Minh bạch nguồn gốc, xuất xứ

Theo các doanh nghiệp thủy sản, truy xuất nguồn gốc là việc cung cấp thông tin một cách thuyết phục về xuất xứ của sản phẩm từ khâu sản xuất cho đến bán hàng. Thông tin truy xuất nguồn gốc không đơn thuần là những con số mà nó còn thể hiện cả một quy trình sản xuất sạch, an toàn và trách nhiệm. Trước yêu cầu đó, trong thời gian qua, không ít doanh nghiệp cung ứng đầu vào nuôi tôm và chế biến, xuất khẩu đã xây dựng quy trình sản xuất nhằm nâng cao chất lượng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Tiên phong trong việc minh bạch truy xuất nguồn gốc tôm giống, bên cạnh các doanh nghiệp sản xuất giống lớn trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, phải kể đến 2 thủ phủ tôm giống lớn nhất cả nước là Hiệp hội Tôm giống Bình Thuận và Ninh Thuận. Việc minh bạch nguồn gốc tôm cũng được các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thực hiện rất nghiêm ngặt.

Để thuận lợi cho xuất khẩu tôm vào những thị trường lớn, mỗi cơ sở nuôi cần sớm đăng ký để được cấp mã số vùng nuôi. Ảnh: TÍCH CHU

Chúng ta đều biết, từ năm 2019, phía Mỹ quy định buộc các lô hàng tôm bán vào đây phải khai báo nguồn gốc, tôm nuôi ở các ao nào, sản lượng thu hoạch bao nhiêu... và danh sách mã ao phải báo trước để họ đối chiếu. Khi thấy có sự gia tăng sản lượng tiêu thụ tôm một cách bất thường ở Mỹ của một doanh nghiệp hay quốc gia nào đó, họ sẽ tìm hiểu và khởi kiện với hành vi vi phạm về: nguồn gốc, xuất xứ, trợ cấp hay bán phá giá... Do đó, các chuyên gia trong ngành khuyến nghị các doanh nghiệp khi xuất khẩu nên nghiên cứu, xây dựng và triển khai cơ chế truy xuất nguồn gốc để bảo đảm đáp ứng yêu cầu của nước nhập khẩu.

Liên quan đến vấn đề khai báo nguồn gốc, xuất xứ tôm, ông Hồ Quốc Lực - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta cho rằng, các thông tin nhập khẩu tôm từ bất kỳ nguồn nào ngoài lãnh thổ Việt Nam đều rất khó che giấu được bên nhập khẩu. Khi họ thấy doanh nghiệp nào còn chưa rõ ràng về nguồn gốc sản phẩm thì chắc chắn họ sẽ tìm hiểu, nghiên cứu và nếu thấy có sai phạm họ sẽ tiến hành khởi kiện. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng cho biết, các nước nhập khẩu cũng không cấm chúng ta sử dụng nguồn tôm nhập khẩu để chế biến, nhưng vấn đề là chúng ta phải khai báo rõ ràng về số lượng, xuất xứ của nguồn tôm này.

Đánh giá về tác động của các vụ kiện trong thời gian qua tại thị trường Mỹ, các doanh nghiệp cho rằng, dù không gây tác động lớn đến xuất khẩu tôm Việt Nam vào thị trường Mỹ, nhưng đây cũng là điều đáng để ngành tôm phải lo trong vấn đề minh bạch nguồn gốc. Đáng lo là bởi số cơ sở nuôi được cấp mã số vùng nuôi đến hết năm 2024 vẫn còn rất thấp, gây không ít khó khăn cho doanh nghiệp trong việc khai báo nguồn gốc, xuất xứ. Bởi đây cũng chính là tấm vé thông hành để sản phẩm tôm nước ta có thể cạnh tranh xuất khẩu vào tất cả thị trường trên thế giới.

Theo báo cáo tổng kết vụ tôm nước lợ năm 2024 của Cục Thủy sản, trong số hơn 700.000ha với gần 350.000 cơ sở thuộc diện phải đăng ký để được cấp mã số chỉ mới có gần 77.000 cơ sở là có mã số nuôi. Trong khi đó, việc có mã số vùng nuôi không chỉ tạo niềm tin cho người tiêu dùng mà còn nâng cao giá trị sản phẩm tôm Việt Nam. Riêng tỉnh Sóc Trăng, có 41.198 cơ sở nuôi thuộc diện đăng ký cấp mã số, nhưng hiện chỉ có 3.809 cơ sở đăng ký và được cấp mã số. Có nhiều nguyên nhân làm cho tiến độ đăng ký, cấp mã số cơ sở nuôi của ngành tôm thời gian qua còn chậm, theo các doanh nghiệp, nếu tình trạng này không sớm được khắc phục, con tôm Việt Nam sẽ gặp không ít khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu từ nhà nhập khẩu, nhất là tại các thị trường lớn như: Mỹ, EU, Trung Quốc…

Với tình hình khó khăn hiện nay ở thị trường tôm lớn nhất của Việt Nam là Mỹ, bên cạnh việc đoàn kết, nỗ lực của các doanh nghiệp để duy trì một thị trường hàng đầu của con tôm Việt Nam thì những vướng mắc trong cấp mã số cơ sở nuôi cần sớm được tháo gỡ để con tôm Việt Nam được minh bạch hơn trong truy xuất nguồn gốc, xuất xứ, tăng tính cạnh tranh và phát triển bền vững hơn trong tương lai. Có như vậy, mới đáp ứng mong đợi của cả chuỗi cũng như kỳ vọng của những nhà hoạch định, điều hành bên trên.

Ngành tôm đang mang trên vai trọng trách tăng tốc trong năm 2025 và tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026 - 2030, nên bên cạnh việc tăng năng suất, giảm giá thành thì việc tăng tỷ lệ diện tích nuôi đạt chuẩn quốc tế (ASC, BAP, Ogranic…) và sớm hoàn thành cấp mã số cơ sở nuôi là một trong những vấn đề quan trọng, giúp tăng cơ hội cho ngành tôm xâm nhập vào tất cả các phân khúc tại những thị trường lớn.

TÍCH CHU