn dò ấy thể hiện không chỉ tình yêu thương mà còn là niềm tin và kỳ vọng to lớn của người cha đối với con. Chính sự hy sinh và những lời dạy bảo ấy đã hun đúc nên một anh hùng kiệt xuất, góp phần làm rạng danh dân tộc.

Hay như câu chuyện giữa Vua Lý Thánh Tông và Hoàng tử Càn Đức cũng là một hình ảnh sinh động về tình phụ tử. Lý Thánh Tông, dù sinh con khi tuổi đã cao, vẫn dồn hết tâm huyết dạy dỗ con về học vấn, đạo đức và cách trị quốc, tạo nên một vị vua tài đức vẹn toàn, đưa nhà Lý vào thời kỳ hưng thịnh.

2. Bước sang thời hiện đại, vai trò của người cha trong gia đình tuy có nhiều thay đổi, nhưng giá trị cốt lõi của tình phụ tử vẫn còn nguyên vẹn. Trong một xã hội đề cao bình đẳng giới, hình ảnh người cha không còn chỉ gắn với sự nghiêm khắc hay quyền uy, mà còn là người bạn đồng hành, người cố vấn và chỗ dựa tinh thần cho con cái. Những người cha ngày nay không chỉ nỗ lực để đảm bảo tài chính cho gia đình, mà còn tích cực tham gia vào việc nuôi dạy con cái, tạo nên những mối liên kết tình cảm bền chặt hơn.

Thực tế đã chứng minh rằng, những người cha hiện đại vẫn tiếp nối truyền thống yêu thương và hy sinh của cha ông. Như câu chuyện của anh Nguyễn Thành Sơn ở TP.Hồ Chí Minh, một người cha đơn thân đã nuôi hai con nhỏ, trong đó có một bé bị khuyết tật trí tuệ. Dù bận rộn với công việc, anh vẫn dành trọn thời gian để chăm sóc, dạy dỗ và tạo điều kiện tốt nhất cho các con.

Hay anh Trần Văn Hiếu ở Hà Nội, người cha không chỉ làm gương trong công việc mà còn là người thầy đầu tiên dạy con bài học về đạo đức, nhân cách và ý chí vươn lên. Những tấm gương ấy là minh chứng sống động cho tình phụ tử trong xã hội hiện đại, đồng thời là lời nhắc nhở mỗi chúng ta về giá trị của sự tri ân đối với người cha trong gia đình.

3. Tuy nhiên, trong nhịp sống hối hả của thời đại công nghệ, nhiều người dường như quên mất ý nghĩa của những lễ nghi truyền thống, trong đó có lời dạy "Mồng một tết cha." Ngày tết đôi khi chỉ còn là những chuyến du lịch xa, những bữa tiệc linh đình mà thiếu đi khoảnh khắc quây quần bên gia đình, dành những lời chúc tốt đẹp nhất cho đấng sinh thành. Đó là điều cần phải nhìn lại, bởi chính những giây phút giản dị ấy – một lời hỏi thăm, một cái ôm ấm áp, hay chỉ đơn giản là một bữa cơm sum họp – lại là chất keo gắn kết tình thân, nuôi dưỡng những giá trị đạo đức cao đẹp mà tổ tiên đã truyền lại.

Trong những ngày đầu năm mới, dù bận rộn đến đâu, mỗi người con cũng cần dành chút thời gian để nghĩ về những vất vả, hy sinh mà cha mẹ đã dành cho mình. Đó không chỉ là cách chúng ta tri ân đấng sinh thành, mà còn là cách chúng ta gìn giữ truyền thống, làm giàu thêm giá trị tâm hồn của chính mình. Một lời chúc năm mới, một bao lì xì nhỏ hay một phút giây lắng đọng bên cha mẹ đều là những món quà vô giá, là minh chứng cho sự trân trọng tình thân.

Truyền thống "Mồng một tết cha" không chỉ là lời nhắc nhở mỗi cá nhân về trách nhiệm làm con mà còn là ngọn đuốc soi sáng những giá trị vĩnh hằng của tình thân, đạo hiếu và lòng biết ơn. Để rồi từ đó, tình cảm gia đình sẽ lan tỏa, trở thành nền tảng cho sự gắn kết và thịnh vượng của cộng đồng. Những giá trị ấy, dù ở thời đại nào, vẫn mãi là cội nguồn sức mạnh, là bản sắc văn hóa không thể mai một của dân tộc Việt Nam.

TRỌNG NGHĨA