Luật hóa chủ trương huy động vốn tư nhân làm đường sắt

23 chính sách đặc thù đầu tư phát triển hệ thống đường sắt

Sáng 16/6, thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày tờ trình dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).

Trong đó, đã luật hóa nội dung dự thảo Nghị quyết các cơ chế, chính sách đặc thù để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt vào 20 Điều của dự thảo Luật. Trong số 23 chính sách đặc thù tại dự thảo Nghị quyết có 4 chính sách quy định tại dự thảo Luật đã trình trước đó.

Đáng chú ý, dự thảo Luật bổ sung quy định khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước theo quy định của pháp luật về đầu tư.

Bổ sung các ưu đãi tín dụng cho tổ chức tham gia hoạt động kinh doanh đường sắt; ưu đãi về thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt, kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt.

Tổ chức, cá nhân trong nước tham gia dự án đường sắt còn được miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án mà trong nước chưa sản xuất được hoặc sản xuất được nhưng không đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật của dự án. Bao gồm: máy móc, thiết bị, phụ tùng thay thế, phương tiện giao thông đường sắt, vật tư dùng để chế tạo máy móc, thiết bị hoặc để chế tạo linh kiện chi tiết, bộ phận rời, phụ tùng của máy móc, vật tư cho xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh (Ảnh: Media Quốc hội).

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, dự thảo Luật dành riêng một chương quy định về đầu tư xây dựng đường sắt trên cơ sở bổ sung 18 chính sách trong dự thảo Nghị quyết đã được cấp có thẩm quyền thống nhất chủ trương.

Bao gồm các quy định về: Điều chỉnh quy hoạch; Huy động nguồn lực và bố trí vốn; Trình tự, thủ tục đầu tư dự án đường sắt; Quản lý hợp đồng; Quản lý chi phí đầu tư; Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; bãi đổ thải và khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng; Phát triển khoa học, công nghệ và đào tạo phát triển nguồn nhân lực; phát triển công nghiệp và chuyển giao công nghệ; Bảo đảm phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; Đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước.

Cụ thể, dự thảo Luật quy định trường hợp việc lập, thẩm định, phê duyệt dự án có nội dung khác với quy hoạch có liên quan không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch; sau khi dự án được phê duyệt, các quy hoạch có liên quan phải được kịp thời rà soát, điều chỉnh, cập nhật và công bố.

"Quy định này vừa đáp ứng được yêu cầu về tiến độ thực hiện dự án mà vẫn bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống quy hoạch", Bộ trưởng nói.

Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) bổ sung thêm các cơ chế, chính sách đặc thù, tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá để phát triển đường sắt (Ảnh: PT).

Về huy động nguồn lực và bố trí vốn, bổ sung quy định giao Thủ tướng Chính phủ quyết định việc sử dụng đa dạng các nguồn vốn như phát hành trái phiếu Chính phủ, vốn hỗ trợ phát triển chính thức, vốn vay ưu đãi nước ngoài, nguồn tăng thu tiết kiệm chi… cho đầu tư phát triển các dự án đường sắt.

Đồng thời, cho phép UBND cấp tỉnh được quyết định các chỉ tiêu kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất để tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất khu vực TOD.

Về trình tự, thủ tục đầu tư dự án đường sắt, bổ sung quy định cấp có thẩm quyền quyết định đầu tư được quyết định phân chia dự án thành các dự án thành phần, tiểu dự án trong quá trình lập dự án đầu tư xây dựng.

Các dự án đường sắt đô thị, dự án theo mô hình TOD không phải thực hiện thủ tục lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư và các thủ tục khác có liên quan đến quyết định chủ trương đầu tư.

UBND cấp tỉnh được quyết định điều chỉnh dự án trong trường hợp dự án phát sinh thay đổi về mục tiêu, địa điểm, vượt mức vốn đầu tư.

Dự án Luật cũng bổ sung quy định các doanh nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt theo Danh mục do Thủ tướng Chính phủ quyết định được bảo đảm đầu ra theo cơ chế đặt hàng khi đáp ứng các tiêu chí theo quy định của Chính phủ. Chủ đầu tư, nhà thầu phải ưu tiên sử dụng hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp.

Tăng cường giám sát, công khai khi áp dụng chính sách đặc thù

Thẩm tra bổ sung nội dung trên, ông Lê Quang Huy - Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, Ủy ban thống nhất triển khai thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, khẩn trương hoàn thiện hành lang pháp lý mang tính đột phá để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, do đó thống nhất đề nghị thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội.

Cơ quan thẩm tra cũng thống nhất cao với chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư hệ thống đường sắt Việt Nam.

Ông Lê Quang Huy - Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Ảnh: Media Quốc hội).

Về quy định trao quyền chủ động về vốn cho các chủ thể quy định trong dự thảo Luật, đề nghị cần rà soát bổ sung quy định giới hạn cơ chế, chỉ áp dụng khi chứng minh hiệu quả vượt trội; giới hạn mức huy động ở ngưỡng an toàn, có giám sát, bảo đảm an toàn tài chính; trách nhiệm rõ ràng; điều kiện và cơ chế giám sát chặt chẽ để ngăn ngừa rủi ro.

Cơ quan thẩm tra thống nhất với yêu cầu Luật có hiệu lực sớm, tạo cơ sở pháp lý khẩn trương triển khai đầu tư các dự án đường sắt. Tuy nhiên, nếu quy định một số cơ chế, chính sách có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 thì chưa phù hợp với quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và gây chồng chéo trong áp dụng pháp luật.

Do đó, đề nghị cân nhắc hiệu lực thi hành, sửa đổi các quy định chuyển tiếp, bảo đảm khả thi và sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành.

Nguyễn Thu Huyền