Môi trường 'ảo', trách nhiệm pháp lý thật

Tuần đầu tháng 9, một tập đoàn lớn trong nước thông báo chính thức khởi kiện dân sự, trình báo cơ quan chức năng và gửi văn bản tới một số đại sứ quán về hàng chục tổ chức, cá nhân (chủ các tài khoản, kênh và trang mạng xã hội) trong và ngoài nước có hành vi phát tán thông tin sai sự thật, bôi nhọ tập đoàn và lãnh đạo tập đoàn này.

Trước khi có phân định từ các của cơ quan chức năng, xin chưa bàn sâu tới các nội dung khởi kiện của doanh nghiệp cũng như tính đúng/sai trong các thông tin từ mạng xã hội. Điều gây sự chú ý mạnh mẽ trong công chúng hiện nay là hành động khởi kiện của doanh nghiệp với các tài khoản mạng xã hội.

Đối mặt với các thông tin bất lợi lan tràn trên mạng xã hội, hành động khởi kiện có thể là một lựa chọn của doanh nghiệp (ảnh minh họa).

Có một thực tế, trong bối cảnh các thông tin trên mạng xã hội ngày càng nở rộ và người sử dụng mạng xã hội phân bố ở khắp các quốc gia trên thế giới, thì việc xuất hiện các thông tin nhiều chiều, trong đó có cả các thông tin tiêu cực về cá nhân, doanh nghiệp… là điều không hiếm gặp. Nhiều thông tin được đưa ra với tần suất dày đặc, vào các thời điểm nhạy cảm, thậm chí được thực hiện bằng những thủ pháp truyền đạt khéo léo, khiến công chúng không thể phân biệt đâu là sự thật, đâu là fake news.

Phản ứng thông thường là các cá nhân, tổ chức sẽ cung cấp các thông tin phản hồi… để thanh minh cho mình. Trong lúc các thông tin bất lợi loang nhanh như vết dầu trên biển, thì nhiều trường hợp, các thông tin phản hồi như “muối đổ bể”, và dù đúng dù sai, cá nhân và doanh nghiệp cũng vẫn phải chịu những tổn thất.

Do vậy, bên cạnh những băn khoăn về quyết định “đáo tụng đình”, vốn hiếm khi được lựa chọn khi phải đối diện với khủng hoảng truyền thông, thì nhiều ý kiến đánh giá, việc doanh nghiệp lập vi bằng khởi kiện, là hành động tự bảo vệ một cách mạnh mẽ của họ khi “hết kiên nhẫn” với các thông tin bất lợi lan tràn trên mạng xã hội về đơn vị và cá nhân lãnh đạo.

Trong xã hội thông tin, nhiều cá nhân, nhất là những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội, đôi lúc vì quá say sưa trên các diễn đàn, mà quên mất rằng quyền tự do ngôn luận là điều được tôn trọng nhưng không thể biến thành tấm lá chắn che chở cho thông tin sai lệch. Ở đây có hai biểu hiện cần phân biệt: Thứ nhất, là phê phán, phản biện mang tính xây dựng; thứ hai, là xuyên tạc, bịa đặt có chủ ý với mục tiêu hạ uy tín, gây hoang mang dư luận. Khi một cá nhân hoặc kênh tung tin doanh nghiệp “sắp phá sản” hậu quả không chỉ là làm tổn hại danh dự mà còn có thể gây thiệt hại tài chính cho cổ đông, đối tác, người tiêu dùng và người lao động vì giá trị thị trường, niềm tin nhà đầu tư và quan hệ thương mại đều dễ bị tổn hại. Nặng nề hơn, thông tin sai lệch lan nhanh trên nền tảng số sẽ tạo ra các hiệu ứng tiêu cực khiến dư luận nhiễu loạn, cơ quan quản lý, đối tác có thể bị ảnh hưởng, thậm chí gây tổn hại đến an toàn pháp lý của doanh nghiệp. Khi niềm tin thị trường bị lung lay bởi tin giả, doanh nghiệp lớn hay nhỏ mất đà phát triển và cả nền kinh tế đất nước cũng bị ảnh hưởng khi niềm tin vào môi trường đầu tư, kinh doanh bị tổn thương.

