Mô hình cấp cứu trước bệnh viện: Chìa khóa cứu sống nhiều ca ngưng tim

Bệnh nhân W.C.N 74 tuổi, quốc tịch Malaysia và Singapore ngưng tim 95 phút vừa được điều trị thành công, khỏe mạnh xuất viện tại Bệnh viện Quân y 175.

Khoảng 6 giờ sáng ngày 11/7/2025, ông W.C.N (74 tuổi, quốc tịch Malaysia và Singapore) đột ngột ngừng tim khi đang chơi tennis tại Phường Hạnh Thông, Thành phố Hồ Chí Minh. Một nhân viên y tế gần đó lập tức thực hiện ép tim ngoài lồng ngực (CPR – kỹ thuật hồi sinh tim phổi) và gọi cấp cứu 115. Trong suốt quá trình vận chuyển, CPR được duy trì liên tục để giữ máu lưu thông đến não và các cơ quan quan trọng.

Lúc 7 giờ 20 phút, bệnh nhân nhập Khoa Cấp cứu (C1.3), Bệnh viện Quân y 175 trong tình trạng ngưng tim, ngưng thở. Báo động đỏ nội viện được kích hoạt, huy động đồng thời các khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực, Can thiệp Tim mạch, Gây mê Hồi sức. Sau 45 phút hồi sinh tim phổi và sốc điện, nhịp tim trở lại. Chụp mạch vành phát hiện tắc hoàn toàn động mạch vành trái cùng tổn thương nghiêm trọng hai nhánh còn lại, bệnh nhân được can thiệp đặt stent khẩn cấp. Tiếp đó, bệnh nhân trải qua hồi sức đa cơ quan, kiểm soát thân nhiệt, lọc máu và bảo vệ não, tập vật lý trị liệu và hồi phục hoàn toàn.

Trung tá, Thạc sỹ, Bác sĩ chuyên khoa 1 Diệp Hồng Kháng, Phó Chủ nhiệm Khoa Hồi sức tích cực và chống độc cho biết: “Đây là một trong những trường hợp hiếm hoi ngưng tim ngoài viện trong thời gian kéo dài nhưng vẫn được cứu sống thành công. Yếu tố then chốt chính là sự phối hợp liên chuyên khoa chặt chẽ, từ cấp cứu, can thiệp, hồi sức đến phục hồi chức năng. Mô hình điều trị toàn diện này giúp nâng cao đáng kể cơ hội sống và hạn chế tối đa tổn thương não.”

Bệnh viện Quân y 175 phối hợp với Gò Vấp tổ chức chương trình Huấn luyện đào tạo và diễn tập mô hình cấp cứu trước bệnh viện.

Đáng chú ý, trường hợp bệnh nhân W.C.N được cứu sống gắn liền với hiệu quả của mô hình cấp cứu trước viện đang thí điểm tại Phường Hạnh Thông (trước đây là Phường 3, Quận Gò Vấp). Nhờ mạng lưới cấp cứu tại chỗ đã được huấn luyện kỹ năng CPR, cùng sự phối hợp nhịp nhàng với 115 và Bệnh viện Quân y 175, “thời gian vàng” cứu sống bệnh nhân đã được duy trì hiệu quả. Ngoài trường hợp trên, Bệnh viện Quân y 175 còn cứu sống 5 bệnh nhân khác sau khi ngưng tim từ 10 đến 35 phút. Bác sĩ Kháng cho biết, những ca được CPR sớm tại hiện trường hồi phục nhanh hơn đáng kể, dù thời gian ngưng tim dài. Ngược lại, các ca không được cấp cứu trước viện phải hồi sức lâu hơn và nguy cơ di chứng cao hơn.

Cũng theo chia sẻ của bác sĩ Kháng, để tối đa cơ hội sống sót cần hội đủ ba yếu tố vàng: CPR sớm tại hiện trường nhằm duy trì tưới máu não và các cơ quan trong “thời gian vàng”; hệ thống phản ứng nhanh nội viện để xử trí nguyên nhân và hồi sức tối ưu và điều trị toàn diện sau hồi phục với các biện pháp kiểm soát thân nhiệt, lọc máu, bảo vệ não và phục hồi chức năng sớm.

Tại Việt Nam, ngưng tim, đuối nước và các tai nạn cộng đồng vẫn là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, một phần do kiến thức sơ cứu còn hạn chế trong cộng đồng. Việc xử trí chậm trễ hoặc sơ cứu sai cách không chỉ làm giảm cơ hội sống sót mà còn có thể khiến tình trạng bệnh nhân nặng nề hơn.

Đại tá, Bác sĩ chuyên khoa II Vũ Đình Ân, Chủ nhiệm Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, Bệnh viện Quân y 175 cho biết, sơ cứu kịp thời tại hiện trường là “điều kiện cần”, còn điều trị chuyên sâu trong bệnh viện là “điều kiện đủ”. Khi hai yếu tố này gắn kết thành một chuỗi cấp cứu hoàn chỉnh, cơ hội sống sót và hồi phục toàn diện cho người bệnh sẽ được nâng cao rõ rệt.

Nhận thấy tầm quan trọng đó, Bệnh viện Quân y 175 đã chủ trì đề tài cấp Quốc gia “Nghiên cứu xây dựng và đánh giá hiệu quả mô hình cấp cứu trước bệnh viện”. Đề tài được triển khai trong 48 tháng (10/2021-9/2025), khảo sát trên 6 tỉnh/thành với hơn 10.800 người dân và 1.200 nhân viên y tế.

Kết quả nghiên cứu đã hình thành 3 mô hình cấp cứu phù hợp với từng địa bàn: thành phố, thị xã-thị trấn và nông thôn. Mô hình hiện đang được thử nghiệm tại Thành phố Hồ Chí Minh (Quận Gò Vấp cũ) và tỉnh Tiền Giang. Song song, bệnh viện tổ chức nhiều khóa huấn luyện ITLS (International Trauma Life Support) và HHA (Huấn luyện Hồi sức nâng cao) cho y tế cơ sở, lực lượng tại chỗ và cộng đồng. Nội dung bao gồm: nhận biết sớm ngưng tim, thực hành CPR chuẩn quốc tế, sử dụng AED (máy khử rung tim tự động) và kỹ năng sơ cứu khẩn cấp.

Bác sĩ Ân cũng đưa ra khuyến cáo, người trên 60 tuổi hoặc có bệnh tim mạch nên khám sức khỏe định kỳ, tuân thủ điều trị và vận động điều độ. Đặc biệt, mỗi gia đình cần chủ động học kỹ thuật ép tim ngoài lồng ngực để không bỏ lỡ “thời gian vàng” khi có sự cố xảy ra.

Thành công của mô hình cấp cứu trước bệnh viện tại Bệnh viện Quân y 175 đã khẳng định: CPR không chỉ là kỹ năng y tế mà là kỹ năng sinh tồn, mỗi người dân đều cần được trang bị. Đây chính là chìa khóa để giảm thiểu tử vong và di chứng từ các ca ngưng tim, đuối nước và tai nạn cộng đồng.

VƯƠNG LÊ