Meta khai tử công cụ phân tích vô giá giúp hiểu được cách thông tin lan truyền trên Facebook, Instagram

Đây là hồi kết của một kỷ nguyên nghiên cứu phương tiện truyền thông xã hội. Meta Platforms đã đóng cửa CrowdTangle, công cụ phân tích giúp hàng chục nghìn nhà nghiên cứu, nhà báo và các nhóm xã hội dân sự nhiều năm hiểu được cách thông tin lan truyền trên Facebook và Instagram.

Với Meta Platforms - công ty chưa bao giờ được biết đến là minh bạch về hoạt động nội bộ, CrowdTangle là nguồn tài nguyên "vô giá" cho những người hy vọng nghiên cứu nền tảng của họ, theo Brandi Geurkink - Giám đốc điều hành tổ chức Coalition for Independent Technology Research.

"Đó là một trong số ít công cụ mà bất kỳ ai cũng có thể biết được cách thức hoạt động của các nền tảng này. Thực tế là CrowdTangle được cung cấp miễn phí và cho rất nhiều người làm báo chí, nghiên cứu vì lợi ích công, đồng nghĩa nó chỉ là công cụ vô giá", Brandi Geurkink chia sẻ với trang Engadget.

Nhiều năm qua, CrowdTangle đã hỗ trợ một lượng lớn nghiên cứu và báo cáo về sức khỏe cộng đồng, thông tin sai lệch, bầu cử cùng phương tiện truyền thông. Dữ liệu của nó đã được trích dẫn trong hàng nghìn bài báo khoa học, theo Google Scholar. Google Scholar là công cụ tìm kiếm chuyên dụng để tìm kiếm các tài liệu học thuật. Nó cho phép bạn tìm kiếm các bài báo khoa học, luận văn, sách, tóm tắt, bài báo hội nghị và các tài liệu học thuật khác từ nhiều nguồn khác nhau trên toàn thế giới.

Các hãng tin đã sử dụng CrowdTangle để theo dõi những cuộc bầu cử và thay đổi trong ngành xuất bản. Công cụ này cũng cung cấp cái nhìn sâu sắc chưa từng có về chính Facebook. Trong nhiều năm, dữ liệu CrowdTangle đã được các nhà báo sử dụng để theo dõi nguồn gốc của thông tin sai lệch lan truyền, trò lừa bịp và thuyết âm mưu trên mạng xã hội. Trang Engadget đã dựa vào CrowdTangle để khám phá ra lượng spam khổng lồ trên Facebook Gaming.

Meta Platforms không phải lúc nào cũng phản đối tính minh bạch như bây giờ. Công ty đã mua lại CrowdTangle vào năm 2016 và trong nhiều năm đã khuyến khích các nhà báo, nhà nghiên cứu cùng những nhóm xã hội dân sự khác sử dụng dữ liệu của mình. Facebook đã cung cấp đào tạo cho các học giả và tòa soạn, đồng thời thường xuyên nêu bật những dự án nghiên cứu dựa trên thông tin chuyên sâu của công ty.

Song, câu chuyện bắt đầu thay đổi vào năm 2020. Đó là thời điểm phóng viên của tờ New York Times tạo ra bot Twitter tự động mang tên Facebook Top Ten. Phóng viên này đã sử dụng dữ liệu CrowdTangle để chia sẻ các trang Facebook hàng đầu dựa trên mức độ tương tác. Vào thời điểm đó, những nhân vật cánh hữu và các hãng tin như Dan Bongino, Fox News, Ben Shapiro thường xuyên thống trị các danh sách. Tài khoản Twitter của phóng viên này, thu hút hàng chục ngàn người theo dõi, thường được trích dẫn trong cuộc tranh luận âm ỉ từ lâu về việc liệu các thuật toán của Facebook có làm trầm trọng thêm sự phân cực chính trị ở Mỹ hay không.

Meta Platforms liên tục phản bác những tuyên bố đó. Các giám đốc Meta Platforms lập luận rằng mức độ tương tác (số lần một bài đăng được thích, chia sẻ hoặc bình luận) không phản ánh đầy đủ hoặc chính xác tổng số người mà bài viết có thể tiếp cận trên mạng xã hội. Vào năm 2021, Meta Platforms bắt đầu công bố các báo cáo của riêng mình về nội dung "được xem rộng rãi nhất" trên nền tảng của mình. Các báo cáo đó cho thấy spam thường phổ biến hơn nội dung chính trị, dù các nhà nghiên cứu đã đặt ra những câu hỏi quan trọng về cách đưa ra kết luận đó.

CrowdTangle là công cụ phân tích giúp hàng chục nghìn nhà nghiên cứu, nhà báo và các nhóm xã hội dân sự nhiều năm hiểu được cách thông tin lan truyền trên Facebook và Instagram - Ảnh: Internet

Gần đây hơn, các giám đốc Meta Platforms gợi ý rằng CrowdTangle không bao giờ nhằm mục đích nghiên cứu. "Nó được xây dựng cho một mục đích hoàn toàn khác. Nó đơn giản là không thể nói cho bạn biết những gì đang diễn ra trên Facebook tại bất kỳ thời điểm nào”, Nick Clegg, Chủ tịch phụ trách các vấn đề toàn cầu của Meta Platforms, nói đầu năm nay.