Một doanh nghiệp lớn có trách nhiệm không chỉ với cổ đông mà còn với hàng chục nghìn lao động, nhà cung cấp và khách hàng. Khi thông tin sai lệch được tung ra có hệ thống, thì lựa chọn đưa vụ việc ra tòa và/hoặc trình báo cơ quan chức năng là một cách để doanh nghiệp bảo vệ quyền lợi hợp pháp, đồng thời là cách đặt ra ranh giới với những hành vi bôi nhọ có chủ ý. Hành động pháp lý của doanh nghiệp trong vụ kiện này, theo thông tin công bố bao gồm khởi kiện dân sự và trình báo cơ quan chức năng, đồng thời gửi văn bản tới các đại sứ quán có liên quan, cho thấy nỗ lực tự bảo vệ của doanh nghiệp. Đây là lựa chọn hợp pháp và được đánh giá là mang tính răn đe, nhằm ngăn chặn thông tin bất lợi và các thiệt hại lan rộng.

Một cá nhân có hành vi đăng tải thông tin sai sự thật lên mạng xã hội giải trình trước cơ quan chức năng. Ảnh: Đậu Tất Thành/TTXVN

Tại tất cả các quốc gia trên thế giới, quyền bày tỏ ý kiến luôn được bảo vệ; song quyền đó không tương đương với quyền tuyên truyền dối trá nhằm hủy hoại cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp khác. Dùng nền tảng mạng xã hội để lan tuyền thông tin không kiểm chứng là thiếu trách nhiệm. Ngược lại, dùng các thủ tục pháp lý để trấn áp mọi tiếng nói chỉ trích chính đáng cũng là lạm quyền. Ở đây có một chuẩn mực công bằng: Cho phép phê phán hợp lý, song phải xử lý nghiêm minh các hành vi bôi nhọ, vu khống có bằng chứng và mục đích xấu. Điều này có ý nghĩa đối với cả các tài khoản mạng xã hội đã cung cấp các thông tin bất lợi về doanh nghiệp và với cả doanh nghiệp khi quyết định đứng ra nhờ pháp luật bảo vệ.

Đối với báo chí và các nền tảng mạng xã hội, trách nhiệm vẫn luôn được nhắc đến là tăng cường kiểm duyệt sự thật, triển khai cơ chế gắn thẻ cảnh báo, minh bạch về nguồn thông tin và cơ chế khiếu nại. Người dùng cũng cần ý thức trách nhiệm của bản thân khi đăng tải và chia sẻ thông tin, bởi mỗi status hay một cú nhấn “chia sẻ” đều có thể trở thành vũ khí hủy hoại đối với người khác, đồng thời lại cũng có thể kéo theo các rắc rối pháp lý cho cá nhân mình.

Tờ rơi Nói không với Fake News. Ảnh minh họa: Vietnam+

Câu chuyện một tập đoàn chọn con đường pháp lý để bảo vệ danh dự không phải là chuyện riêng của doanh nghiệp mà là bài học chung: Trong thời đại thông tin, doanh nghiệp có quyền bảo vệ tài sản vô hình (danh tiếng, thương hiệu) bằng pháp luật; xã hội có quyền nêu ý kiến khen chê, phê phán nhưng không có quyền phóng đại, vu khống. Hành động khởi kiện của doanh nghiêp là thông điệp quan trọng về trách nhiệm trên không gian số: Khi chịu tổn thương thực tế về kinh tế, danh dự, an toàn thông tin…, doanh nghiệp có quyền và cần sử dụng khuôn khổ pháp luật để đòi lại công lý. Việc khởi kiện cần được thực hiện với tinh thần thận trọng, minh bạch trong chứng cứ và không biến tố tụng thành công cụ dập tắt mọi ý kiến chính đáng. Xã hội cần cả hai điều: Một nền tảng mạng thông thoáng để tranh luận, và một luật pháp chặt chẽ, minh bạch để ngăn chặn, trừng phạt các hành vi có chủ ý xuyên tạc.

Chính vì vậy, các cơ quan chức năng, báo chí và các nền tảng số cần phối hợp chặt chẽ, để vừa bảo vệ các ý kiến tự do biểu đạt, vừa chống lại các thông tin sai lệch, nhất là những thông tin sai lệch có tổ chức, có ác ý, với những mưu đồ chống phá. Cân bằng được các yếu tố này, môi trường kinh doanh và môi trường công luận mới thực sự lành mạnh, có lợi cho doanh nghiệp, người dân và cả quốc gia.

Thùy Hương