Luật hóa dinh dưỡng học đường là nền tảng đầu tư vào con người

Sữa tươi là thành phần không thể thiếu trong bữa ăn học đường

PGS Zhuifeng Guo, phó giáo sư Y khoa, nghiên cứu sinh từ Đại học Harvard cho biết, sữa tươi đóng vai trò thiết yếu đối với sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ em lứa tuổi học đường, là thành phần quan trọng trong chế độ ăn cân bằng, đặc biệt trong giai đoạn tăng trưởng nhanh.

"Hướng dẫn Dinh dưỡng dành cho người dân Trung Quốc (2022)" đã khuyến nghị bổ sung sữa tươi với nhiều hình thức tiêu thụ phù hợp. Lưu ý: Đối với trẻ không dung nạp lactose hoặc có nguy cơ dị ứng, cần có các lựa chọn thay thế phù hợp để vẫn đảm bảo cung cấp dưỡng chất cần thiết.

PGS Zhuifeng Guo, phó giáo sư Y khoa, nghiên cứu sinh từ Đại học Harvard.

Nhận thức được vai trò của sữa tươi, từ năm 2000, Trung Quốc đã cấm sử dụng sữa hoàn nguyên trong Chương trình Sữa học đường, và kể từ ngày 16/9/2025 chính thức cấm sử dụng sữa bột hoàn nguyên trong sản xuất sữa tiệt trùng theo tiêu chuẩn quốc gia GB 25190-2010. Quy định này nhằm chuẩn hóa khái niệm sữa lỏng, khuyến khích phát triển ngành chăn nuôi và chế biến sữa tươi nội địa, đồng thời kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng sản phẩm.

Theo PGS Zhuifeng Guo, việc thiết lập cơ chế, chính sách cụ thể và khuôn khổ pháp lý rõ ràng cho dinh dưỡng học đường mang ý nghĩa chiến lược, giúp bảo vệ quyền cơ bản của trẻ, cắt đứt vòng luẩn quẩn của đói nghèo và tăng khả năng ứng phó với khủng hoảng y tế công cộng.

Sữa tươi là nguồn dinh dưỡng không thể thiếu trong kết cấu bữa ăn học đường.

Theo đó, khung pháp lý cần xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan, bảo đảm nguồn kinh phí bền vững và bắt buộc thực thi. Khi xây dựng cơ chế, cần chú trọng phạm vi áp dụng và tiêu chuẩn, xây dựng chuỗi cung ứng gắn kết địa phương, thiết lập cơ chế giám sát – trách nhiệm giải trình minh bạch, cũng như khuyến khích sự tham gia của cộng đồng. Tính cấp thiết của chính sách thể hiện ở chỗ, đây là cơ hội trong khủng hoảng, mang lại hiệu quả chi phí – lợi ích cao và nhận được sự đồng thuậncủa toàn xã hội.

Trung Quốc đã tích lũy nhiều kinh nghiệm quý báu trong việc triển khai chính sách dinh dưỡng học đường. Toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm học đường được tối ưu hóa thông qua quy trình mua sắm chuẩn hóa, minh bạch, gắn kết với ngành công nghiệp địa phương và cơ chế điều chỉnh giá linh hoạt.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc được áp dụng xuyên suốt, kết hợp cảnh báo sớm thông minh, phân tích dữ liệu và sự giám sát của phụ huynh. Nguồn kinh phí được quản lý qua tài khoản chuyên biệt, mở rộng phạm vi bao phủ và cung cấp trợ cấp mục tiêu cho nhóm đối tượng ưu tiên.

Bên cạnh đó, các hoạt động giáo dục dinh dưỡng, can thiệp sức khỏe và lập thực đơn khoa học phù hợp từng cấp học được triển khai đồng bộ. Việc phối hợp liên ngành được duy trì thường xuyên, cùng cơ chế giám sát chung và thể chế hóa chính sách để bảo đảm tính bền vững.