Brandon Silverman, nhà sáng lập và cựu Giám đốc điều hành CrowdTangle, đã chỉ trích quyết định đóng cửa dịch vụ này của Meta Platforms trước các cuộc bầu cử trên thế giới. Ông nói rằng ban đầu CrowdTangle được cho là một công cụ tổ chức cộng đồng, nhưng nhanh chóng biến thành dịch vụ “giúp các nhà xuất bản hiểu được luồng thông tin trên Facebook và phương tiện truyền thông xã hội nói chung”.

Theo Alice Marwick, nhà nghiên cứu chính tại Trung tâm Công nghệ thông tin và Đời sống công cộng tại Đại học Bắc Carolina (Mỹ), lời giải thích của Nick Clegg là một “retcon”.

Alice Marwick nói với Engadget rằng: “Chúng tôi đã được đào tạo về CrowdTangle bởi những người làm việc tại Facebook. Họ rất nhiệt tình với các học giả sử dụng nó”.

Thay cho CrowdTangle, Meta Platforms đã cung cấp bộ công cụ mới mang tên Meta Content Library cho các nhà nghiên cứu. Công cụ này cho phép các nhà nghiên cứu truy cập dữ liệu về những bài đăng công khai trên Facebook và Instagram. Meta Content Library cũng được kiểm soát chặt chẽ hơn nhiều so với CrowdTangle. Các nhà nghiên cứu phải nộp đơn và trải qua quá trình thẩm định để có thể truy cập dữ liệu.

Trong khi hàng chục ngàn người có quyền truy cập CrowdTangle, chỉ vài trăm nhà nghiên cứu được phép dùng Meta Content Library. Các nhà báo thậm chí không đủ điều kiện để nộp đơn trừ khi họ là thành viên của phòng tin tức phi lợi nhuận hoặc hợp tác với tổ chức nghiên cứu.

Những người ủng hộ cộng đồng nghiên cứu, gồm cả Brandon Silverman, cũng đã đặt ra câu hỏi về việc liệu Meta Content Library có đủ mạnh để tái tạo chức năng của CrowdTangle hay không.

"Tôi từng nghe các nhà nghiên cứu kể rằng với các tìm kiếm từng được ra hàng trăm kết quả trên CrowdTangle thì giờ chỉ có chưa đến 50 trên Meta Content Library. Đã có một câu hỏi về nguồn dữ liệu mà Meta Content Library thực sự lấy từ đâu", Alice Marwick cho hay.

Thực tế, Meta Platforms đã chọn đóng cửa CrowdTangle chưa đầy ba tháng trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, bất chấp áp lực từ các nhóm bầu cử và một lá thư từ các nhà làm luật yêu cầu hoãn lại, là điều đặc biệt đáng chú ý. Trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020, CrowdTangle đã tạo ra trung tâm chuyên dụng để theo dõi nội dung liên quan đến bầu cử và cung cấp các công cụ của mình cho nhiều quan chức bầu cử tiểu bang.

Alice Marwick lưu ý rằng đã có sự phản đối rộng rãi hơn với việc nghiên cứu trên các nền tảng truyền thông xã hội. X không còn API (giao diện lập trình ứng dụng) miễn phí nữa và khiến dữ liệu của mình trở nên quá đắt với tất cả tổ chức nghiên cứu, ngoại trừ những tổ chức được tài trợ tốt nhất. Elon Musk, chủ sở hữu X, kiện hai tổ chức phi lợi nhuận nhỏ đã tiến hành nghiên cứu mà ông không đồng ý.

"Không có lợi ích gì cho hầu hết nền tảng này khi để các nhà nghiên cứu lục lọi dữ liệu của họ, bởi chúng ta thường tìm thấy những thứ không thân thiện với quan hệ công chúng, không phù hợp với hình ảnh mà họ muốn chúng ta tin tưởng", Alice Marwick lý giải.

Trong khi chưa bao giờ cung cấp bức tranh toàn cảnh về những gì đang diễn ra trên Facebook, CrowdTangle đã cung cấp một cửa sổ quan trọng để nhìn vào một mạng xã hội được hàng tỉ người khắp thế giới sử dụng. Cửa sổ đó hiện đã bị đóng sầm lại. Khi các nhà nghiên cứu và người ủng hộ lo lắng về tác động tức thời mà việc này sẽ gây ra với chu kỳ bầu cử sắp tới, hậu quả còn lớn và sâu rộng hơn nhiều.

Alice Marwick bình luận: "Tác động lớn hơn nhiều so với chỉ năm nay hoặc chỉ công việc liên quan đến bầu cử. Khi bạn nghĩ về một nền tảng lớn và có tầm quan trọng như vậy là nơi nhiều người lấy nguồn thông tin về hàng loạt chủ đề, ý tưởng rằng không ai ngoại trừ công ty có cái nhìn sâu sắc về điều đó thật điên rồ".

Sơn Vân