Lý giải nguyên nhân người Ai Cập cổ đại thường kết hôn cận huyết thống?

Anh trai và em gái kết hôn với nhau

Có nhiều đồn đoán rằng hoàng gia Ai Cập cổ đại thường kết hôn giữa người trong gia đình, với các pharaoh kết hôn với em gái và đôi khi cả con gái của mình. Nhưng liệu có bằng chứng cho điều này?

Những ngôi đền tại Abu Simbel được xây dựng để tôn vinh Pharaoh Ramesses II cùng hoàng hậu Nefertari. Tuy nhiên, Ramesses II có nhiều vợ, bao gồm cả con gái ông, Meritamen. (Ảnh: Michelle McMahon qua Getty Images)

Câu trả lời là có: Người dân Ai Cập cổ đại, bao gồm cả hoàng gia và thường dân, đã thực hiện hôn nhân cận huyết, mặc dù chi tiết này có sự khác biệt tùy theo thời gian và tầng lớp xã hội.

Trong cộng đồng dân chúng, các cuộc hôn nhân giữa anh trai và em gái thường diễn ra trong thời kỳ Ai Cập bị La Mã chiếm đóng - từ năm 30 trước Công nguyên đến năm 395 sau Công nguyên. Tuy nhiên, hiện tượng này hiếm hơn ở những thời kỳ trước đó, theo các ghi chép cổ xưa. Đối với hoàng gia Ai Cập, việc kết hôn giữa anh chị em ruột đôi khi xảy ra, có thể phản ánh niềm tin tôn giáo, và các pharaoh đôi khi cũng kết hôn với con gái của chính họ.

Marcelo Campagno, một học giả độc lập có bằng tiến sĩ về Ai Cập học, nhấn mạnh: “Câu hỏi về việc kết hôn loạn luân ở Ai Cập cổ đại đã được thảo luận rất nhiều."

Một số ví dụ điển hình về các vị vua Ai Cập kết hôn giữa anh trai, em gái bao gồm Senwosret I (trị vì khoảng năm 1961 trước Công nguyên đến năm 1917 trước Công nguyên), người đã kết hôn với em gái mình là Neferu; Amenhotep I (trị vì khoảng năm 1525 trước Công nguyên đến năm 1504 trước Công nguyên), người đã lấy em gái Ahmose-Meritamun; và Cleopatra VII (trị vì từ năm 51 trước Công nguyên đến năm 30 trước Công nguyên), người đã kết hôn với anh trai Ptolemy XIV trước khi ông bị giết.

Nhiều người trong hoàng gia Ai Cập đã thực hiện các cuộc hôn nhân giữa anh trai và em gái để mô phỏng tập tục của Osiris và Isis, hai vị thần Ai Cập là anh em ruột đã kết hôn với nhau.

Leire Olabaria, giảng viên về Ai Cập học tại Đại học Birmingham, Anh, cho biết: “Osiris là một trong những vị thần quan trọng nhất trong tôn giáo Ai Cập. Phối ngẫu của ông, Isis, cũng là em gái của ông theo một số quan điểm vũ trụ của người Ai Cập cổ đại. Do đó, các cuộc hôn nhân trong hoàng tộc nhằm mô phỏng Osiris và Isis, đồng thời duy trì hình ảnh của họ như những vị thần trên trái đất."

Campagno đồng ý rằng cuộc hôn nhân giữa Osiris và Isis giúp giải thích lý do tại sao hôn nhân giữa anh trai và em gái lại phổ biến trong hoàng gia Ai Cập.

Đối với những người không thuộc hoàng gia, hôn nhân giữa anh trai và em gái dường như không trở nên phổ biến cho đến thời kỳ La Mã cai trị.

Olabaria cũng cảnh báo rằng việc phát hiện hôn nhân giữa anh trai và em gái có thể gặp khó khăn sau khi Tân Vương quốc bắt đầu (khoảng năm 1550 trước Công nguyên đến năm 1070 trước Công nguyên) do sự thay đổi trong cách sử dụng từ ngữ của người Ai Cập. Ví dụ, "Thuật ngữ 'snt' thường được dịch là 'chị', nhưng ở Tân Vương quốc, nó cũng bắt đầu được sử dụng cho vợ hoặc người yêu," Olabaria cho biết.

Sabine Huebner, giáo sư về các nền văn minh cổ đại tại Đại học Basel, Thụy Sĩ, nhận định rằng các cuộc hôn nhân giữa anh trai và em gái thực sự có thể xảy ra. Những cha mẹ không có con trai có thể ưu tiên sắp xếp này, vì điều đó có nghĩa là người chồng sẽ sống tại nhà họ thay vì con gái họ rời đi.

Huebner viết: "Điều này rất quan trọng đối với sự ổn định tài chính của cha mẹ khi họ già đi. Tục lệ chính thức nhận con rể này cũng xảy ra ở các xã hội cổ đại khác, bao gồm cả Hy Lạp."

Cũng có nhiều cách giải thích khác cho việc hôn nhân giữa anh trai và em gái diễn ra phổ biến ở Ai Cập La Mã. Olabaria cho biết, khả năng là cha mẹ đã khuyến khích điều này để giữ cho tài sản và của cải không bị chia sẻ nhiều khi họ qua đời. Campagno lưu ý rằng tập tục này có vẻ như chủ yếu diễn ra ở một bộ phận dân số gốc Hy Lạp, và Olabaria cho rằng hôn nhân giữa anh trai và em gái có thể đã được sử dụng như một dấu hiệu nhận dạng cho người Ai Cập gốc Hy Lạp.

Pharaoh kết hôn với con gái của mình

Ngoài ra, còn có những trường hợp các pharaoh kết hôn với con gái của họ, như Ramesses II (trị vì khoảng năm 1279 trước Công nguyên đến 1213 trước Công nguyên) đã lấy Meritamen, một trong những con gái của ông, làm vợ.

Các pharaoh ở Ai Cập thường có nhiều vợ và thê thiếp, và những cuộc hôn nhân cận huyết đôi khi dẫn đến việc sinh ra con cái. Một số học giả cho rằng hôn nhân cận huyết có thể gây ra các vấn đề y tế.

Linh Chi (t/h)