Luật Thương mại điện tử: Cấp thiết tạo hành lang pháp lý minh bạch để theo kịp thực tiễn

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên trình Quốc hội Luật Thương mại điện tử.

Tờ trình về dự án luật do Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trình bày cho biết luật được xây dựng nhằm thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về việc hoàn thiện thể chế về thương mại điện tử. Thể chế hóa, nội luật hóa các cam kết quốc tế về thương mại điện tử. Thống nhất hệ thống pháp luật về thương mại điện tử trong mối tương quan với các luật khác, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Báo cáo tại Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết những năm qua thương mại điện tử đang phát triển rất mạnh (từ 20-25%/năm, chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa), tuy nhiên hiện nay chưa có đạo luật riêng về lĩnh vực này.

Các quy định pháp luật hiện hành (chủ yếu là 2 văn bản: Nghị định số 52 năm 2023 và Nghị định 85 năm 2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 52 về Thương mại điện tử) đã bộc lộ những bất cập vướng mắc, không thể giải quyết được, nhất là các vấn đề mới, quan trọng phát sinh trong thực tiễn như: sự xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới, đa dạng về mặt chủ thể, phức tạp về bản chất (như: livestream bán hàng, kinh doanh đa dịch vụ, đa nền tảng, việc thu thuế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ dữ liệu cá nhân…).

Trong khi đó, khó khăn trong kiểm soát, xử lý hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng, đặc biệt trong việc định danh người bán, truy vết và xử lý vi phạm.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định việc ban hành Luật Thương mại điện tử là rất cần thiết, cấp bách nhằm kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương mới của Đảng về phát triển thương mại điện tử, kinh tế số và phù hợp với những cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Đồng thời, khắc phục những vướng mắc, bất cập của quy định pháp luật hiện hành, thúc đẩy thương mại điện tử tiếp tục phát triển nhanh, bền vững; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sản xuất trong nước, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên báo cáo Dự án Luật Thương mại điện tử tại Quốc hội.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, quá trình xây dựng hồ sơ dự án Luật đã được thực hiện đúng trình tự, thủ tục theo quy định. Cơ quan chủ trì soạn thảo đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo, lấy ý kiến các Bộ, ngành, địa phương, Đoàn Đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, nhà khoa học, người hoạt động thực tiễn, các đối tượng chịu sự tác động và ý kiến nhân dân để nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện.

Dự thảo Luật bao gồm 7 Chương, 48 Điều, bám sát 06 chính sách lớn đã được Chính phủ thông qua, gồm: Quy định các loại hình nền tảng thương mại điện tử và trách nhiệm của các chủ thể tham gia; Quy định mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử, nền tảng tích hợp đa dịch vụ; Quy định về hoạt động thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài; Quy định hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết; Quy định dịch vụ hỗ trợ cho thương mại điện tử; Quy định chính sách hỗ trợ phát triển thương mại điện tử theo hướng xanh, bền vững.

Dự thảo Luật chỉ điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của các chủ thể sử dụng nền tảng internet để thực hiện hoạt động thương mại. Các hoạt động kinh doanh, thương mại và các chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử vẫn tuân thủ pháp luật chuyên ngành có liên quan như trong môi trường vật lý.

Dự thảo Luật đã bổ sung định vị pháp lý toàn diện các mô hình thương mại điện tử, từ bán hàng trực tiếp đến mô hình nhiều bên; tăng cường trách nhiệm của nền tảng trong việc rà soát, hỗ trợ thu hồi sản phẩm lỗi, bảo vệ người tiêu dùng và lưu trữ giao dịch phục vụ kiểm tra.

Đồng thời mở rộng trách nhiệm của mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử, nền tảng tích hợp đa dịch vụ; bổ sung quy định về trách nhiệm ngăn lạm dụng vị thế, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh.

Bổ sung quy định về định danh người bán hàng trong nước (qua VNeID) và nước ngoài (qua giấy tờ pháp lý) nhằm minh bạch giao dịch. Bổ sung quy định về trách nhiệm của chủ thể bán hàng livestream, tiếp thị liên kết về định danh, minh bạch thông tin và bảo vệ người tiêu dùng.

Đặc biệt, bổ sung quy định về trách nhiệm của chủ quản nền tảng nước ngoài trong việc lập pháp nhân hoặc ủy quyền pháp nhân đủ năng lực tại Việt Nam để thực hiện các nghĩa vụ về thuế, tranh chấp, bảo vệ người tiêu dùng.

Bổ sung quy định về trách nhiệm tối thiểu của các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử và cơ chế phản ứng nhanh để yêu cầu ngừng hợp tác với nền tảng vi phạm pháp luật.

Bổ sung quy định về phát triển thị trường thương mại điện tử trong nước và xuất khẩu; chính sách đặc thù cho vùng sâu, vùng xa, đối tượng yếu thế, doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, dự thảo Luật quy định 20 thủ tục hành chính trong hoạt động thương mại điện tử. So với các thủ tục hành chính hiện hành, thủ tục hành chính trong dự thảo Luật đã được cải cách và tái cấu trúc toàn diện theo hướng chuyển đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm, dựa trên dữ liệu và rủi ro, đơn giản hóa quy trình hành chính, thực hiện 100% toàn trình trên môi trường điện tử, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân; đồng thời, bảo đảm cơ quan quản lý nhà nước có công cụ giám sát, cảnh báo và xử lý vi phạm hiệu quả.

Vũ Khuê