Trong định hướng tương lai, Trung Quốc chú trọng ứng dụng trí tuệ nhân tạo để lập kế hoạch bữa ăn thông minh, chia sẻ kinh nghiệm trên phạm vi quốc gia và xây dựng quan điểm sức khỏe suốt đời. Sự kết hợp giữa nền tảng pháp lý, đổi mới công nghệ và sự tham gia rộng rãi của xã hội đã tạo nên một mô hình bữa ăn học đường bền vững, có thể nhân rộng.

Xây dựng chính sách dinh dưỡng học đường ở Việt Nam

Trong những năm gần đây, cũng như Trung Quốc, cùng với sự cải thiện mức sống, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì ở Việt Nam – đặc biệt tại đô thị – đã gia tăng đáng kể. Mặc dù vấn đề dinh dưỡng học đường ở Việt Nam đã được quan tâm, tuy nhiên, khung pháp lý và thể chế cụ thể vẫn chưa hoàn thiện, dẫn tới hạn chế trong tổ chức, quản lý và giám sát bữa ăn học đường. Các chương trình dinh dưỡng học đường chưa được triển khai lâu dài, bền vững trên phạm vi toàn quốc.

Mặc dù vấn đề dinh dưỡng học đường ở Việt Nam đã được quan tâm, tuy nhiên, khung pháp lý và thể chế cụ thể vẫn chưa hoàn thiện.

Từ thực tế trên, kết hợp với kinh nghiệm của Trung Quốc, PGS Zhuifeng Guo gợi mở về điều kiện cần và đủ để xây dựng và triển khai chính sách dinh dưỡng học đường hiệu quả:

Điều kiện cần – nền tảng của chính sách bao gồm: xây dựng khung pháp lý và thể chế hóa chính sách; bảo đảm phối hợp liên ngành và tích hợp nguồn lực; duy trì nguồn tài chính bền vững. Cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành như Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế…, chính quyền địa phương cần tiếp tục được củng cố để nâng cao hiệu quả thực hiện. Một số khu vực còn thiếu nguồn lực tài chính, dẫn tới khó duy trì chất lượng bữa ăn học đường ổn định. Khi đó, về chi phí, cân nhắc thành lập quỹ chuyên biệt quốc gia cho dinh dưỡng học đường, kết hợp ngân sách trung ương, địa phương và tài trợ xã hội, khuyến khích doanh nghiệp tham gia…

Điều kiện đủ – yếu tố tối ưu chính sách – bao gồm: xây dựng tiêu chuẩn dinh dưỡng khoa học, thực đơn phù hợp từng vùng miền; thiết lập cơ chế giám sát minh bạch; đẩy mạnh giáo dục dinh dưỡng và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Chính sách sẽ khó đạt hiệu quả nếu thiếu một hệ thống giám sát chặt chẽ và sự tham gia của phụ huynh, nhà trường. Lồng ghép giáo dục dinh dưỡng vào chương trình học; và truyền thông mạnh mẽ về ăn uống lành mạnh. Việc triển khai các mô hình thí điểm có đánh giá hiệu quả sẽ là nền tảng để mở rộng áp dụng trên toàn quốc.

Nếu Việt Nam kết hợp chặt chẽ bốn trụ cột: pháp luật – tài chính – giám sát – giáo dục, chính sách dinh dưỡng học đường chắc chắn sẽ được bền vững hơn, góp phần nâng cao thể lực, trí lực và phát huy tối đa tiềm năng nguồn nhân lực quốc gia.

"Việc luật hóa dinh dưỡng học đường là nền tảng cho đầu tư vào con người – nguồn lực quyết định sự phát triển của quốc gia. Khi bữa ăn học đường trở thành chính sách, nghĩa vụ bắt buộc tham gia, không chỉ thể trạng trẻ em được cải thiện, mà còn thiết lập chuẩn mực công bằng xã hội, tạo tiền đề để các em phát huy tối đa tiềm năng. Nếu chậm trễ, nguy cơ mất đi một thế hệ khỏe mạnh là điều hoàn toàn có thể xảy ra", PGS Zhuifeng Guo nói.

Lan Tường