Lý do trao thẩm quyền xử phạt hành chính cao hơn cho cấp xã

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính vừa được Chính phủ trình Quốc hội. Theo dự kiến, dự án luật sẽ được Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày 25/6.

Theo ông Hồ Quang Huy Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính (Bộ Tư pháp), sau 12 năm triển khai thi hành, Luật Xử lý vi phạm hành chính (XLVPHC) đã phát sinh một số bất cập, cần được sửa đổi, bổ sung.

Theo quy định mới, Trưởng Công an cấp xã thực hiện thẩm quyền trong xử phạt vi phạm hành chính của Trưởng Công an cấp huyện (Ảnh minh họa).

Cụ thể, các quy định về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của các chức danh không còn phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và chủ thể có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính.

Đặc biệt, mức xử phạt không lập biên bản trong luật hiện hành không còn phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Mức phạt tiền của các chức danh ở cơ sở còn thấp, chưa tương xứng, dẫn đến số lượng vụ việc vi phạm hành chính phải chuyển lên cấp trên tương đối lớn, gây khó khăn cho công tác xử phạt.

Theo đó, dự thảo sửa đổi, bổ sung lần này tập trung vào việc điều chỉnh các quy định bị tác động bởi việc sắp xếp, tổ chức bộ máy ở Trung ương và địa phương; những vướng mắc, bất cập lớn, cơ bản, thực sự là "điểm nghẽn" cần phải tháo gỡ.

Một thay đổi đáng kể là việc bãi bỏ 16 điều quy định về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của từng chức danh tại luật hiện hành.

Lý do là việc quy định cụ thể thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của từng chức danh hiện nay không còn phù hợp với sự thay đổi khi sắp xếp tổ chức bộ máy, chuyển giao nhiệm vụ giữa các cơ quan, đơn vị được tổ chức lại.

Để thay thế cho các điều bị bãi bỏ, dự thảo bổ sung Điều 37a về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính.

Theo đó, Luật quy định chức danh, hệ lực lượng có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, giao Chính phủ quy định chi tiết các chức danh có thẩm quyền xử phạt; thẩm quyền áp dụng các hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả của từng chức danh.

Người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính bao gồm Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp và người có thẩm quyền thuộc các cơ quan, lực lượng như Công an nhân dân, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, Thuế, Quản lý thị trường, Lâm nghiệp và Kiểm lâm, Thủy sản và Kiểm ngư, Thi hành án dân sự...

Tại Điều 3 khoản 3b của dự thảo quy định: "Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện thẩm quyền trong xử phạt vi phạm hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Trưởng Công an cấp xã thực hiện thẩm quyền trong xử phạt vi phạm hành chính của Trưởng Công an cấp huyện theo Nghị định của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực quản lý nhà nước cho đến khi có quy định của Chính phủ thay thế".

"Lý do của việc trao thẩm quyền cao hơn này là các chức danh ở cấp xã hiện nay có mức tiền phạt rất thấp, không được áp dụng đầy đủ các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả.

Trong khi đó, kể từ ngày 1/7/2025, chúng ta sẽ thực hiện thống nhất chính quyền địa phương 2 cấp", ông Huy nhấn mạnh", ông Huy lý giải.

Theo ông Huy, việc trao thẩm quyền cao hơn cho lực lượng ở cấp xã (mới) là giải pháp cần thiết, phù hợp với giai đoạn chuyển tiếp, khi các nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính chưa kịp sửa đổi, bổ sung theo quy định của dự thảo Luật.

Điều này cũng thể hiện rõ chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý Nhà nước, đặc biệt là trong xử lý vi phạm hành chính. Từ đó trao quyền và gắn trách nhiệm cho chính quyền, lực lượng chức năng ở cấp cơ sở thường xuyên phát hiện, tiếp xúc, xử lý các hành vi vi phạm phát sinh trên địa bàn…

Dự thảo Luật dự kiến sửa đổi, bổ sung quy định của các Điều: 99, 100, 101, 102, 103, 104 và 110 Luật Xử lý vi phạm hành chính theo hướng trao thẩm quyền lập hồ sơ và quyết định chuyển hồ sơ đề nghị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tới Tòa án nhân dân để xem xét, quyết định cho các chức danh cấp cơ sở như Trưởng Công an cấp xã, thay cho một số chức danh cấp huyện như Trưởng Công an cấp huyện, Trưởng phòng Lao động - Thương binh và Xã hội cấp huyện.

Bên cạnh đó, nhằm đẩy mạnh việc phân quyền cho cấp cơ sở, dự thảo quy định thống nhất một chủ thể có thẩm quyền lập hồ sơ, quyết định chuyển hồ sơ đề nghị Tòa án nhân dân có thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành chính là Công an cấp xã.

Ngoài ra, dự thảo sửa đổi, bổ sung một số quy định hiện hành nhằm làm rõ hơn việc xử lý vi phạm hành chính theo phương thức điện tử, như: quy định rõ hơn cách thức lập, ký đối với biên bản vi phạm hành chính được lập bằng phương thức điện tử; bổ sung việc gửi quyết định xử phạt bằng phương thức điện tử; không quy định việc thu giữ, bảo quản giấy phép, chứng chỉ hành nghề trong trường hợp tước trên môi trường điện tử.

Điều 3 của dự thảo cũng quy định điều khoản chuyển tiếp để bảo đảm hoạt động thông suốt, liên tục trong thực hiện quản lý Nhà nước, không có "khoảng trống" pháp lý.

Cụ thể, trong trường hợp vụ việc vi phạm hành chính đã được phát hiện và đang trong quá trình xem xét, xử lý mà cơ quan, chức danh có thẩm quyền đang xử lý vụ việc không còn tồn tại, thì cơ quan, chức danh tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ theo địa bàn, lĩnh vực tiếp tục xử lý vụ việc hoặc chuyển đến người có thẩm quyền để xử lý theo quy định pháp luật.

Tương tự, đối với các quyết định xử phạt đã ban hành, việc thi hành, cưỡng chế, đính chính, sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ hoặc ban hành mới quyết định sẽ do cơ quan, chức danh tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ tiếp tục thực hiện.

Thời hạn thực hiện quy định về xác định thẩm quyền xử phạt của Chủ tịch UBND cấp xã và Trưởng Công an cấp xã theo Nghị định của Chính phủ là đến hết ngày 30/6/2026. Chính phủ sẽ báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định kéo dài thời gian thực hiện nếu thấy cần thiết.

Nguyên Khánh